Еlcan həbibzadə
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6. ÇİN TƏHSİL SİSTEMİNİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ HAQQINDA
147 xalqının və vətənpərvər-xristianların kəskin narazılıqlarına səbəb olurdular. 20-ci əsrin əvvəlində bir neçə uzaqgörən Çin liderləri ölkəsinə və dininiə sevgi aşılayaraq öz kilsələrini yaratmağa cəhd etdilər. Lakin Qərb missionerlərinin nəzarətindən azad olmaq istəyini o dövrdə həyata keçirmək hələ mümkün deyildi. 1950-ci ilin yayında 40 görkəmli Çin xristianı “Yeni Çinin yaradılması üçün Çin xristianlarının etməli olduqları cəhdlər” deklarasiyasını imzaladı. Deklarasiya həm xristian ruhaniliyini, həm də ruhani olmayanları öz kilsələrini təbliğ etməyə və maliyyə münasibətlərində dəstəkləyərək onu özləri idarə etməyə çağırırdı. Bu prinsiplər sonralar “üçqat müstəqillik” kimi məşhur olmuşdur. Onlar çinli xristianlar arasında canlı rəğbət qazanmış və tezliklə “üçqat müstəqillik” uğrunda vətənpərvərlik hərəkatı bütün ölkə boyu yayıldı.1954-cü ilin iyulunda Pekində Çin xristianları milli konfransı keçirildi. O, “üçqat müstəqillik” uğrunda Şanxayda vətənpərvərlik hərəkatının yaranmasını bəyan etdi. Müstəqillikdən az öncə nəşr olunmuş statistik məlumatlara görə, o dövrdə Çində protestantların sayı 700 min idi. “Mədəni inqilab” başa çatdıqdan sonra vicdan azadlığı siyasəti yenidən bərpa edildi, kilsələr əvvəlki şəklinə salındı, onların fəaliyyəti dirçəldildi. Ölkədə protestantların sayı bir milyona çatdı. Pravoslav əhali başlıca olaraq ayrı-ayrı vaxtlarda bu ölkəyə gəlib çıxmış Çindəki rus mühacirləri nəslindən təşkil olunmuşdu. Çində məskunlaşmış albazinlər XVII əsrin ikinci yarısından Pekində yaşamış rus kazaklarının varisləridir. 200 nəfərdən artıq olan bu etnik qrupda pravoslavlıqla dini əlaqə qorunur, öz dini-mədəni icmasının dirçəlməsinə cəhd nəzərə çarpır. Daxili Monqolustanda və Sintszaynda yaşayan zloslar – çin kazakları milli azlığının əksər nümayəndələri Pasxanı bayram edirlər. Pravoslav çinlilər, həmçinin rus emiqrantlarının nəsilləri Xarbin və Şanxayda da var. Çində pravoslav ənənələrini davam etdirən cəmi 13 minə yaxın insan vardır. Hazırda ölkədə dörd pravoslav kilsəsi fəaliyyət göstərir. 148 6. ÇİN TƏHSİL SİSTEMİNİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ HAQQINDA Çinin müasir təhsil tarixi öz başlanğıcını XX əsrin ikinci yarısında götürməsinə baxmayaraq onun qədim kökləri vardır. Qədim Çində maarifçilik, Çin mədəniyyətinin sonrakı nəsillərə ötürülməsində mühüm rol oynamış və dünya sivilizasiyasının inkişafına böyük töhfələr vermişdir. Çin Xalq Respublikasının yaranmasından sonra bu ölkənin hökuməti, təhsilin aşağı səviyyəsini və bunun dövlətin siyasi-iqtisadi, demoqrafik, mədəni və digər həyat fəaliyyəti sahələrinə təsirini düzgün qiymətləndirib ölkənin təhsil sisteminin tam yenidən qurulmasını həyata keçirdi. Xüsusən dünyanın bu iri dövlətində iqtisadi islahatların başlanması ilə əhalinin savadlılıq səviyyəsinin artırılması üzrə mühüm qərarlar qəbul edildi. 1949-cu ilə qədər Çinin yarım milyardlıq əhalisinin 80%-i savadsız idi, kənd yerlərində isə bu göstərici 95%-ə çatırdı. Qeyd etmək lazımdır ki, Çində 500 heroqlifdən az bilənlər savadsız hesab olunur, hansı ki, savadsızlığın aradan qaldırılması sistemində mənimsənilməsi zəruri olan heroqliflərin rəsmi minimumu kəndlilər üçün 1,5 min, fəhlə və qulluqçular üçün isə 2 min təşkil edir. Ibtidai məktəbi bitirən şagirdlər, bir qayda olaraq, 3,5 min heroqlif bilirlər. Ümumilikdə Çin yazısında heroqliflərin sayı 50 mindən çoxdur, ən çox işlənənlər isə 7 minə yaxındır. Xalq hakimiyyətinin ilk illərindən təhsil sistemində böyük uğurlar əldə olundu. Ümumtəhsil və ali məktəblər geniş vüsət aldı. XX əsrin 60-cı illərində artıq 40 mln. insanın, əsasən fəhlə və qulluqçuların savadsızlığı aradan qaldırılmışdır. 1964-cü ildə keçirilən ilk siyahıyaalmanın nəticələrinə görə müəyyən edilmişdir ki, ölkədə əhalinin savadsızlıq səviyyəsi 38%-dək azalmışdır. Bu dövr ərzində ölkədə təhsil və maarif sisteminin sürətlə yaxşılaşdırılmasına xidmət edən mühüm qanunlar qəbul edilmişdir. İqtisadi dəyişikliklərin əvvəlində ölkədə əhalinin sayı 566 mliyona qədər artmışdır, onlardan yalnız 325,2 mln. nəfər təhsil almışdır: 157,1 mln. – ibtidai məktəb səviyyəsində, 52,5 mln. – orta məktəbin ikinci pilləsi səviyyəsində, 5,8 mln. – texnikum səviyyəsində, 3,18 mln. – ali məktəb səviyyəsində. 2000-ci ildə Çində savadlı əhalinin xüsusi çəkisi artmış və bütün əhalinin 30%-ni təşkil etmişdir. Lakin bir çox Asiya ölkələrindən fərqli olaraq Çin əhalinin yüksək və 149 sürətlə artan təhsil səviyyəsi ilə tanınır. Çində yaşlı əhalinin yalnız 15- 17%-i (gənclər arasında 7%-ə qədər) savadsız olaraq qalmaqdadır, hansı ki, Hindistanda bu göstərici 47%, Banqladeşdə – 61%, Pakistanda – 59%, İranda – 27%, Türkiyədə – 17%, İndoneziyada – 15% təşkil edir. Digər bir mühüm göstərici – 15-24 yaş qrupu arasında savadsız qadınların payı ÇXR-də daha yaxşı vəziyyətdədir. Bu son iyirmi ildə savadsızlıqla mübarizənin effektliyini göstərir və dolayı yolla qadının ailə və cəmiyyətdə mövqeyindən xəbər verir. Çində bu göstərici cəmi 4% təşkil edir. Hindistanda isə bu indikator 44%, Banqladeşdə 63%, Pakistanda 61%, İranda 10%, Türkiyədə 8% və İndoneziyada 4%-ə çatır. Bu rəqəmlərdən də göründüyü kimi savadsızlığın aradan qaldırılması sistemində böyük uğurlara baxmayaraq bütün ölkə əhalisi və onun savadlı hissəsi arasında nəzərə çarpacaq disbalans mövcuddur. Təbii ki, təhsildə bu cür gerilik iqtisadiyyatın və ümumilikdə cəmiyyətin sonrakı inkişafına şübhəsiz təsir edir və təsir edəcəkdir. İqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrin, o cümlədən ABŞ təcrübəsi göstərir ki, milli gəlirin yarısı işçi qüvvəsinin təhsilinin artmasının nəticəsidir. Yaponiyada aparılan tədqiqatlara görə, işçilərin təhsil səviyyəsi texniki dəyişikliklərə təsir edir: əgər işçilərin təhsil səviyyəsi bir dərəcə qalxarsa, texnikanın səviyyəsi - 6% artır. Adətən, təhsilin səviyyəsi nə qədər aşağıdırsa, ölkənin milli gəliri bir o qədər azdır. Bu prinsipdən çıxış edərək Çində iqtisadiyyatın yenidən formalaşması, təhsil sahəsində Çin spesifikasını nəzərə alan təhsil sisteminin qurulması məqsədini güdən yeniləşmə ilə parallel aparılmışdır. Nəticədə təhsil sistemində 55 illik inkişaf və islahatlardan sonra bu dövlət ayağa duraraq möhtəşəm uğurlar əldə etdi və yeni əsrə yeni həyat gücü ilə daxil oldu. XX yüzilliyin doxsanıncı illərindən başlayaraq Çində “ölkənin elm və texnikanın inkişafı əsasında tərəqqisi” strategiyası həyata keçirilir. Bununla əlaqədar ölkədə təhsil sisteminin yeniləşdirilməsinin yeni mərhələsi başlandı. Modernizasiya strateji mövqe tutdu və bu sahənin önəmli inkişafı başladı. Çinin müasir təhsil sistemi özlüyündə nəyi ifadə edir? Çin Xalq Respublikası təhsil müəssisələrində təhsil sisteminə məktəbəqədər təhsil, natamam orta məktəb, tam orta məktəb, ali məktəb, aspirantura daxildir. Bu dərəcələrə bölmələrə uyğun olaraq Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|