Еlcan həbibzadə
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
153 pis oxuyanlarınkını isə qaldırır. Təhsil ödənişinin formaları da müxtəlifdir. Təhsil haqqı ölkə üzrə əsasən hər semestrdə bir dəfə ödənilir. Çin mütəxəssisləri belə bir qanunauyğunluq üzə çıxarmışdılar: ölkənin iri şəhərlərində adətən QTM-in bütün pillələri təmsil olunmuşdur. Məhz burada “təhsil imperiyaları” yaradılır, orta və kiçik şəhərlərdə ilkin pillə orta məktəbləri üstünlük təşkil edir, qəza və qəsəbə mərkəzlərində və kənd yerlərində isə əsasən ibtidai məktəblər cəmləşir. Çinin elitar şəxsi məktəblərində oxuyanların sosial tərkibinin analizi göstərmişdir ki, onlar, hər şeydən əvvəl, yeni sahibkarlar, yüksək rütbəli rəhbər işçilər, materikdə oxumaq istəyən Tayvanlı həmvətənlər mühitində əmələ gəlmiş müxtəlif dərəcəli tələbatlara cavab olaraq yaranmışdır. QTM kiçik siniflərə malikdir (25-35 nəfər), əsas diqqət ingilis dilinin 1-ci sinifdən öyrənilməsinə (dövlət məktəblərində bundan fərqli olaraq o, 3-cü sinifdən və daha az həcmdə tədris edilir), kompüteri mənimsəməyə, estetik tərbiyəyə (əsasən, musiqi), fərdi qabiliyyətlərin inkişaf etdirilməsinə və s. ayrılır. Ümumiyyətlə isə, QTM Təhsil üzrə dövlət komitəsinin (Hazırda Təhsil Nazirliyi) və əyalət, muxtar rayon və mərkəz tabelikli şəhərlər (Pekin, Şanxay və s.) səviyyəsində müvafiq idarələrin işləyib hazırladığı tədris proqramına ciddi riayət etməlidir. Lakin, şagirdlərin fərdi ehtiyacları və bazar tələbatları nəzərə alınmaqla müxtəlif əlavə kursların daxil edilməsi hesabına onlar təhsilin səviyyəsini artırmaq imkanına malikdirlər. Eksperiment keçirilən halda, onlara tədris proqramını da müstəqil müəyyən etmək icazəsi verilir, lakin bunun vacib şərti odur ki, onlar adminstrativ təhsil orqanları mütəxəssisləri ilə məsləhətləşməlidir. Dövlət bu təhsil müəssisələrində təhsilin səviyyəsinə ciddi nəzarət edir, sistematik olaraq onların akkreditasiyasını və attestasiyasını keçirir. 1997-ci ildə Çinin bütün qeyri-dövlət ibtidai və orta məktəbləri akkreditasiyadan keçmişlər. Ali təhsil müəssisələri ilə vəziyyət başqa cürdür: 1200-dən cəmi 21-i dövlət nümunəli diplom vermək hüququ almışlar. Tədris vəsaiti seçmək və mütəxəssislər yığımını müəyyənləşdirmək hüququ qeyri-dövlət ali təhsil müəssisələrinin özünə verilmişdir. Onların tədris proqramı yerli iqtisadiyyatın mövcud 154 ehtiyaclarına yönəldilə bilər ki, bu da dövlət təhsil müəssisələrinin buraxdığı boşluqları doldurmaq məqsədi güdür. Hər il Çində orta hesabla, ibtidai məktəbdə 140 mln. nəfər, orta məktəblərdə (iki pillədə) təxminən 60 mln. şagird, ali təhsil müəssisələrində isə 3 mln. tələbə təhsil alır. Çində ali təhsil müəssisələrinin sayı mindən bir az artıqdır. Qeyd etmək lazımdır ki, Çin, əhalinin başlanğıc təhsilə cəlb olunma vüsətinə görə əksər Asiya ölkələrini keçsə də, tələbələrin nisbi sayına görə onlardan xeyli geridə qalır. Bu qismən ÜDM-da təhsil xərclərinin payının nisbətən az – 3% qədər olması ilə izah olunur (hərçənd ki, bu göstərici artan tendensiyaya malikdir). Daha iki cəhəti də xatırlamaq yerinə düşərdi. Birincisi, Çində geniş yayılmış texniki peşə, pedoqoji və tibb məktəbləri şəbəkəsi (4 mln.-dan artıq tələbə) mövcuddur, eləcə də ümumi təhsilin davam etdirilməsinin müxtəlif formaları və yaşlıların peşə ixtisaslarının artırılması çox yayılmışdır (bu təhsil formaları 12 mln.-dan çox insanı əhatə edir). Bundan əlavə, dövlət müəssisələrində işini itirmiş şəxslər üçün yenidən peşə hazırlığı sistemi də mövcuddur. İkincisi, əhalinin peşə savadlığının və texniki ixtisasının artırılmasında kütləvi informasiya vasitələri, həmçinin 90-cı illərdə kəndlərin demək olar ki, tam elektrikləşməsindən sonra kütləviləşən televiziyanın çoxsaylı maarifçilik proqlamları böyük rol oynayır. Çin Xalq Respublikasının azad və müstəqil sülhsevər xarici siyasətinin konkret təzahürlərindən biri təhsil sahəsində çoxtərəfli beynəlxalq mübadilələrin və əməkdaşlığın həyata keçirilməsidir. Hazırda Çin dünyanın başqa ölkələrindən daha çox xaricə təhsil almağa tələbə göndərir. Son bir neçə ildə 300 min tələbə 103 ölkə və rayona göndərilmiş, onlardan 110 mini təhsillərini başa vurub Vətənə dönmüşdü. Bununla yanaşı, Çin – hazırda təhsil almaq üçün kifayət qədər çox əcnəbi tələbə qəbul edən ölkələrdən biridir. ÇXR-də təhsil almaq əcnəbilər arasında getdikcə daha çox populyarlaşır və bir çox Çin universitetləri əcnəbi abituriyentləri artıq yalnız konkurs əsasında qəbul edirlər. Son 20 ildə 152 ölkədən 300 minə yaxın tələbə qəbul edilmişdir. Hal-hazırda Çində müxtəlif ölkələrdən 80 min tələbə təhsil alır, onlardan 40% - Çinin paytaxtındadır. 2010-cu ilə qədər təkcə Pekində 80 min əcnəbi tələbənin olacağı gözlənilir, yəni Pekin ali təhsil müəssisələrinin hər on tələbəsindən biri əcnəbi olacaq. Azərbaycanda Çinə aid olan hər şeyə olan marağın artmasının, bütün sahələrdə ikitərəfli əlaqələrin genişləndirilməsinin nəticəsi kimi 155 ÇXR ali təhsil müəssisələrində azərbaycanlı tələbələrin sayı da çoxalmaqdadır. 1993-cü ildən ölkələrimiz arasında tələbə mübadiləsi həyata keçirilir. Hal-hazırda ÇXR-dən olan təxminən 200 tələbə Azərbaycanda təhsil alır və ölkəmizin 20-dən çox tələbəsi ÇXR-in müxtəlif ali təhsil müəssisələrində oxuyurlar. Ümumiyyətlə, Çinin bütün ali təhsil müəssisələri xarici ali təhsil orqanları ilə müxtəlif növ, o cümlədən müştərək tədqiqat işləri aparmaq sahəsində qarşılıqlı əlaqələr qurmuşlar. Orta çinli üçün daha yüksək təhsil pillələrinə çatmaq gümanı çox da böyük deyil: nəticədə bu imkandan, bir qayda olaraq, ən bacarıqlı tələbələr yararlana bilirlər. Ali təhsil müəssisəsinə qəbul olmaq isə hər bir yüksək pilləli orta məktəbin istedadlı məzunu üçün əsl bayramdır: ayrı-ayrı universitetlərə müsabiqə bir yer üçün 200-300 nəfərə çatır. Çin ali təhsil sisteminin özəlliyi həm də ölkənin ali təhsil müəssisələrinin bir neçə iyerarxik kateqoriyaya bölünməsində üzə çıxır. Buraxılış imtahanlarında (ölkənin hər bir yerində eyni vaxtda keçirilir) qazandığı balın sayından asılı olaraq gələcək abituriyent ancaq yığılan bala müvafiq kateqoriyalı ali təhsil müəssisələrinə qəbul imtahanlarına buraxılış icazəsinə iddia edə bilər. Sadalanan cəhətlər Çin mədəni ənənələrinə xas olan təhsil nüfuzunun saxlanması, eləcə də ölkənin aparıcı ali təhsil müəssisələrinin xüsusi mövqeyi ilə izah olunur. Təhsil sistemi işçilərinin əməyi yüksək qiymətləndirilir. 1997- 1998-ci ildə ÇXR-də müəllim və elmi işçilərin əmək haqqı növbəti dəfə əhəmiyyətli dərəcədə artırılmışdır. Ölkənin doqquz aparıcı universitetlərinin (Pekin, Tsinxua, Nankin, Fudan, Çjunşan və s.) professorlarının baza məvacibləri indi aylıq 500 dollar təşkil edir (digər universitet və ali təhsil müəssisələrindəki 250-300 dollara rəğmən), müəllim və elmi işçilər ev almaqda bir sıra güzəştlərə malikdirlər, bəzi əyalətlərdə elmi dərəcəsi olan şəxslərə ikinci uşağı dünyaya gəldikdə müxtəlif imtiyazlar nəzərdə tutulur. Bu zaman, ÇXR-də əmək haqqının miqdarını qiymətləndirərkən bu ölkədə əsas istehsal malları və xidmətləri qiymətlərinin çox aşağı dərəcəsini nəzərə almaq lazımdır. O, inkişaf etmiş ölkələrdəkindən ən azı üç dəfə aşağıdır. ÇXR-in daha bir xüsusiyyəti – ali təhsil müəssisələri tədris proqramında təbii-texniki və tətbiqi fənnlərin böyük üstünlüyüdür (tələbələrin 60%-i; bu rəqəm ABŞ-da 14%, Hollandiyada 18%, Tailandda 22%, Yaponiyada 26%, Malayziyada 30%-dir). Beləliklə, Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|