ƏLİ İldirimoğlu daş yağan gün Redaktor: Nadir Məmmədli
Yüklə 10,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
9 Daş y ağan gün getdikcə coşqun yazıçı təxəyyülünə çevrilərək bədii əsərlərdə təzahür etməyə başlayıb. Əli İldırımoğlu bu əsərlərdə həm də öz taleyini yazır, erməni vəhşiliyinə tuş gəlmiş, zərbələr almış taleyini. Erməni vandalizmi onun şəxsi həyatında, qeyd etdiyimiz kimi, çox ağrılı acılı izlər buraxıb. Qohuməqrəbaları, yaxınları er məni terrorizminin qurbanı olub. Əmisi Əmrah yüz başı Zəngəzur dağlarını özünə səngər edərək erməni qəsbkarlarına qarşı uzun müddət vuruşub, zaman zaman onların Qarabağa yolunu kəsib, ən nəhayət, qanlı döyüşlərin birində qəhrəmancasına həlak olub. Bu və ya digər faktlar yazıçının həyatında silinməz izlər qoyub və bədii tədqiqat obyektinə çevrilib. Yazıçı nədən yazırsa yazsın, əslində özünü, öz da xili dünyasını təqdim edir, müəyyən mənəviəxlaqi çabalardan söz açdıqca öz varlığını, estetik mövqeyini ortaya qoyur. Bu dolaylardan keçməyən ədəbiyyat oxucuya yad olduğu kimi, elə yazıçının özünü də isit mir. Mövzu yazıçının bətnində yaranmalı, ağrısından, sevinc və kədərindən formalaşmalıdır. Ədəbiyyat inanc və səmimiyyətdir. Bunu qorumaq üçün bütün məqamlarda yazıçı səmimi, təbii olmalıdır. Əli İldırı moğlu yaradıcılığı boyu özünü yazan, daim yaşantıla rını, duyğu və düşüncələrini qələmə alan səmimi ya zıçıdır. Hadisə və xarakterləri özündən keçirməyi ba caran ədib mövcud dünya çərçivəsində öz dünyasını yaxşı yarada bilir. Əsərləri sanki onun yaddaş və xatirələrinin yaşıdıdır. O cümlədən “Daş yağan gün” romanı... Əsərlərin, ədəbi nümunələrin müəyyən yaranma texnologiyası olur. Yazıçı ilk növbədə müəyyən bir problemi – fəlsəfi, siyasiictimai, yaxud əxlaqi xətti önə çəkir. Deyək ki, konkret bir hadisənin, müha 10 Ə li İld ırı m oğ lu ribənin, döyüş səhnəsinin, ailəməişət münaqişəsinin, tarixi hadisənin özünü, zahiri görüntüsünü yox, onun içində, mahiyyətində, mayasında yaşayan problemi leytmotivə çevirir. Adamlar, onların həyatı, məişəti, birbirinə münasibətləri, xarakterləri, predmet və əşyalar, təbiət təsvirləri problemin çözümündə ədəbi material rolu oynayır. Bəzi əsərlərdə fərqli olaraq problem hadisələrin içindən boy göstərir və sair... Formaların hər biri, əslində ədəbi nümunə üçün məqbul qəlibdir. Əsas meyar bu qəlib çərçivəsində is tedadla yazılmış bədii əsər təqdim etməkdir. “Daş yağan gün” daha çox fəlsəfiəxlaqi problem üzərində qurulmuş romandır. Bu fonda ədəbi qəlib kimi seçilən Nəcəfin taleyi işığında ədib məsələnin təkcə fəlsəfiəxlaqi qaynaqlarını araşdırmır, eyni za manda qneseoloji köklərinə qədər gedir. Əsərdə baş verən hadisələr, insan taleləri, təbiət təsvirləri, cəmiyyətin fərqli həbshalı həmin məqsədə xidmət edir. Əslində problem erməni vəhşiliyinin, erməni vandalizminin, kökdən, genetikadan və pozulmuş əxlaqdan süzülüb gələn erməni millətçiliyinin ifşası dır. Bu məqsədlə ədəbi qəlib kimi seçilmiş bir gəncin nakam taleyi bütün məsələlərə işıq salmaqda, prob lemə müxtəlif rakurslardan yanaşmaqda yazıçıya kömək edir, onun bədiiestetik manevr imkanlarını artırır. Əli müəllim problemin açılmasında şaxələnmiş süjetin bir məcraya yönəldilməsində daha çox insan talelərinə güvənir, onların fərdi cizgilərini, məişət gizlinlərini, həyat fəlsəfəsini, yaşam tərzini, sosial münasibətlərini bu istiqamətə yönəldərək toplum şəklində təqdim edir. Şübhəsiz, əsərdəki təbiət təsvirləri, etnoqrafik etüdlər, simvollar, yuxugörmələr, mistik təxəyyüllər də qarşıya qoyulan yazıçı amalının 11 Daş y ağan gün şərhində az rol oynamır. Bir sözlə, faktdan, hadisədən, həyat həqiqətlərindən tutmuş ədəbibədii vasitələrə qədər hər şey mobil bir ahəngdarlıqla problemin açı lımına səfərbər edilir, sanki işıq bir nöqtəyə istiqa mətləndirilir. Ədəbiyyatın missiyası səmimiyyət və xeyirxahlıq dır. Ədəbiyyat humanizmdir. U.Folkner müsahibə lərinin birində: “Sizə nə ad verməmişlər: naturalist, ənənəçi, simvolist və s. Maraqlıdır, bəs siz, öz fik rinizcə, hansı məktəbə mənsubsunuz?” – sualına, “Mənsub olduğum və ya mənsub olmaq istədiyim məktəb humanistlər məktəbidir” – deyir. Səmimiy yət lə deyə bilərik ki, Əli İldırımoğlu da öz yazıçı məziy yətlərilə bu humanistlər nəslinin davamçıların dandır. Humanizm, xeyirxahlıq, canıyananlıq və digər yüksək əxlaqi məziyyətlər onun əsərlərində ədəbi estetik bir sistem kimi özünü göstərir. Bu estetik har moniya onun hər bir əsərində özünəməxsus ahəngdə təzahür edir. “Daş yağan gün” əsəri bu mənada özünəxas ştrixlərlə zəngindir. Buradakı hadisələr və insan tale ləri humanizm və əxlaqa tabe etdirilib, yazı çı hima yəsinə bürünüb... Əsər belə başlayır: “İlıq yaz axşamı. Bağlıbağatlı kənd alma, gilənar, gilas çiçəklərinə bürünmüşdü. Naxır örüşdən təzəcə qayıdırdı. Çiyni sənəkli qız gəlin şən əhvaliruhiyyə ilə bulaq başına tələsirdi. Məscidlərin minarələrindən azan səsi gəlirdi. Mömin lər axşam namazına hazırlaşırdılar. Güney məhəl lədəki həyətlərin birində toy məclisi qurulmuşdu. Çalçağır səsi kəndi başına götürmüşdü. Aşıqların sa zısözü qəlbləri ehtizaza gətirirdi. Bir neçə saatdan sonra gəlin atlanıb təntənə ilə bəy evinə yola salınma lıydı. Bu əsnada ara vermədən atılan top mərmilərinin Yüklə 10,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|