ƏLİ İldirimoğlu daş yağan gün Redaktor: Nadir Məmmədli
Yüklə 10,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
27 Daş y ağan gün nün günorta çağı intim hisslərin əsirinə çevrilən açıq saçıq geyimli nazlıqəmzəli qızların, elə dulların da, kişi qiyafəli gədəgüdələrin, ədəb normalarına sığma yan və ikrah hissi doğuran davranışlarının şahidi ol duqca on bir evli Təzə Həsənlidə gördüklərimi xatır layıb təəssüf hissi keçirirəm”. Budur Əli İldırımoğlu nun kəndikəsəyi, elielatı. O, bu əxlaq və mənəviyyatı bayraq edir və çəkinmədən dünyanın psevdosiviliza siyasına alternativ kimi qoyur. Haqlı da edir. Bu, eyni zamanda bir görkdür. Ədib, sanki erməni vandalları na üzünü tutub deyir ki, buyurun, bir daha tanış olun, qənim kəsildiyiniz, qanına susadığınız Azərbaycan xalqı, böyük türk qövmü budur! Hətta itləri belə əxlaq və mənəviyyatda dünyanın əksər insanlarına nümunə olan alicənab xalq budur! Bir daha tanıyın!.. Əsərin bədii məziyyətlərinə gəldikdə burada da Əli İldırımoğlu yaradıcılığına xas şirin təhkiyə, obraz lı dil, zəngin təəssüratlar, təbii və etnoqrafik mənzə rələr öndədir. Dil faktoru başqa əsərlərində olduğu kimi burada da ədəbi hadisə səviyyəsindədir, çoxqat lı, çoxlaylı, obrazlı və fəlsəfidir. Bədii əsərin gücü təsvir vasitələrinin reallığında və zənginliyindədir. Bu mənada yaddaş, daha dəqiqi, yazıçı yaddaşı, qəlbin, ürəyin, qanın, genin yaddaşı çox kara gəlir. Yazıçı yaddaşı universal və professio nal yaddaşdır. Universal yaddaş – qar necə xışıldayır, mətbəxdən hansı iy gəlir, qapı hansı intonasiyayla cı rıldayır, yaxud yağış damcıları nə pıçıldayır, sərin meh altında xışıldayan otların səsindəki ahəng necə dir, uşaq çağının intonasiyası hansı səslərin harmoni yasından yaranır və sair və ilaxır. Əli İldırımoğluda bütün bunlar bədii bir sistem halındadır. Ümumi har 28 Ə li İld ırı m oğ lu moniya onun bütün yaradıcılığı boyu təbii bir ritm kimi səslənir. Dil, üslub, qeyd etdiyimiz kimi, təbii bir hadisə, estetik substansiya kimi görünür. Sanki bu dil canlıdır, nəfəs alır, ürək kimi döyünür... Əli İldırı moğluna xas yazı tərzi, canlı təsvirlər, səlis dil, afo rizmlər, idiomlar bu əsərdə də oxucunun yol yoldaşı dır. Kəndin koloritini, ovqatını yaxşı bilən yazıçı bu qüdrətli vasitədən məharətlə, qədərincə bəhrələnir, zəngin ədəbi dilin vasitəsilə oxucu üçün bədahətən, gözlənilməz mənzərələr yaradır. Sözügedən romanda da solub getməkdə, itibbatmaqda olan kənd mənzə rələrini, ata sözlərini ciddicəhdlə qoruyub saxlayır, yaşadır və beləliklə də oxucu yaddaşını xeyli qidalan dırmış olur. Əsərdə dil faktı, söz, intonasiya, ifadələr özü canlı hadisə kimi təzahür edir. Əsərdə sözlə etnoqrafik mənzərələrin ahəngdarlığı yeni bədii məziyyət yaradır. Söz hadisələrin daha çox daxilindən, məğzindən maya tutur. Şübhəsiz, dəqiq, canlı təsvirlər, real təhkiyə, hadisələrin real görüntü sü, konturları daxili mahiyyətin açılmasına xidmət edir. Amma əsas bədiiestetik substansiya dərindədir, içdədir. Bu parçaları oxuduqca sevinirsən, qürur du yursan və düşünürsən ki, nə yaxşı ki, belə müdrik ya zıçılarımız var, onlar bizim qan yaddaşımızı əbədiy yətə daşıyıb aparır, milli mənliyimizi daim yadımıza salır... Əli müəllim bu məqamlarda, sanki şairdir. Doğrudan da bu parçalar sənə gözəl, həzin, lirik bir şeir parçası qədər estetik həzz verir. El, elat, tərəkəmə həyatının dəqiq, canlı və zəngin təsvirləri, bədiietnoqrafik yaddaş təkcə nostalji his slər kimi boy göstərmir, yazıçının estetik idealına çev rilir. Bir parçaya diqqət edək. El yaylağa hazırlaşır. 29 Daş y ağan gün Burada köç ovqatı, yıryığış anı o qədər zərgər dəqiqliyi ilə təsvir edilir ki, elə bil canlı tablo yaradılır: “...Axşam fərməşlər qabqarıldı. Alaçıq çubuqlarını, keçəni, paltarpalazı, qabqaşığı yükləmək üçün iki öküz, bir qatır, iki ulaq ayrıldı. Qönçə xala axta ata yüklənmiş qoşa fərməşin arasında oturdu... Oğlanla rından biri atın yedəyini çəkir, o biriləri də əllərində çubuq yüklü ulaqları sürürdülər. Nəcəf arxada, itlər də ləhləyələhləyə yanyörədə gedirdi...” Bədii füsun karlıq təkcə dəqiq, yerliyataqlı təsvirlərdə deyil, eyni zamanda etnoqrafik mənzərədə, ruhumuzu tərpədən milli ovqatdadır. Obrazlı, koloritli dil və təhkiyə bunu bir daha tamamlayır. Köç yaylağa qalxarkən baş verən bəzi hadisələr, bu olayların yaratdığı əhvaliruhiyyə də eyni məntiqin tərkib hissəsidir: “Həsənli dərəsindən düzə çıxanda hava işıqlandı. Artıq it qurddan seçilirdi. Ətraf aydın görünürdü. Köç yolunda malheyvan əlindən tərpən mək olmurdu. Qucağı uşaqlı bir qadın altındakı kəhər atı sağasola səyirdib, qarışığa düşüb, itən balalı inəyini soraqlayırdı. İrəlidəki aşırımda, kövşən qo ruqçuları ilə tərəkəmə çobanları arasında davadalaş qalxmışdı. Qarovulçular qollarına bəlgə dolamışdı. Tərəkəmə çobanları çomaqlarını başlarının üstünə qal dırıb mənəmmənəm deyirdilər. Onlar birbirinə hərbəzorba gəlsə də, hökumətin qorxusundan cəsarət eləyib dəyənəklərini işə salmırdılar...” Necə də təbii, gözəl səhnədir. Bu gözəlliyin mayasında isə yazıçının qüdrətli realizmi, həyat hadisələrinə sadiqliyi dayanır. Burada da ədib, əxlaq məsələlərini qabardır, xalqı mızın ömrü boyu tapındığı və özünün də daim ehti ram göstərdiyi ağsaqqallıq institutunu, ağsaqqallıq Yüklə 10,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|