ƏLİ İldirimoğlu daş yağan gün Redaktor: Nadir Məmmədli
Yüklə 10,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- L.Rəşidzadə yazıçı-publisist 33 Daş y ağan gün MÜƏLLİFDƏN
30 Ə li İld ırı m oğ lu kultunu önə çəkir. Allaha bəndəlik eləməyən çoban lar və qarovulçular ağsaqqal sözü, ağsaqqal təpgisi qarşısında tab gətirməyib geriləyirlər. Əsərdə belə görüntülər kifayət qədərdir. Oxuduqca, sanki maraqlı bir ekran əsərinə baxırsan. Nəcinin balaca dostu üçün suluq düzəltmə mərasiminin təsviri, Qönçə xalanın keçini bəyənməyənlərə cavabı belə səhnələrdəndir. Qönçə xala keçini belə öyür: “Dərisini aşa qoyub da ğar, cılğı düzəldirəm. Dağara yığılan yuxa çörək pilə kimi yumşaq qalır. Həm də həftələrlə qalsın, nə quru yur, nə də ki, kif atır. Dəyirmana ağnağaz eləyəndə içinə dən yığıram. Tuluq düzəldib nehrə yerinə işlədirəm. Dağaarana gedəndə cılğısına ağartı yığı ram, qəzilindən çul, palaz toxuyuram, sicim hörürəm. Ətini demirəm, pendirinə gələndə qoyununku onun yanında yalandı...” Budur, əsl elat mədəniyyəti, kənd yaddaşı... İtib getməkdə olan bu ənənələr, unudulan bu ifadələr, onların məna tutumu müəllif tərəfindən elə belə, gəlişi gözəl xatırlanmır. O bizi bir daha tərpədir, soy kökümüzə qaytarır, milli varlığımızı qo rumağa çağırır. Romanda etnoqrafik mənzərələr, folklor yaddaşı koloritli dil və təhkiyə ilə üzvi şəkildə qovuşub ma raqlı ahəngdarlıq yaradır. Yenə misallara müraciət edək: “Qoca nənəm... süd dolu qazanı ətəyinin ucu ilə sacayağının üstündən götürüb dəhlizin küncünə qoy du...”; “Qoca nənəm yer hanası qurmuşdu...”; “Ağlım artdıqca dərdim də artır”; “Qısır qoyunun südü ələ düşməz”; “Sonra əsgər gedərəm. Onacan da (əmim) özünə bir çoban pəsənd eləyər”; “Qoca nənəm saplı cada əyirdək qızartdı. Sonra sacarası bişirdi...”; “Vaxt sız yağan qar əriyib yox olmuşdu. Əkinbiçin adamla 31 Daş y ağan gün rı bunu yaxşı əlamət saymırdılar. Deyirdilər ki, qış qulun saldı”; “Hamı yatmışdı. Təktək evlərin pəncərəsindən işıq gəlirdi. Çoban itləri peyin komala rının üstündə yumurlanıb nəfəsləri ilə özlərini isidir və səslərini çıxartmırdılar”; “Nəcəf özündə xeyli yün güllük hiss edib qoyun damının ağzında civirdən hö rüb düzəltdiyi yöndəmsiz çarpayısına uzandı”; “Nəcəf tövlədən çıxanda ordaburda domuşan itlər sahibini görən kimi gərnəşib ayağa qalxdılar”. Belə misalların sayını istənilən qədər artırmaq olar. Adətən, belədir, əsəri müəyyən zaman çərçivəsində oxuyub başa vurursan. Təəssürat isə uzun sürür. Şübhəsiz, yaxşı əsər yaddaşın oyaq xatirələrində səni uzun müddət tərk etmir, ilk sevgi kimi qəlbində həzin bir iz buraxır. Biz “Daş yağan gün” romanından da eynən bu təəssüratları aldıq. Əsər bizə nə verdi?.. Es tetik zövq verdi, əxlaqi kamillik, mükəmməllik aşıla dı... Bir az bizi tarixə apardı, yaddaşımızın alt qatları nı tərpətdi, mürgülü duyğularımızı oyatdı, bir az da ruhumuzu diksindirib özümüzü özümüzə qaytardı... Başqa sözlə, yaddaşımızı təzələdi, unutqanlığımızı unutmamağa çağırdı... Qədim Şərq filosoflarından, yunan estetlərindən üzü bəri, müasir nəzəriyyəçilərədək işıqlı adamlar dünyanın gələcək taleyi barədə qayğı və çabalarını, adətən belə bir fraza ilə ifadə edirlər: “Dünyanı gözəllik xilas edəcək”. Bəzən bunun paradoksunu da eşidirik: “Gözəlliyin özünü xilas etmək lazımdır”. Bəlkə doğrudan da belədir?.. Belədə, xilasa ehtiyacı olan xilaskar ola bilərmi?.. Etiraf etməliyik ki, günü gündən çirklənən, sifətini itirən dünyamızın xilası qarşısında gözəllik də acizdir. İş o yerə gəlib çatıb ki, 32 Ə li İld ırı m oğ lu hər bir gözəllik özü öz bətnində potensial çirkab, riya, əclaflıq bəsləyib yaradır. Eləsə, bəşəriyyətin xilası naminə alternativlər axtarışı zorunda qalmaq təbii de yilmi?.. Ən optimal, zəruri və real alternativ bu gün vicdandır. Bütün eybəcərliklərə qarşı bir sipər kimi vicdanı qoymalıyıq. Qoy bu, lap adicə qarışqa vicdanı olsun. Hər halda, mən belə düşünürəm... Hər halda, Əli İldırımoğlunun “Daş yağan gün” əsərinin bədii estetik qayəsi bunu deməyə əsas verir. L.Rəşidzadə yazıçı-publisist 33 Daş y ağan gün MÜƏLLİFDƏN Əsrə yaxın ömür sürdüm. Elləriobaları dolaşdım. Dinidili, mətləbi, məsləki müxtəlif olan insanlarla təmasda oldum. Çöllərindən, çəmənlərindən, yolla rından, yamaclarından, dağlarından, daşlarından, bağbağçalarından qan izi silinməyən Laçının, Kəlbə cərin, Qubadlının, Zəngilanın, Cəbrayılın, Füzulinin, Ağdamın, Pənahabadın, Xocalının, isti yuvam Əli qulu uşağının çilikçilik olmuş aynasında, qələmimdən süzülən mürəkkəbin rəngində Hayastan adlı məkan və orada məskunlaşmış dinidili eyni olan iki millət gördüm. Əməlləri xoş xatirələrdə yaşayan Hovanes Tumanyanların, Qrant Matevosyanların, Sayat Nova ların, Armen Cigərxanyanların, dinc əməyi ilə sakit güngüzəran keçirən akopların, armenakların mənsub olduğu millət. Bir də ki… Bir də ki, qatı millətçiliyi özünə şərəf bilib, qonşular arasında kinküdurət, ədavət, qisasçılıq toxumu səpməkdən usanmayan andraniklərin, Robert Köçaryanların, Zori Balayanla rın, Silva Kaptukyanların, Serj Sarkisyanların… təmsil etdiyi millət. Məkanı, dini, dili eyni – ədəbi, əqidəsi fərqli olan iki millət!! Təəssüf ki, fitnəkarlığı ilə öyünən haylar tutduqla rı şər yolun faciəli sonluğa getdiyini anlamaq fəhmin dən xalidirlər. Ona görə də Nəcəfin, Akopun, Arme nakın alaçıqları birbirinə nə qədər söykək, həyan olsa Yüklə 10,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|