Əliçilik və
Yüklə 3,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2-2-15-hədislərin güvənirliyi
- 2-2-16-düzgün hədislərin seçmə yolu
- 2-2-17-fars şiəliyi əski hədis kitablarına nəqədər güvənmək olar
Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)
fars şiəliyi (məcusi şiəliyi) 47 6 kitabla birlikdə muta (malik, ölüm ili 174h ) və ibn hənbəl (ölüm ili 241 h) cənablarının yazdıqları, əhl sünnət`in hədislərini oluşdurur, əhl sünnət rəvayətləri «rəvayət cəmaət » adıylada tanınır.
-gənəlliklə altılıq kotobda, 25000-30000 hədis olaraq çoğunluqla ağla və quran`a uyqundular, əlbətdə bir sıra hədislərdə ağla uyqun deyillər.
-Fars şiəliyinə ayid dördlük kitablarda, yaxlaşıq 40000-45000 hədis vardı, onlar böyük çoğunluqla cəli, uydurma və islam dininə və ağla hayqırıdılar və bəzən irqçılığa bulaşmışdılar, onların hədislərində, düzgün sayılabilən hədislər azınlıqda qalırlar. Ayrıca sonrakı dönəm məclisilərin vasitə siylə yığılan hədislər və yorumlar, sayı lahazından neçə qata çıxır və əsla güvənilir olmayaraq qeyr əxlaqi və zidd insani sayılırlar və demək olar, öncəki cəəli hədislərdən, tikrar cəəl olaraq sasanlı dinini yansıtmaqdadılar.
2-2-16-düzgün hədislərin seçmə yolu Azərbaycan şiəliyi, hədislərdən yararlanmaq üçün mütləqən bəlli qayda və usullara söykənməlidi :
1-ravilər səqə və adil olmalıdırlar. 2-hədislər, quran və əqlə uyqun olaraq, onlarla çəlişgidə olmamalıdır.
3-gənəlliklə cinsi məsail haqqında quran ayələrinin sərahəti vardır və bucur hədislər geçərli sayılmamalıdır (baxın bölgü 6-3).
4- hədislərin düzlüyü icma halda onaylanmalıdır, ayrı deyişlə bütün din alimləri və bilim adamları qanıtlar vasitəsiylə onun əleyhinə olmamalıdılar.
5-bizlər ayrım yapmadan yuxarı şərtləri nəzərdə tutaraq bütün geçmişdəki din adamları vəya hətta özlərini din adamları kimi göstərənlərin, hədis kitablarını gözdən geçirməliyik və onların doğru və düzgün olanlarını seçib, və yararlanmaq üçün toplulumuza sunmalıyıq.
Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)
fars şiəliyi (məcusi şiəliyi) 48 6-gənəl olaraq hədislərin görəvi din usullarını və furu`larını dəstəkləyərək, onların açıqlamasına kömək etməkdir, və heç bir hədis eyləyə bilməz, din üçün əsas və təməl yaratsın və beylə bir hədis, cəəl dən başqa olabilməz. ayrı deyişle tanri uyqun gördüyünde din usul və furu`larını yetərincə quran`da veribdir.
ilk şiə höküməti buyə oğulları zamanı quruldu, o dönəm onların dörd hədis kitabı yazıldı (əlkafi/ koleyni/ 329h, mən la yəhəzrə ul fəqih/ babuye/381h, təhzib ul əhkam / tusi, əlistibsar/ tusı/460h).
Ayətullah ul ozma əbulfəzl borqei, şiə müctehidlərindən olaraq deyir: «muhəmməd ibn koleyni bəğdad`da baqqal idi və yirmi il hərnəmənə öz məzhəbindən eşidirdi yazırdı, və beylə inanırdıki `o zaman ünlü bir din adamı yoxuydu` (kəsr ussənəm 30-39); şeyx səduq (ibn babuye qomi) alverçi iydi və qum`da düyü satardı və əlinə geçən hər tür əl yazmalardan, eşitdiklərindən və bəyəndiklərindən yazırdı, onun haqqında beylə bir söz vardı : o məchul şəxs iydi, imamiyə şiəsi deyir bizim məşayix dən Bəziləri şeyx səduq`un təyid etməsi haqda tərdid edirlər və «bohrani» deyir: rical elmində olan alimlərdə sərahatlə onu təyid etməyiblər (müqəddəmə ye məani əl əxbar 13 haşiə səma əlməqal 2/210)
Tusi`nin kitabı, çoxlu təhriflərə müttəhim olunub, yusuf bohrani hədaiq də deyir: hər kəs təhzib kitabını oxuyarsa onun nə qədər təhrifə, və sənəd və mətn lahazindanda təshifə düçar olduğunu görər, eyləkiheç hədis, mətn vəya sənəd lahazindan müşkülsüz deyil (əlhədaiq ulnazirə 3/156), rəvayətləri mütəzaddı, və kitablarında kəsinliklə yalan olan bir sıra xəbərlər görmək olar, örnək üçün: təcsim xəbərləri, təşbih, aləm`in qədimliyi, məkan və zamanın isbatı (kəşf ul ğita 40).
Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)
fars şiəliyi (məcusi şiəliyi) 49 2-fars şiəliyi kitabları şübhəlıdılər əlkafı
: 11ıncı yüzildən öncə bu kitabdan bir nəsxə görülməyibdi, kitab 4. və 5ıncı yüzildə yazılsada ortadan ğeyb olduğu böyük şübhələr ortaya çıxarır, özəlliklə əsli kitabların yox edilməsi və onun böyük təhrifə məəruz qaldığı məsələsini meydana gətirir, kitabı təshih edən əliəkbr ğəffari, və nəşr edən şeyx muhəmməd axundi olaraq, araşdırmalarında 7 nusxəyə (4 əl yazma və 3maşın yazma) işarə edir, (mütməinən əgər daha əski nüsxələr olsaydı araşdırmacı işarə edərdi) : 1-təshih olunmuş nüsxə 1076 hicri, 2- təshih olunmuş nüsxə hicri 11ıncı yüzil, 3- təshih olunmuş nüsxə (tarix yazılmamış), 4-təshih olunmuş nüsxə, 5- təshih olunmuş nüsxə 1282 hicri, 6- təshih olunmuş nüsxə 1311 hicri, 7- təshih olunmuş nüsxə 1331 hicri,
işarə olunmalıdı, ilk çap, 1071 də əllamə məclisiyə qəraet olunan nüsxədi, ikinci nüsxə 1092 də amili`nin xətt`iylə yazılıb və 3 üncü nüsxənin tarixi bəlli deyil.
: kitabın araşdırmacısı əliəkbər ğəffari 17 nüsxə dən ad aparır, və hamısı 1057-1101 hicri illəri arasında yazılıbdı.
Təhzib ul əhkam : kitabın araşdırmacısı seyid həsən musəvi xorasani 4 nüsxə dən ad aparır, bu kitabda hicri 1078-1074 arasında yazılıblar.
Əlistibsar : kitabın araşdırmacısı seyid həsən musəvi xorasani 3 nüsxə dən ad aparır, və bu kitablar hicri 11ıncı yüzildə yazılıblar.
Bu kitablar buyə oğulları zamanı, 4. və 5ıncı əsirlərdə (buhiyan, al buyə) yazılıblar və gərək şiə oxullarında dərs deyilrədi, ama beylə olmayıbdı.
Ayrıca 8 əsərdən sonra, iki böyük dayirətulməarif, fars şiəliyinin qaynaqlarına artırılıbdı, bəharulənvar və vəsail uşşiə (horr amili, duğum ili 1104h), və hətta indiki əsrdədə yeni hədis kitabları yazılır (baxın: müstədrik səfinə tulbəhar 1/27, əli şahrudı, duğum ili 1405 h).
Yüklə 3,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|