Əliçilik və

Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)  

 

 

 

 

 

 

 

 

fars şiəliyi (məcusi şiəliyi)  

61

-Qiyas abadi yazır: 252ıncı sayılı lövhə də beylə yazılıbdır: babulda 

kuruş hakimiyətinin 8inci ili, `tabmoto` adında bir qız, atasının bir 

mali qoruma (riba xanaya) borcu olduğu üçün, tutuq (giruqan) 

götürlür və cinsi yaralanmaq üçün atasının borcunun ödənməsinə 

qədər saxlanılır

1

. 

 

malla fəthulla kaşani fars şiəliyinin  ən böyüklərindən, «minhac ul 

sadiqin fi ilzam ul muxalifin» kitabını yazıbdır, bu kitab quran 

təfsiridi; təfsirlərin birində yazır: «h. Muhəmməd buyurur : hərkəs 

bir dəfə mütə (siqə) edə, dərcəsi h. Hüseyn dərcəsində olar, iki dəfə 

siqə edə, dərcəsi h. Həsən dərcəsində olar, üç dəfə siqə edə, dərcəsi 

h.  Əli dərcəsində olar, dörd dəfə siqə edə, dərcəsi məncə olar, 

hərkəs siqəsiz dünyadan getsə qiyamətdə onun qulağı  və burnu 

kəsiləcək pis halətdə məhşur olacaq». 

 

Sonrakı  səfhə  də yazır: (h muhəmməd buyurur): hərkim siqə iylə 

müxalifət edə, mənlə müxalifət edir və hərkim mənlə müxalifət edə, 

tanrı iylə müxalifət edir və cəhənnəm əhlidir, hər zamankı siqə edən 

və siqə olan bir yerdə oturalar, tanrının mələkləri onları qoruyur.. 

Vəqti birbirlərinin  əllərindən tuturlar suçları olsa, barmaqlarından 

eşiyə tökülür, və birbirlərini öpəndə, tanrı onlara həc və ömrə səvabı 

yazır və..

 

Siz Yuxarıda yazılan iki mətni oxuyun biri sasanlıların dini və 

biridə fars şiəliyinin dini qaydasıdı, bunların nə  fərqi vardır?. 

Aydındırki farsçı din öndərləri (müctehidlər) onları  zərtoşti 

qaydalarının üzündən yazıbdı, malla fəthulla kaşanı`lər 

atababalarının rəsmlərini islam adıyla diriltmək istəyiblər. Ayrıca 

mətnin idaməsi o qədər qeyr əxlaqi dirki insan hətta onları 

yazmaqdan çəkinir,

 

sual burdadır aya həmin müctəhid, hazırdı  qızını neçə  nəfərə siqə 

edə, aya hazır olar bir nəfərki dəfələrcə siqə olubdur özünə əqəd edə 

                                                 

1

 

-

 

   ﯼدﺎﺑﺁ ثﺎﯿﻏ ﯼداﺮﻣ ﺎﺿر

 : 

    ﻩرﺎﻤﺷ ﻪﺣﻮﻟ ﺐﺟﻮﻣ ﻪﺑ

٢۵٢

   شرﺪـﭘ ﻪـﮑﻨﯾا ﻞﯿﻟد ﻪﺑ ﻮﺗﻮﻤﺑﺎﺗ مﺎﻧ ﻪﺑ ﯼﺮﺘﺧد ،ﻞﺑﺎﺑ رد شرﻮﮐ ﯽهﺎﺷدﺎﭘ ﻢﺘﺸه لﺎﺳ زا 

      ﻪﺑ ،ﺖﺷاد ﯽهﺪﺑ ﯽﺒﯿﮔا ﻪﻧﺎﺧﺎﺑر ﺎﯾ ﯽﻟﺎﻣ ﻪﺴﺳﺆﻣ ﻪﺑ

      ﺪـﻨﮐ ﻪﯾﻮﺴـﺗ ار دﻮـﺧ ﯽهﺪـﺑ شرﺪـﭘ ﻪـﮐ ﯽﻧﺎﻣز ﺎﺗ ﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ وﺮﮔ 

 .

      ﻪـﺘﻓﺮﮔ وﺮـﮔ ﻪـﺑ ﻪـﮐ ﯽـﻧاﺮﺘﺧد

ﯽﻣ

 

ﻩﺮﻬﺑ ﯼاﺮﺑ ،ﺪﻧﺪﺷ

 

   ﯽـﻣ ﻩداد ﻩرﺎـﺟا ﯽﺴـﻨﺟ ﯽﺸﮐ

 

      ﺪـﻨﻨﮐ ناﺮـﺒﺟ ار ﺮﯿﺧﺄـﺗ ترﺎﺴـﺧ ﺎـﺗ ﺪﻧﺪـﺷ

.

 

      ﻪـﺑ ﺪـﯾﺮﮕﻨﺑ ﺮﺘﺸـﯿﺑ ﯽهﺎـﮔﺁ ﯼاﺮـﺑ

 :

Beitrage zur 

Assyriologie und Semitischen Sprachwissenschaft, Dritter band, heft 3, Leipzig, 1897.

 

 ،ﮏﯾﺰﭙﯾﻻ ،مﻮﺳ ﺮﺘﻓد ،مﻮﺳ ﺪﻠﺟ ،ﯽﺳﺎﻨﺷ نﺎﺑز و ﯼژﻮﻟورﻮﺷﺁ ﻪﻣﺎﻨﺸﻧاد ،شرﻮﮐ ﯽهﺎﺷدﺎﭘ نﺎﻣز زا ﯼرادا و ﯽﻗﻮﻘﺣ حﻮﻟ ﻩﺎﺠﻨﭘ ﻪﻤﺟﺮﺗ

١٨٩٧

 

---

Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)  

 

 

 

 

 

 

 

 

fars şiəliyi (məcusi şiəliyi)  

62

və aya bacısı haqda bu işləri görə bilir? Və aya bir qızı ki illərcə və 

gündə neçə yol siqə olubdur uğluna alabilir?

 

Bir haldaki səhih rəvayətlərə görə, h. Rəsul və h. Əli siqəni həram 

edib və quran onu zina sayır, niyə bunu qutsallaşdırmağa çalışırlar?, 

Bunların islama kinlərinin səbəbi nədir? Niyə istirlər onu ibtizala 

çəkələr?

1

». 

 

Zərtoşti dinində uzun sürəli heyz olan qadının ruhuna devlərin 

hakim olduğu sanılırdı, və o qadın gərək inək südüyü iylə qusl 

olunsun və kötü ruhlardan qurtulmaq üçün yüzlərcə qarışqa və 

böcək öldürməlidir. (Vəndidad fərgərd, sasanlı mübidlərinin 

yazılarndan).

 

Cismi və  zəhni məlulların öldürləməsi və qovulması bu dinin 

usullarından sayılırdi çünki onlar ahrimənə bağlıydılar. 

 

Cənab riza muradi qiyas abadi «insanlığın üzüntüləri (rənc haye 

bəşəri) Human sufferings» kitabında yazır: «möbid azərfərənbəğ 

fərroxzədan

2

» 20inci fətvasında ondan sual olunur : birinin qızı vəya 

bacısı onunla evlənməyi qəbul etməsə, aya zorla onunla 

evlənəbilir?, Möbid cavab verir: kişini evlənməyə  məcbur etmək 

olmaz vəli biri, qızına vəya bacısına zorla sahib olabilir və bu işdə 

məharimlə evəlnəmə savabındadır. 

 

-Qiyas abadi yazır: sasanlı dinində qadınlar dev soyludular 

(bəndhəş, mehrdad bəhar, bölüm 9 qadınlar). 

                                                 

1

 

-

 ﻦﯿﻔﻟﺎﺨﻤﻟا ماﺰﻟا ﯽﻓ ﻦﯿﻗدﺎﺼﻟا ﺞﻬﻨﻣ

،

 

ﺮﯿﺴﻔﺗ

 

نﺎﺑز ﻪﺑ نﺁﺮﻗ

 

ﯽﺳرﺎﻓ

 

ﻒﯿﻟﺎﺗ

 

  ﺢﺘـﻓ ﻼـﻣ

 

 ﯽﻧﺎـﺷﺎﮐ ﷲا

 

  ﺮﯿـﺳﺎﻔﺗ زا و ،ﺖـﺳا

 

 ﻪﻌﯿـﺷ

 

د

    ﯼﺮـﺠه ﻢـهد نﺮـﻗ ر

ﯽﻣ

 

ﺪﺷﺎﺑ

 

دﻮﺑ لواﺪﺘﻣ ﯽﺳرﺎﻓ ﺮﯿﺴﻔﺗ ﺎﻬﻨﺗ ،ﺮﯿﺧا لﺎﺳ ﻞﻬﭼ ﯽﺳ ﺎﺗ

 ،

         نﺁﺮـﻗ ﻪـﺑ ناﺪـﻨﻤﻗﻼﻋ نﺎـﯿﻣ رد و ﯽـﺳرﺎﻓ نﺎـﺑز ﻪـﺑ ﻪـﮐ ﯽﻌﯿﺷ ﺪﻨﻤﺷزرا ﺮﯿﺳﺎﻔﺗ زا

دراد ﯽﻧاواﺮﻓ جاور

.

 

  ﺪﻠﺟ

٢

   ص 

٤٨١

 : 

  لﺎﻗ

)

 ﷲا لﻮﺳر

 : (

           ﻦﺴﺤﻟا ﻪﺟرﺪﮐ ﻪﺘﺟرد ﻦﯿﺗﺮﻣ ﻊﺘﻤﺗ ﻦﻣ و ﻦﯿﺴﺤﻟا ﻪﺟرﺪﮐ ﻪﺘﺟرد ﻩﺮﻣ ﻊﺘﻤﺗ ﻦﻣ

     ﻪـﺘﺟردءاﺮﻣ ﺚـﻠﺛ ﻊـﺘﻤﺗ ﻦـﻣ و

ﯽﺘﺟرﺪﮐ ﻪﺘﺟرد تاﺮﻣ ﻊﺑرا ﻊﺘﻤﺗ ﻦﻣ و ﯽﻠﻋ ﻪﺟرﺪﮐ

.

 

 لﺎﻗ

)

ص

 (

عﺪﺟا ﻮه و ﻪﻣﺎﯿﻘﻟا مﻮﯾءﺎﺟ ﻊﻤﺘﯾ ﻢﻟ و ﺎﯿﻧﺪﻟا ﻦﻣ جﺮﺧ ﻦﻣ

.

 

ﯽﻨﻌﻣ

 :

     ﻦﯿﺴﺣ ﻪﺟرد نﻮﭼ وا ﻪﺟرد ﺪﻨﮐ ﻪﻌﺘُﻣ رﺎﺑ ﮏﯾ ﻪﮐﺮه

)

ع

 (

 ﻦﺴﺣ ﻪﺟرد نﻮﭼ وا ﻪﺟرد ﺪﻨﮐ ﻪﻌﺘﻣ رﺎﺑود ﻪﮐﺮه و ﺪﺷﺎﺑ

)

ع

 (

    ﻪـﺳ ﻪـﮐﺮه و ﺪـﺷﺎﺑ

ﺘﻣ رﺎﺑ

 ﺐﻟﺎﻃ ﯽﺑا ﻦﺑ ﯽﻠﻋ ﻪﺟرد نﻮﭼ وا ﻪﺟرد ﺪﻨﮐ ﻪﻌ

)

ع

 (

ﺪﺷﻻ ﻦﻣ ﻪﺟرد نﻮﭼ وا ﻪﺟرد ﺪﻨﮐ ﻪﻌﺘﻣ رﺎﺑ رﺎﻬﭼ ﻪﮐﺮه و ﺪﺷﺎﺑ

 .

 

دﻮﺷ رﻮﺸﺤﻣ ﺖﻘﻠِﺧ ﺪﺑ و دﻮﺷ ﻩﺪﯾﺮﺑ وا ﯽﻨﯿﺑ و شﻮﮔ ﺖﻣﺎﯿﻗ زور رد دور ﺎﯿﻧد زا ﻪﻌﺘﻣ ﯽﺑ ﻪﮐﺮه

.

 

    ﺪﺴﯾﻮﻧ ﯽﻣ ﺪﻌﺑ ﻪﺤﻔﺻ رد 

 :

          ه ﻩدﺮﮐ ﻦﻣ ﺖﻔﻟﺎﺨﻣ ﺪﻨﮐ ﺖﻔﻟﺎﺨﻣ ﻪﻌﺘﻣ ﺎﺑ ﻪﮐﺮه ﺪﻤﺤﻣ ﯼا

  اﺪﺧ ﺖﻔﻟﺎﺨﻣ ﻪﮐﺮه و ﻩدﺮﮐ اﺪﺧ ﺖﻔﻟﺎﺨﻣ ﻩدﺮﮐ ﻦﻣ ﺖﻔﻟﺎﺨﻣ ﻪﮐﺮ

    ﺪﺷﺎﺑ خزود ﻞها زا ﻩدﺮﮐ

 ..

           و ﺪﻧﺰﯿﺧ ﺮﺑ ﺲﻠﺠﻣ نﺁ زا ﻪﮑﻧﺁ ﺎﺗ ﺪﻨﮐ نﺎﺸﯾا ﺖﺳاﺮﺣ و ددﺮﮔ لزﺎﻧ نﺎﺸﯾا ﺮﺑ ﻪﺘﺷﺮﻓ ﺪﻨﻨﯿﺸﻨﺑ ﻢهﺎﺑ ﻪﻌﺘﻤﺘﻣ و ﻊﺘﻤﺘﻣ ﻩﺎﮔﺮه

               ﺮﯿﮔ ﺖﺳﺪﺑ ار ﺮﮕﯾﺪﮑﯾ ﺖﺳد نﻮﭼ و ﺪﺷﺎﺑ ﺢﯿﺒﺴﺗ وﺮﮐذ نﺎﺸﯾا ﻦﺨﺳ ﺪﻨﻨﮐ ﻦﺨﺳ ﻢهﺎﺑ ﺮﮔا

     ددﺮﮔ ﻂﻗﺎﺳ نﺎﺸﯾا نﺎﺘﺸﮕﻧا زا ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻩدﺮﮐ ﻪﮐ ﯽهﺎﻨﮔ ﺮه ﺪﻧ

تﻮﻬﺷ و تﺬﻟ و ﺮﻬﺑ ﺪﺴﯾﻮﻨﺑ نﺎﺸﯾاﺮﺑ ﻩﺮﻤﻋ و ﯽﺠﺣ ﻪﺳﻮﺑ ﺮه ﺮﻬﺑ ﯽﻟﺎﻌﺘﻘﺣ ﺪﻨﻬﻧ ﻪﺳﻮﺑ ار ﺮﮕﯾﺪﮑﯾ نﻮﭼ و

..

 

 

2

 

-

-

 اودزا ﻪﺑ ﯼدﺮﻣ ﺮهاﻮﺧ ﺎﯾ ﺮﺘﺧد ﺮﮔا ﻪﮐ ﺖﺳا ﻩﺪﺷ لاﺆﺳ وا زا نادﺰﺧﺮﻓ ﻎﺒﻧﺮﻓرذﺁ ﺪﺑﻮﻣ ﯼوﺎﺘﻓ ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ زا ﻢﺘﺴﯿﺑ ﯼاﻮﺘﻓ رد 

 و ﺖﯾﺎﺿر وا ﺎﺑ ج

     ﯽﻣ دﺮﻣ ﺎﯾﺁ ،ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاﺪﻧ ﺖﻘﻓاﻮﻣ

  

          ﯽﻣ ﺦﺳﺎﭘ ﺪﺑﻮﻣ ؟ﺪﻨﮐ دﻮﺧ نز ار نﺎﻧﺁ روز ﻪﺑ ﺪﻧاﻮﺗ

 

ﯽﻤﻧ ار دﺮﻣ ﻪﮐ ﺪهد

 

     ار نز ﯽـﻟو دﺮـﮐ جاودزا ﻪـﺑ راداو ناﻮـﺗ

ﯽﻣ

  

    دﺮﮐ راداو روز ﻪﺑ ناﻮﺗ

 .

        ﯽﻣ ﻢه ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ ﺮﺘﺧد ﺎﯾ ﺮهاﻮﺧ ﺮﮔا صﻮﺼﺨﺑ

  

        باﻮﺛ ﻢه و ﺖﻓﺮﮔ ﯽﻧز ﻪﺑ روز ﻪﺑ ار نﺎﻧﺁ ناﻮﺗ

 

دزا

  مرﺎـﺤﻣ ﺎـﺑ جاو

 

 ار

دراد

 .

ﯼﻮﻠﻬﭘ ﻦﺘﻣ ﻪﺑ ﺪﯾﺮﮕﻨﺑ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﯽهﺎﮔﺁ ﯼاﺮﺑ

 :

غﺎﺑ ﯽﺋﺎﺿر ﻦﺴﺣ ﻪﻤﺟﺮﺗ ،ناداﺰﺧﺮﻓ ﻎﺒﻧﺮﻓرذﺁ ﺖﯾاور

 

 ،ناﺮﻬﺗ ،ﯼﺪﯿﺑ

١٣٨۴

 ﻪﺤﻔﺻ ،

١۶٫

 

---