15
Yaxaya mirvari, yaqutmu düzək?!
Yoxsa ətriyyatla ətirlənəkmi?
Günəsə çıxanda çətirlənəkmi?
Yox-yox bunla deyil əsla gözəllik,
Bəzəklə yetməyir vəslə gözəllik.
Gözəllik gəzənlər qoy yanılmasın.
Sanmayın gözəllik tək zahiridir,
Gözəllik insanın öz batinindir.
Zahiri görkəmsiz keçinmək olar,
Batinin çirkinsə nəsibindir ar.
Doğurdan da belədir, daxili saflıq bəzən yeri gələndə
bütün zahiri nöqsanları yuyur. Ancaq əksinə insanın zahi
ri gözəlliyi bəzən onun daxilən çirkinliyi bəlli olanda heç
bir fayda verə bilmir. Bəzən insanın daxili hisslərinin zahi
ri təcəssümü onun şəxsiyyətini müəyyən qədər müəyyən
ləşdirməyə imkan verir. Məsələn, mərdlik, qeyrətlilik,
alicə nablıq və s. kimi müsbət hisslər və yaxud müxtəlif
mənfi hisslər yeri gələndə özünü büruzə verir ki, bununla
da həmin kəsin şəxsiyyətini müəyyən qədər tanımaq müm
kün olur. Məhz aşağıdakı təmsildə olduğu kimi.
Qoca qurddan yuxarı suya girdi çal quzu,
Bircəcə əskik idi istiot ilə duzu.
Qurd düşündü olaydı Krılov zamanı ax...,
Onda deyərdim sənə ay əmlik halına bax.
Sonra yaltaqcasına quzuyla salamlaşdı,
Dedi: – Dayın şirə də salam de, mərd yoldaşdır.
Bu təmsildə qurdun timsalında biz şəxsiyyətin mənfi qü
suru sayılan böyüklərin qarşısında qorxu və yaltaqlıq his
sinin şahidi oluruq. Şəxsiyyət çox mürəkkəb bir varlıqdır.
16
Yaxşı olardı ki, insan bir şəxsiyyət kimi ən təmiz hiss və ar
zularıyla özünü tanıtdırsın. Heç də gözəl danışmaq daxilən
gözəl olmaq demək deyildir, insan öz daxili gözəlliyini
əməli surətdə həyata keçirməyə çalışmalıdır. Danışıqda
və ya üzün mimikasında süni surətdə də müəyyən hiss və
ifadələr yaratmaq mümkündür. Lakin əməli surətdə görülən
iş insanın məqsədini tam ifadə edir.
Heç də pis deyildir acı həqiqət,
O pisdir edilə süni bir hörmət.
Həqiqət acısa olanı budur,
Fəqət süniliyə edirəm nifrət.
Əsil insan dediyi sözləri görəcəyi işlərlə uyğunlaşdırma
ğı bacarmalıdır. Alovlu sözlərlə danışıb sonra dediklərinin
əksinə hərəkət etsən, o zaman ictimaiyyət içərisində
hörmətdən düşüb olan olmaz nüfuzunu da itirərsən. Belə
adamlarla yaxınlıq etməkdən hamı çəkinir, onlardan uzaq
olmağa çalışırlar.
Kim ki, ara-sıra danışır yalan,
Çalış o kəslərdən kənarda dolan.
Yalançı, şərəfsiz dostun ucundan,
Qoyular bir vədə belinə palan.
İnsanın daxili aləmini öyrənmək olduqca çətin və ma
raqlıdır. Doğurdan da insan daim, kəşf olunmalı bir varlıq,
sirlərlə dolu bir xəzinədir. İnsanın daxili aləmini öyrənmək
bir anın, bir saatın işi deyildir. Özü də insanın daxili aləmini
bir və ya iki xüsusiyyətinə görə təyin etmək düzgün olmaz
dı. İnsanın xarakterini onun tutduğu əməllərlə aydınlaşdır
maq olar.
17
Zəhərtək acı ol, şərbətdək şirin,
Göl kimi dayaz ol, dəniztək dərin.
Ey insan övladı elə et ki, sən,
Axır bir ölçüdə olsun dəyərin.
Əgər insan öz ölçü və dəyərinin qiymətini, bilməsə,
onun cəmiyyət içərisində hörməti olmaz. Başqalarının ya
nında hörmətin olmadığını hiss edəedə yaşamaqdansa,
ölüm daha yaxşıdır.
Ölüm kabusu tək nifrət altda sən,
Çalış əməlinlə sürünməyəsən.
Pul üçün, var üçün, imtiyaz üçün,
Namusu libastək bürünməyəsən.
Ümumiyyətlə, insansansa, insanlıq adını qorumağı ba
carmalısan. Qoy sənə yaxından bələd olmaq istəyən hər bir
kəs sənin yaxşı insan olduğunu görsün və sənin şəxsiyyətinə
hörmət etsin. İnsanın zahiri görkəminə uyub onun haqqında
düzgün qərar çıxarmaq olmaz.
Acı bibər birtəhər yanağını aladı,
Kimsələrə naz satıb kirpiyini salladı.
Hələ büllur şehlərdən xal da saldı üzünə,
Bahar mehləri ilə sığal çəkdi özünə.
Dərilib yeyilincə dillərdə gəzdi adı,
Gözlərdən düşdü yaman bəlli olanda dadı.
Odur ki, söyləyiblər uyma kirpiyə, qaşa,
Daxili saf gözəllə ömrü vurarsan başa.
Zahiri görkəm insan şəxsiyyətini məhdud çərçivədə
təcəssüm etdirə bilər. Lakin bəzi hisslər var ki, o hisslərin za
hiri təcəssümü insanın daxili vəziyyətini müəyyən dərəcədə
18
aydınlaşdıra bilmir. Məsələn, təmkinlilik, cəsarətlilik və ya
əksinə, qorxaqlıq, səbirsizlik və sairə.
Gözlər ürəklərin xəzinədarı,
Ürəklər gözlərin qışı, baharı.
Ey qafil ürəkli sevgili yarım,
Eşqini bəyan et gözündə barı.
Ürəkdən keçən hiss və istəkləri zahirən bildirmək bü
tün canlılara nisbətən insanda özünü daha qabarıq büruzə
verir. İnsanlar danışmadan müəyyən hiss və ehtirasları
nı birbirlərinə düzgün başa sala bilərlər. Lakin insanların
bu xüsusiyyəti hələlik çox zəif, həddindən artıq zəif inki
şaf etmişdir. İnsan cəmiyyəti inkişaf etdikcə insanların bu
xüsusiyyətlərinin də inkişaf edəcəyinə ümid bəsləmək olar.
İnsan qəlbinin incəlikləri o qədər rəngarəngdir ki, onun
dərinliklərinə nə qədər baş vursanız, o qədər ünsiyyətli
və xoşrəftar bir xislət kimi o insanın ən yaxın dostuna və
həmdəminə çevrilə bilərsiniz. Bunu da qeyd etmək lazım
dır ki, zahiri gözəllik təbiətin hədiyyəsidir, mənəvi kamil
liyi insan yalnız həyatda qazana bilər. Onunçün də insan
başqalarının yaxşı əlamətlərini götürməklə yanaşı, elmlə də
məşğul olmalıdır.
Elm tez tapılan xəzinə deyil,
Faydasız heç bir şey hifz olunmaz bil.
Günəşdir dünyaya həyat bəxş edən,
Elmdir günəşi, ayı fəth edən.
Çətindir elmsiz yaşamaq indi,
Elm yolgöstərən sanki beyindi.
Elmdən kənara qaçma heç zaman,
Elmsiz qalmasın gərək bir insan.
Dostları ilə paylaş: |