Əlisalam Bağırov rusiya əDƏBİyyatinin əBƏDİ GÜNƏŞİ – A. S. PuşKİN
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
58 bu sahədə inqilabi fikirləri olan yazıçıların da təkanverici və böyük rolu göz qabağındadır. Bildiyimiz kimi, belə inqi- labi əhval-ruhiyyəli yazıların müəlliflərinin ən qabaqcıl nümayəndələrindən də biri A.S.Puşkindir. İndiki vəziyyətdə də elə əlverişli bir şərait yaranmışdır ki, Puşkin Dantesi duelə çağırmışdır. Əlbəttə ki, duel qaydalarına görə birinci, ilk atəşi Dantes atmalıdır, çünki o, Puşkin tərəfindən duelə dəvət olunmuşdur. Beləliklə, demək olar ki, əgər müəyyən təsadüflər qeydə alınmazsa, Dantes birinci atəş açacağına görə aydındır ki, özü üçün qələbənin yetmiş faizini təmin etmişdir. Beləliklə, biz A.S.Puşkini bu yolla aradan götürə bilsək, mövcud quruluşumuz üçün təhlükə yarada biləcək bir şəxsi asanlıqla aradan qaldırmış olarıq. Bu isə əlbəttə ki, çar taxt-tacının qorunması üçün yaranmış təhlükənin qarşı- sını almaq məqsədilə edilmiş bir iş olardı. Nikolay: Cənab Bekkendorf, jandarm rəhbəri hər sahədə biliyə malik olmalıdır. Xüsusilə ərazi cəhətdən bö- yük, əhali cəhətdən müxtəlif etnik qruplara malik bir ölkədə o, siyasəti daha dərindən öyrənməli və bilməlidir. Siz isə çox təəssüf ki, siyasətdə çox da mahir deyilsiniz, cənab Bekkendorf. Doğrudur, sizin mülahizələrinizdə bir həqiqət vardır. Söhbətinizi də dolayısı ilə hərləyib gətirdiniz və fik- rinizin əsasını təşkil edən inqilabçı bir şairin ölümü üçün çalışdığınızla bağladınız. Çox doğrudur. Mən Puşkin kimi inqilabçı bir şairin sıradan çıxarılmasından çox məmnun olardım. Lakin bu hələlik mümkün deyildir, cənab Bek- kendorf: Mümkün deyildir... Sual oluna bilər, niyə? Birin- cisi ona görə ki, biz Rusiyanın diplomatik münasibətlərini, əlbəttə ki, başqa ölkələri nəzərdə tuturam, təsadüflərin ixti- yarına buraxa bilmərik. Siz isə bayaq özünüz qeyd etdiniz ki, əgər təsadüflər nəzərə alınmazsa, Dantes öz qələbəsinin 59 70%-ni əvvəlcədən təmin edə bilər. Bu bir. İkincisi isə Puş- kinin inqilabi əhval-ruhiyyəli şerləri geniş xalq kütlələrinin mənəviyyatına hələ qətrə-qətrə hopur. Əgər sizin dedi- yiniz kimi, Puşkin dueldə öldürülsə, o zaman öz sevimli şairlərinin öldürüldüyünü görən xalq birdən ayağa qalxar və o zaman onların aşıb-daşan qəzəbinin qarşısını almaq çətin olar. Bekkendorf: Əlahəzrət, mən sizin söylədiklərinizlə tamamilə şərikəm. Cəsarət edib qarşınızda düzgün olma- yan fikirlərimi bildirdiyim üçün də məni bağışlayın (Xaç çəkir). İsa sizi hifz eləsin. Bir müdrik məsləhətçi kimi kölgəniz bizim üstümüzdən əskik olmasın. Əgər siz öz məsləhətlərinizlə məni bu fikirdən daşındırıb doğru yola dəvət etməsəydiniz, gör Rusiyada necə bir qarma-qarışıqlıq yaranacaqmış. Sizdən çox razıyam ki, məni qəflət yuxusun- dan oyatdınız. Çox razıyam... Nikolay: Cənab Bekkendorf, insan gərək öz düşüncələri vasitəsi ilə dünyada baş verən hadisələri bir-biri ilə əlaqə- ləndirməyi və bir birindən ayırmağı bacarsın. Yoxsa məhdud düşüncəylə dünyada insandan qeyri digər yaşa- yan canlıların səviyyəsinə enmiş olarıq. Bu isə insan öv- ladı üçün yad olmalıdır. Ona görə də bir işi görməmişdən əvvəl onun sonunun nə ilə nəticələnə biləcəyi ehtimalı ilə də maraqlanmaq lazımdır. Əks təqdirdə, insan qazanılması çətin olan hörmətini, şöhrətini və sərvətini itirə bilər. Bütün bu xüsusiyyətlərin itirilməsi isə sinfi mübarizənin getdiyi hər hansı bir quruluşda yaşayan insan üçün məhv olmaq deməkdir. Belə bir yolla hərəkət etmək isə ağılsızlıqdır. Ona görə də biz bütün bunları nəzərə alıb orta əsirlər dövrü üçün xarakterik olan duel məsələsindən hökmranlıq etdiyim ölkə daxilində qəti imtina etməliyik və belə bir işə şərait yara- 60 danları isə cəzalandırmalıyıq. Bu, Rusiyanın hökmdarı Ni- kolayın əmridir və aidiyyəti idarə rəhbərləri, o, cümlədən cənab Bekkendorf sizin üçün isə mənim tərəfimdən verilən bir tapşırıqdır. Bekkendorf (Yaltaq bir ciddiyyətlə): Əlahəzrət, sizin tapşırığınız bizim üçün bir əmrdir. Həm hökmdar kimi, həm də müdrik bir məsləhətçi kimi. Çalışaram imkan daxilində sizin müdrik məsləhətlərinizlə işıqlandırılmış aydın və düz- gün yoldan kənara çıxmayım. Nikolay: Cənab Bekkendorf, sizə iltifat göstərilib, Ru siya kimi böyük bir ölkədə jandarm rəhbəri vəzifəsi həvalə olunmuşdur və bu vəzifəni daşıyan kəsə çox geniş bir səlahiyyət dairəsindən istifadə etmək imkanı verilmiş- dir. Çalışmaq lazımdır, həddindən artıq çalışmaq lazımdır. Xəfiyyələrin sayını artırmaq, hər kiçik xırda hadisələrlə dərindən maraqlanmaq lazımdır ki, öz fəaliyyət sahənin imkanlarından səmərəli istifadə edə biləsən. Sizin üçün, ümumiyyətlə, hər bir kəs üçün gün kimi aydın olmalıdır ki, hər bir kiçik hadisə böyük hadisələrin baş verməsi üçün ilk başlanğıcdır. Öz fəaliyyət sahəni elə nizama sal ki, bir də xoşagəlməz hadisələr baş verməsin. Bir də həmişə ya- dında yaxşı saxla ki, hər bir xoşagəlməz böyük hadisələrin qarşısını almaq üçün onunla əvvəlcədən mübarizə aparmaq lazımdır. Bekkendorf: Mən əlahəzrətin müti qulu, onun müdrik göstərişlərini həmişə yadımda saxlayacağam və ona canla başla xidmət edəcəyəm (Gedir). Nikolay taxtda əyləşmişdir. O, Hekkeren və Danteslə söhbət edir. 61 Nikolay: Cənab Hekkeren, Hollandiya kimi inkişaf et- miş qabaqcıl bir ölkənin nümayəndələrinə böyük hörmətim vardır. Hərçənd, bu ölkədə 1566-cı ildə ilk burjua inqila- bı baş vermişdir. Sizə, bizimlə sıx əlaqələri olan ölkənin nümayəndələri kimi, hər bir vaxt iltifat göstərməyə hazı- ram. Lakin təəssüflər, çox təəssüflər ki, bəzən belə hörmətə layiq şəxslərlə kimsələr arasındasa xoşagəlməz hadisələrin baş verə bilməsi ehtimalı qeydə alınır. Qeydə alınmış bu ehtimal isə heç də yaxşı əlamət deyildir, cənab Hekkeren. Hekkeren: Hökmdar, insan həmişə yaxşı əlamətlərin üzə çıxmasını istər. Heç kəs istəməz ki, nə vaxtsa təsadüfən etdiyi düzgün olmayan bir hərəkətini görən və ya hiss edən olsun və əgər həmin şəxs öz düzgün olmayan hərəkətlərinin hiss edildiyini duyursa, əgər o, əsil insansa, etdiyi səhvə görə hətta duyulmasa da belə, öz vicdanı qarşısında xəcalət çəkməlidir. Düzdür, Dantesin hərəkətlərində öz mənliyinə xələl gətirəcək bir naqislik duymasam da hərəkətlərindəki bir qədər açıq-saçıqlığına və bir qədər sərbəstliyinə qarşı öz mənfi münasibətimi bildirmişəm. Hökmdar, bütün bun- lar isə onun gəncliyi və bir də mərkəzi Avropa şəhərində təhsil alması ilə əlaqədardır. Lakin Dantes həmişə özündən böyüklərin ağıllı məsləhətlərinə qulaq asmışdır. Əminəm ki, indi də o, sizin bir hökmdar kimi, bir məsləhətçi kimi dediyiniz sözlərdən müsbət nəticə çıxaracaqdır və bir daha lazım olmayan hərəkətlərin təkrarına yol verməyəcəkdir. Nikolay: Mən də buna əminəm, cənab Hekkeren. Biz xoşbəxtik ki, öz əvvəlki sələflərimizə nisbətən tarixin daha yeni bir dövründə yaşayırıq və gələcək nəsillərdə bununla özlərini xoşbəxt sayacaqlar. Tarixin təkərləri irəli getdikcə insanların bir-birlərinə münasibətlərində bəzi qü- surlu cəhətlərin sıradan çıxması da labüddür. Bütün bunla- Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|