Əlisalam Bağırov rusiya əDƏBİyyatinin əBƏDİ GÜNƏŞİ – A. S. PuşKİN
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
23 onlar da öz fikirlərini bildirdilər. Ona görə də belə əhval- ruhiyyəli yazıçılar Rusiyada inqilab və üsyan yetişdirə biləcək bir vasitə kimi çox qorxuludurlar. Bekkendorf: Əlahəzrət tamamilə haqlı olaraq qeyd edir ki, belə yazıçılar nəslinin ədəbiyyatda qərarlaşmasına və müəyyən mövqe tutmasına heç vəchlə yol verməməliyik. Əks təqdirdə, Rusiyada gələcək iğtişaşlar və üsyanlar üçün özümüz öz əlimizlə zəmin hazırlamış olarıq. Bu isə bir sözlə çox təhlükəlidir. Nikolay: Ümumiyyətlə, rus ədəbiyyatının hal-hazırkı vəziyyəti barədə çox ciddi düşünmək və nəticə çıxarmaq lazımdır. Bu ədəbiyyatın gələcək inkişafı bir zaman bizim üçün təhlükə yaratmamışdan, biz bəri başdan bu ədəbiyyatın inqilabi əhval-ruhiyyəli nəslini uçuruma yuvarlamağa ça- lışmalıyıq. Elə etməliyik ki, öz üsuli-idarəmiz üçün təhlükə törədə biləcək heç bir yazı mətbuat üzü görməsin və ədə- biyyata gəlib çıxmasın. Öz işimizi bəri başdan etibarlı tut- maq daha faydalı olardı. Uvarov: Rus ədəbiyyatında təsadüf edilən müxtəlif cə- rə yanlarla yanaşı, inqilabi fikirlərə də meyl edən bir cərə- yan da qərarlaşmaqdadır. Lakin biz var qüvvəmizlə bu cərəyanın qarşısını almağa çalışmalıyıq. Çalışmalıyıq ki, rus ədəbiyyatında yalnız çar üsuli-idarəsinin mənafeyini müdafiə edən fikirlər öz əksini tapsın. Bu həm də bizim- böyük rus xalqının oğlu kimi. vətəndaşlıq borcumuzdur. Bekkendorf: Bəli, biz mütləq ədəbiyyatda da qoyulan məsələlərə qarşı öz qəti fikirlərimizi bildirməliyik. Ağacı qurd öz içərisindən yediyi kimi, rus cəmiyyətini də, bəzi yad baxışlı rus yazıçı və şairlərinin fikirləri öz yolundan ya- yındıra bilər. Ona görə də biz çarın sadiq xidmətçiləri kimi heç bir vəchlə belə ünsürlərin inkişafına yol verməməliyik. 24 Nikolay: Cənab Uvarov, rus ədəbiyyatının hal-hazır- kı vəziyyəti barədə və onun cəmiyyət içərisində oynadığı böyük və hərtərəfli rol bizdən çox ciddi surətdə tələb edir ki, bu ədəbiyyat üzərində nəzarəti daha da qüvvətləndirək. Rus ədəbiyyatının inkişafı və istiqaməti artıq bizə göstərdi ki, bu inkişaf və istiqamət əvvəlki dövrdəkilərdən tamamilə fərqlənir. Ona görə də birinci növbədə (üzünü Uvarova tu- taraq), xüsusilə sizin üzərinizə düşən vəzifə ondan ibarətdir ki, senzuranın üzərinə nəzarəti daha da qüvvətləndirə və ciddiləşdirəsiniz. Bekkendorf: Əlahəzrət tamamilə doğru buyurur ki, rus ədəbiyyatının hal-hazırkı vəziyyəti onun üzərində ciddi nəzarət tələb edir. Elə bir nəzarət ki, bizdən sonra- kı sələflərimiz üçün də bir nümunə olsun. Elə bir nəzarət ki, bu nəzarətin varlığı rus ədəbiyyatı ilə maraqlanan hər bir şəxsə bəlli olsun. Bəli, biz rus ədəbiyyatı üzərində sen- zura nəzarətini daha da ciddiləşdirməliyik. Yoxsa ədəbiy- yatımızda elə bir qarmaqarışıqlıq baş verər ki, lap şeyta- nın özü də bu işdən baş çıxara bilməz. Bu inqilabi əhval- ruhiyyəli rus yazıçılarının əsərləri o qədər amansız, dəhşətli və sirayətedicidir ki, əgər biz bu əsərləri yazanları tamamilə nəzarətsiz buraxsaq, mən əminəm ki, onlar rus cəmiyyətinin gələcək nümayəndələrinin bütün üzvlərini bir inqilabçı kimi yetişdirə bilərlər. Uvarov: Mən sizin dediklərinizlə tamamilə şərikəm, Hər ikinizin qeyd etdiyi kimi, ədəbiyyat üzərində nəzarəti gücləndirmək mənim üçün günün ən vacib məsələlərindən biri olaraq qalmalıdır. Lakin bütün bunlarla yanaşı, Qri- boyedovun, Qoqolun, Çaadayevin, Puşkinin əsərlərini daha ciddi nəzarət altına almalıyıq. Qriboyedovun “Ağıl- dan bəla”, Qoqolun “Ölü canlar”, Çaadayevin “Fəlsəfi 25 məktublar”, Puşkinin “Aleksandr Radişev” əsərləri, cənab Bekkendorfun qeyd etdiyi kimi, o qədər inqilabi əhval- ruhiyyəli, amansız, dəhşətli, sirayətedicidir ki, hətta biz senzura işçiləri bu əsərləri oxuyanda belə, gələcək barədə düşüncələrə dalır, bir müddət öz ruhi vəziyyətimizi əvvəlki qaydaya sala bilmirik. Odur ki, bu və ya bu qəbildən olan bir sıra rus yazıçılarının əsərlərinə yanaşarkən senzu- ra işçilərinə tapşırmışam ki, öz işlərini bütün ciddiliyi və dəqiqliyi ilə icra etsinlər. Əks təqdirdə, biz özümüzü son dərəcə gülünc vəziyyətə sala bilərik. Odur ki, həyatın bu sınaqlarından da üzü ağ çıxmağa çalışmalı və əlahəzrətin bizə tapşırdığı bu işin öhdəsindən layiqincə gəlməliyik. Nikolay: Mən əminəm ki, siz bütün bu deyilənlərə əməl edəcək və inqilabi əhval-ruhiyyəli yazıların üzərində senzu- ra nəzarətini daha da qüvvətləndirəcəksiniz, lakin hər halda ehtiyatı da əldən buraxmayın, cənab Uvarov: Mən Rusi- yanın Hökmdarı kimi, bu inqilabi əhval-ruhiyyəli fikirləri Rusiyadan uzaqlaşdırmayınca rahat ola bilməyəcəyəm. Siz də Rusiyanın layiqli bir vətəndaşı kimi bu işin icrasında mənimlə bir rəydə olmalısınız. Bekkendorf: Əlahəzrət Rusiya haqqında öz fikirlərini çox yaxşı ifadə etdi. Rusiyanın layiqli bir vətəndaşı kimi inqilabi əhval-ruhiyyəli fikirləri hər bir sahədə, o cümlədən ədəbiyyatda da Rusiyadan uzaqlaşdırmağa çalışmalı- yıq. Bunun üçün isə biz inqilabi əhval-ruhiyyəli yazıçı və şairləri daim izləməli və nəzarət altında saxlamalıyıq. Xüsusilə cənab Uvarovun qeyd etdiyi kimi, Qoqol, Çaada- yev, Puşkin və bunlara bənzərlər üzərində nəzarəti daha da qüvvətləndirməliyik. Mən deyərdim ki, bu adlarını yuxarıda qeyd etdiyim yazıçı və şairlərin əsərləri Rusiyada inqilabi əhval-ruhiyyənin yetişməsində bir ordunun oynadığı roldan Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|