Elm adamlari elm haqqinda
Yüklə 1,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Elm və din
- İslamda elmlərin renessansı
- Elm adamları elm haqqında
Elm və din - 41 - lərin elmdə insan potensialını ölçmək üçün qabaqcıl elmi jurnallarda məqalələri dərc olunan tədqiqatçıların ümumi sayına əsaslanan bir metod işləyib hazırladı və bu ölkədə (İsraildə) əhalisi və ümummilli gəliriylə müqayisədə nor- maldan beş qat daha çox elm adamının olduğunu müəyyən etdi. Prays vəziyyətin bu gün də dəyişmədiyini və ölkənin çox sayda təhsilli insan ehtiyatına sahib olduğunu, elm adamları və texniki işçiləriylə neft və faydalı qazıntılar kimi çatışmazlıqları kompensasiya edə bilmək qabiliyyəti- ni çoxdan ötüb keçmiş bu ölkənin fəxr etmək üçün çox səbəbi olduğunu qeyd etməkdə təkid edir». İslamda elmlərin renessansı Tarix səhifələrini vərəqləyib, görəsən, təzədən elmdə liderliyə nail ola bilərikmi? Burada bir şeyi ifadə etmək is- tərdim ki, bir bütün olaraq hamımız, xüsusilə də gəncləri- miz, bunu özlərinə məqsəd kimi qarşıya qoymalıdırlar. Təki biz, fikir inanclarımızdan qopmayaq və İslamın ilk dövrlərindəki həyatımızı yaddan çıxarmayaq. Ancaq bu- nun renessansa gedən kəsmə yol olmadığını da unutmama- lıyıq. Bugünkü şərtlər daxilində, bu yola qədəm qoymuş hər hansı bir ölkənin gəncliyi həvəsləndirilməli və millət də arzulu bir fədakarlıqla özünü bu işə həsr etməli, insan potensialımızın yarıdan çoxuna müsbət elmlər tədris etmə- li, fundamental və tətbiqi elmlər sahəsindəki araşdırma və tədqiqat işləri ÜMM-un 1-2%-i ayrılaraq dəstəklənməli və bunun da ən az dörddə biri fundamental elmlərə ayrılmalı- dır. Yaponiyada bu, Meiji inqilabında İmperatorun bili- yin harada olursa-olsun, tapılıb əldə ediləcəyi barədə and içməsi ilə həyata keçirilmişdir. Sovet İttifaqında isə buna, Elm adamları elm haqqında - 42 - Pyotr tərəfindən qurulmuş Sovet Elmlər Akademiyasında üzvlərin sayını artırmaqla və bütün elm sahələrində aparıcı olmaq arzusuyla nail olunmuşdur. Bu gün bu akademiya xalqın qibtə etdiyi prioritetlərə və imtiyazlara sahib, yarım milyon elm adamı ilə özünü idarə edən bir cəmiyyətə çev- rilib. Akademiyanın üzvü Malçevə görə bu, 1945-ci ildə - sovet iqtisadiyyatının müharibə xərcləri ilə darmadağın ol- duğu bir dövrdə reallaşdı. O vaxt Stalin elmə üstünlük ver- mək qərarına gəlir. Heç kimsəylə məsləhətləşmədən Sovet Elmlər Akademiyası ilə əlaqədar bütün elm adamlarının və texniki işçilərin maaşını 300% məbləğində artırır. Dina- mik gənc kişi və qadınlar elmi işçi vəzifəsinə dəvət olunurlar. Buna oxşar bir hadisə də, indi planlı bir şəkildə və çox yüksək sürətlə Çin Xalq Respublikasında baş verir. Bu sürətlə, XX əsrin sonuna qədər fəza elmlərində, genetika- da, mikroelektronikada, yüksək enerji fizikasında və ter- monüvə enerji mənbələrində İngiltərəni ötüb keçməyi qar- şısına məqsəd qoyublar. Çinlilər bütün fundamental elm- lərin vacib olduğunu, bugünkü aparıcı elm sahələrinin gə- ləcəkdə özünə tətbiq sahəsi tapacağını çox yaxşı bilirlər. Bu arada, İslam millətlərinin ÜMM-un Çininkindən çox olduğunu və insan potensialının da heç də ondan aşağı ol- madığını yada salaq. Və Çin bizdən bir neçə onillik müd- dətdən çox qabaqda deyil. Biz də, heç olmasa, Çinlə rə- qabət edərək hədəfimizi müəyyənləşdirə bilmərikmi? Sözü gedən cəmiyyətlər «yapon» ya da «çin» və ya «hind» elmi kimi müxtəlif şüarlarla təhrif olunmayıblar. Baxmayaraq ki, araşdırma və tədqiqat sahələrinin seçilmə- sində prioritetlər cəmiyyətdən cəmiyyətə dəyişir, elmin qanunları, ənənələri və üsulları universal olaraq qalır. Bu ölkələr «qərb» elmini və texnologiyasını mənimsəməklə Elm və din - 43 - öz mədəni dəyərləri məhv olacaq qorxusuna qapılmırlar. Öz adət-ənənələrinə «zəif» deyib təhqir etmirlər. Daha əvvəl elmlərin himayə altına alınmasından da- nışmışdıq. Bunun bir tərəfi də, bir elm adamının özünü elmi işlərə həsr etməsinin təminat (zəmanət) altında ol- ması və bunun davam etdirilməsi məsələsidir. Bu gün bir ərəb və ya müsəlman elm adamı və texniki işçisi – ki, Zah- lanın hesablamalarına görə bu cür otuz mindən çox adam var – əgər lazımlı xüsusiyyətlərə sahibdirsə, ABŞ-da və ya İngiltərədə həyatı boyunca kifayətedici məbləğdə bir gəlir- dən arxayın ola bilər. Bu şəxs, təkmilləşmək və inkişaf et- mək üçün etibara, bərabər hüquqlara sahib olar. Belə bir şeyin bizim cəmiyyətdə mövcud olub-olmadığını öz-özü- müzə soruşmalıyıq. Sırf hökumətimizin müxalif olduğu bir ölkədən gəldiyi üçün elm adamlarına qarşı fərq qoyub- qoymadığımızı, hətta vəzifələrindən azad edib-etmədiyi- mizi özümüzə sual verməliyik. ABŞ-ın elmlərdə uzun müddətdir davam etdirdiyi irəliləyişi, müharibə illəri ərəfəsində Avropadan qaçmağa məcbur olan elm adamlarını çox yaxşı qarşılayaraq əldə etdiyi danılmaz bir həqiqətdir. «Lakin bu qarşılama səthi deyildi. Bu elm adamlarına vətəndaşlıq haqqı verildi. «İş- güzar səfərləri» qurtardıqdan sonra dərhal ölkələrinə qayıt- malarından söhbət getmirdi. Beləcə, bu elm adamları ingi- liscə öyrəndilər. ABŞ-da ailə qurub, uşaqlarını burada bö- yütdülər. Hər kəsin bildiyi məşhur bir Enriko Fermi əhva- latı vardır: Fermi 1938-ci ilin dekabr ayında aldığı Nobel mükafatı ilə özünün və ailəsinin yol pulunu ödəyərək, hə- min mərasimdən sonra ABŞ-a getmişdi. Fermi ABŞ-da ilk atom reaktorunu qurma tapşırığını alanda hələ köçkün sta- tusu üçün lazımi rəsmi proseduraların başa çatmasını göz- ləyirdi. Yuxarı instansiyalar bu proseduraları, Aksis Təşki- Yüklə 1,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|