Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №5(79) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №5 (79)

254 
 
2 
Kənd təsərrüfatının ümumi məhsulu 
402991,8 
112,2 
213904,0 
105,1 
Cədvəl  məlumatlarından  aydın  olur  ki,  əsas  kapitala  yönəldilən  investisiyaların  həcminin 
artması kənd təsərrüfatında işlərin səmərəliliyinin yüksəlməsinə təsir edərək onun həcminin 2015-ci 
ildə 12,2%, 2016-cı ilin I yarısında isə 5,1% artmasına səbəb olmuşdur. 
Digər tərəfdən, ölkə və muxtar respublika üzrə analoji göstəricilərin müqayisəsi bu asılılığın 
muxtar respublikada daha yaxşı nəticələrlə yekunlaşdığına şahidlik edir. Belə ki, istər 2015-ci ildə, 
istərsə də 2016-cı ilin I yarısında əsas kapitala yönələn isvestisiya həcmlərində muxtar respublikada 
artım  müşahidə  olunduğu  halda  (+2,9%;  +0,6%),  bu  göstərici  respublika  üzrə  geriləmələrlə  icra 
olunmuşdur. 
 
Cədvəl 2. Ölkənin və muxtar respublikanın 2015-ci il və 2016-cı ilin I yarısını əhatə edən 
əlaqəli makroiqtisadi göstəricilərin artım templəri 
 
Müqayisə predmeti 
2015-ci il 
2016-cı ilin I yarısı  
respublika üzrə  
MR üzrə 
respublika 
üzrə  
MR üzrə 
1.  Əsas kapitala yönəldilən investisiyalar 
-11,1 
+2,9 
-29,7 
+0,6 
2.  Kənd təsərrüfatının ümumi məhsulu 
+6,6 
+12,2 
+2,6 
+5,1 
Muxtar respublikada həyata keçirilən investisiyalaşma prosesinin kənd təsərrüfatı istehsalında 
özünü ifadə etməsini dimanika baxımdan da xarakterizə etmək mümkündür.  
 
Cədvəl 3. Muxtar respublikada kənd təsərrüfatının ümumi məhsulu 
 (faktiki mövcud qiymətlərlə, min manat) 
 
İllər 
Kənd təsərrüfatının ümumi məhsulu 
Cəmi 
Öncəki 
dövrə 
nisbətən 
o cümlədən 
bitkiçilik  məhsulu 
heyvandarlıq məhsulu 
 
Faktiki 
Öncəki 
dövrə 
nisbətən 
 
Faktiki 
Öncəki 
dövrə 
nisbətən 
1995 
38572.2 
- 
22296.0 
- 
16276.2 
- 
2000 
55408.2 
+43,6% 
32187.0 
+44,4% 
23221.2 
+42,7% 
2005 
98255.1 
+77,3% 
59513.4 
+84,9% 
38741.7 
66,8% 
2010 
247126.6 
+151,5% 
156037.2 
+162,2% 
91089.4 
+135,1% 
2011 
296117.0 
+19,8% 
192998.8 
+23,7% 
103118.2 
+13,2% 
2012 
318836.0 
+7,7% 
211595.0 
+9,6% 
107241.0 
+4% 
2013 
337127.2 
+5,7% 
222964.2 
+5,4% 
114163.0 
+6,5% 
2014 
355156.7 
+5,3% 
232645.2 
+4,3% 
125510.5 
+9,9% 
2015 
402991.8 
+13,5% 
256082.4 
+10% 
146909.4 
+17% 
 
Cədvəl  3-də  verilmiş  mütləq  ifadələr  əsasında  dövrlər  üzrə  nisbi  artım  templəri  silsiləvi 
qaydada tərəfimizdən müəyyən edilmişdir.  Alınan nəticələr həm mütləq, həm də nisbi ifadədə hər 
üç göstəricinin ahəngdar artıma malik olması haqqında fikir söyləmətə imkan verir. Digər tərəfdən, 
təkcə 2005-2015-ci illəri əhatə edən on üç Dövlət Proqramının (əhalinin ərzaq təminatı, taxilçılığın, 
kartofçu-luğun,  meyvəçiliyin  və  s.aqrar  istiqamətlərin  inkişafı  üzrə)  qəbul  edilməsi  2015-ci  ildə 
1995-ci ilə nisbətən artımın müvafiq olaraq 10,5 dəfə, 11,9 dəfə və 9 dəfə, 2005-ci ilə nisbətən 4,1 
dəfə,  4,3 dəfə və 3,8 dəfə təşkil etdiyini göstərir. 
Kənd təsərrüfatının inkişafında bitkiçilik sahəsi, onun əkin sahələri ilə təmin olunması, bitkiçilik 
məhsulları istehsalı özünəməxsusluğu ilə fərqlənir. Bu baxım-dan səyyari və uçot-statistika müşahidəsi 
yolu  ilə  əldə  olunan  informasiyaların  nəzərdən  keçirilməsi  və  ümumiləşdirilməsi  mühüm  əhəmiyyət 
kəsb  edir.  Bəhs  olunan  fikirləri  daha  dərindən  araşdırmaq  və  təhlil  etmək  üçün  cədvəl  3.9-un 
öyrənilməsi  zəruridir.  Həmin  cədvəl  2  blokdan  ibarət  olmaqla  1970-2015-ci  illərdə  muxtar  res-
publikada  bitkiçilik  təyinatlı  əsas  aqrar  məhsulların  əkin  sahələri  və  məhsul  istehsalı  haqqında 
məlumatları özündə əks etdirir. 

---

255 
 
 
Cədvəl 4. Muxtar respublikada kənd təsərrüfatı 
bitkilərinin əkin sahələri və məhsul istehsalı 
 
Göstəricilər 
İllər 
1970 
1980 
1990 
1995 
2000 
2005 
2010 
2015 
I.Kənd təsərrüfatı  bitkilərinin əkin sahələri, ha 
Cəmi əkin sahəsi 
41100.0 
28400.0 
34715.0 
25476.6 
37104.0 
48810.0 
59204.2 
61414.0 
dənli və dənli 
paxlalılar 
(qarğıdalı daxildir) 
24200.0 
11600.0 
15500.0 
20715.0 
15275.0
 
26764.0 
36738.2 
39435.0 
tərəvəz 
900 
1200 
1400 
210 
4856 
5686 
6006 
6131 
kartof 
100 
100 
400 
200 
1451 
1990 
2740.5 
2967 
bostan bitkiləri 
500 
600 
600 
128 
2461 
2844 
2819 
2753 
yem bitkiləri 
9000 
12100 
15700 
2427.6 
10666 
9767 
8943.1 
9859 
texniki bitkilər 
6400 
2800 
1115 
1796 
2395 
1759 
1957.4 
269 
II.Bitkiçilik məhsulları istehsalı, ton 
dənli və dənli 
paxlalılar (qar-
ğıdalı daxildir) 
22500 
27000 
32200 
23642 
54428 
103566.8
  105055 
117351.8
 
tərəvəz 
8400 
16300 
20000 
1292 
42723 
56414 
64782.3 
82016.3 
kartof 
900 
1300 
2600 
400.0 
13454 
26317.5 
37901.0 
45042.5 
bostan bitkiləri 
2300 
4000 
5300 
404.0 
33568 
39841 
40023.7 
38002.7 
yem bitkiləri 
108900 
142780 
9285.8 
11177.6  56469 
61175 
70083.4 
121069 
texniki bitkilər 
2300 
6400 
4528 
8841 
45576 
23984.5 
26774.6 
690.2 
 
İstehsal olunmuş məhsulların ümumi həcmi ilə yanaşı onların bir nəfər hesabı ilə hasilat kə-
miyyətlərində  də  artım  müşahidə  olunmaqdadır.  Bu  baxımdan  aşağıdakı  cədvələ  müraciət  etmək 
məqsədəuyğun olardı. 
 
Cədvəl 5.Muxtar respublikada əsas ərzaq məhsullarının istehsalı, hər bir nəfərə il ərzində, kq 
 
 
Göstəricilər 
İllər 
1995 
2000 
2005 
2010 
2015 
Тахıl (təmizləndikdən 
sonrakı çəkidə) 
66 
 
151 
245 
237 
 
265.4 
kartof 
18 
37 
69 
94 
101.9 
tərəvəz 
74 
118 
148 
159.4 
185.5 
ərzaqlıq bostan bitkiləri 
11 
93 
105 
99 
86 
meyvə və giləmeyvə  
55 
79 
96 
96 
115.6 
ət  
12 
15 
21 
25 
31.2 
süd 
101 
151 
170 
187 
181.5 
yumurta, ədəd 
117 
163 
127 
158 
166.2 
 
İnvestisiyaların  istiqamətlərinin  sistemli  şəkildə  araşdırılması  onun  təkcə  istehsal  sferası  ilə 
məhdudlaşdırılmadığını, əlaqəli müxtəlif xidmət sahələrini də əhatə etdiyini göstərir. Bu baxımdan 
istər  texniki  vasitə  və  avadanlıqların  sahibkarlar  tərəfindən  əldə  olunmasına,  istərsə  də 
təsərrüfatların  genişləndirilməsinə,  istixana  və  saxlama  anbarlarının  yaradılmasına,  suvarma 
sistemlərinin,  yol  təsərrüfatının,  digər  infrastruktur  istiqamətlərinin  formalaşdırılması  və 
müasirləşdirilməsinə yönəl-dilən investisiyalar özünəməxsusluğu ilə fərqlənir və mühüm amillərdən 
hesab olunur. Məsələnin konkret təcrübi tərəfini nəzərdən keçirmək üçün cədvəl 6-nın maddələrini 
təhlil  etmək  yerinə  düşərdi.  Bu  cədvəldə mütləq ifadələrlə  yanaşı,  tərəfimizdən  keçən  ilə  nisbətən 
baş vermiş kənarlaşmalar da hesablanmışdır. 
 

---