Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №6 (76) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №6 (76)
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hadiya Khalilova Assessing the ecological status of water basins in the territories of the Absheron Peninsula subjected to anthropogenic impact
75 Şək. 2 Böyükşor (a) və Bülbülə (b) gölünün dib çöküntülərində AM-ın potensial risk indekslərinin orta qiymətlərinin faizi Abşeron yarımadasının 2 təbii gölünün fiziki-kimyəvi xassələrini öyrənmək üçün aparılmış tədqiqatlardan bu hövzələrin ekoloji tarazlığının pozulduğunu göstərir. Ekosistem üçün daha təhlükəli çirkləndiricilər olan əksər neft karbohidrogenləri və AM suda yaxşı həll olmur və dib çöküntülərində toplanaraq su sistemlərinin flora və faunasına mənfi təsir göstərirlər. Çirkləndiricilərin müəyyən yollarla su təchizatı sistemlərinə düşməsi və yaxud təsadüfən (istirahət zamanı) çirkli göllərin suyundan istifadə olunması nəticəsində qida zənciri vasitəsilə insan orqanizminə daxil olması ilə əlaqədar potensial risk yaranır. Buna görə də, onların təmizlənməsi və zərəsizləşdirilməsi Azərbaycan dövləti və mütəxəssislərinin ciddi narahatlığına səbəb olur. Azərbaycan Prezidentinin 28 sentyabr 2006-cı il tarixli Fərmanı ilə qəbul olunmuş “2006-2010-cu illərdə Azərbaycan Respublikasında ətraf mühitin yaxşılaşdırılması üzrə tədbirlər planı” na Abşeron yarımadasının yüksək dərəcədə çirklənmiş göllərinin ləğv olunması da daxil idi. Son illərdə Abşeronda bəzi təbii və süni göllərin torpaqla doldurulub ləğv olunması üzrə geniş işlər aparılır. Növbəti mərhələdəki bərpaolunma işlərinə göllərin yerində yaşıllıqların salınması, parkların, istirahət zonalarının və idman komplekslərinin yaradılması daxildir. Lakin yuxarıda qeyd olunduğu kimi, çirkləndiricilərin əksəriyyəti uzun müddət parçalanmadan ətraf mühitdə qalır və böyük əraziyə yayılırlar. Gələcəkdə, onlar müəyyən biokimyəvi və kimyəvi çevrilmələr və yaxud təbii proseslər nəticəsində yenidən ekosistem üçün təhlükə mənbəyinə çevrilə bilərlər. Doldurulmuş göllərdən zərərli maddələr süzülərək yenidən torpaqları, səth və qrunt sularını çirkləndirərək ciddi hadisələrlə nəticələnə bilər. Buna görə də, Abşeron yarımadasında ekosistemi gələcəkdə baş verə biləcək fəlakətlərdən qorumaq üçün elmi cəhətdən əsaslandırılmış tədbirlər işlənib həyata keçirilmədir. ƏDƏBİYYAT 1. Məmmədov V. A., Alosmanov M. S. Abşeron yarımadasındakı göllərin formalaşması, transformasiyası və ekoloji vəziyyətinin qiymətləndirilməsi, /2-ci Xəzər Beynəlxalq Su Texnologiyaları Konfransının materialları, Bakı, 2014, s, 470-478 2. Алиев Ф. Ш. Оценка естественно-природных условий северо-западной части Апшеронского полуострова в связи с очисткой от ртути района г Сумгаит и захоронением отходов в безопасном в геологическом отношении месте/Проблемы окружающей среды и природных ресурсов (обзорная информация), Москва, ВИНИТИ, 2002, выпуск 5, с. 76-91 3. Aliyev F., Khalilova H. The anthropogenic impact on surface water resources in Azerbaijan// J. Energy and Environment, v.25, № 2, 2014, pp. 343-356 0 10 20 30 40 50 Cd Cr Cu Hg Pb Zn Ei % 76 4. Xəlilov Ş. B., Əliyeva Ə. A. Abşeron göllərinin neft məhsulları ilə çirklənməsi / “Ətraf Mühit və ekologiya” Elmi-metodik konfransın materialları. Bakı, 1997, s, 117-118 5. Standard methods for examination of water and wastewater, American Public Health Association/ American Water Works Association/ Water Environment Federation, 19 th edition 1995, Washington DC 6. USEPA Test Methods for Evaluating Solid Wastes, 1986 7. Khalilova H. Kh., Mammadov V. A. Assessing the anthropogenic impact on heavy metal pollution in soils and sediments in urban areas of Azerbaijan’s oil industrial region// Pol. J. Environ. Stud., 2016, vol. 25, № 1, pp, 159-166 8. Hakanson L. An ecological risk index for aquatic pollution control. A sedimentological approach, Water. Res. 14 (8), 975, 1980 9. Qiu H. Migration mechanism of organic pollutants in national water-body sediments // Geopgraphy and Geology, 2011, vol. 3, № 1, pp 239-246 ABSTRACT Hadiya Khalilova Assessing the ecological status of water basins in the territories of the Absheron Peninsula subjected to anthropogenic impact Ecological status of two water basins - Boyukshore and Bulbula lakes being subjected to long-term anthropogenic impact in the territory of the Absheron peninsula have been studied and assessed. The results of studies have shown that significant changes have occurred in the natural qualities of these lakes under the influence of various anthropogenic discharges that led to the violation if their ecological balances. РЕЗЮМЕ Хадия Халилова Оценка экологических состояний водных бассейнов на подвергнувшихся антропогенному воздействию территориях Абшеронского полуосторова Экологические состояния двух озер – Беюкшор и Булбуля, которые долгое время подвергались антропогенному воздействию на территории Абшеронского полуострова, были исследованы и оценены. Результаты исследований показали, что значительные изменения произошли в естественных качествах этих озер под воздействием различных антропогенных выбросов, которые привели к нарушению их экологического баланса. NDU-nun Elmi Şurasının 26 aprel 2016-cı il tarixli qərarı ilə çapa tövsiyə olunmuşdur (protokol № 09) Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|