Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №7 (80) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №7 (80)

41 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Diaqram. Thymus kotschyanus Boiss. növünün yüksəkliklərə görə  
efir yağı çıxımının müqayisəsi 
Alınan nəticələrdən görünür ki, yüksəklik artdıqca temperaturun aşağı düşməsi və rütubətin 
yüksəlməsi səbəbindən efir yağı çıxımı azalır. 
 Yay otlaqları olan dağ çəmənləri böyük təsərrüfat əhəmiyyətinə malikdir. Dağ çəmənlərində 
bitki örtüyünün qida və dərman əhəmiyyətli, antihelmint təsirli maddələr kompleksi olan efir yağlı, 
zəngin vitaminli bitkilərin çoxluğu mal-qaranın məhsuldarlığına müsbət təsir göstərir. 
Tədqiqatlarda  Koçi  kəklikotundan  əldə  edilmiş  efir  yağı  gələcək  tədqiqatlarda  onun 
kompanent  tərkibinin  identifikasiyası,  fiziki  -  kimyəvi  konstantının  öyrənilməsi  və  antihelmint 
səmərəliliyinin araşdırılmasına imkan verəcəkdir.  
ƏDƏBİYYAT 
 
1.
 
İbrahimov Ə.Ş. Naxçıvan MR-in təbii otlaqlarının fitosenoloji tədqiqi / ”Bitki aləmi: ehtiyat 
mənbələri” Elmi-təcrübi konfr. mater. Naxçıvan,1993, s. 23-26  
2.
 
İbrahimov Ə.Ş. Naxçıvan MR-in təbii yem bazası, onun müasir vəziyyəti və mühafizəsi // 
Naxçıvan Elmi-tədqiqat bazasının əsərləri, 2002, s. 80-87  
3.
 
İbrahimov Ə.Ş. Naxçıvan MR-in subnival bitkiliyi və onun mühafizəsi / ”Ekologiya və həyat 
fəaliyyətinin mühafizəsi” IV Beynəlxalq konfransının materialları. Sumqayıt, 2002, s. 88-89 
4.
 
Qasımov F.Y. Qafqaz florasının Thymus L. cinsinin efiryaglı növləri və onlardan səmərəli 
istifadə edilməsi // AMEA-nın Xəbərləri. Biol. elm. ser. Bakı, 2005, №5-6, s. 33-47 
5.
 
Qasımov F.Y. Qafqaz florasının Thymus L. cinsinin efir yağlı növləri və onlardan səmərəli  
istifadə edilməsi yolları. B.e.d. .diss. avtoref. Bakı, Elm, 2006, 49 s  s.10-40 
6.
 
İbadullayeva S.C., Cəfərli İ.Ə. Efir yağları və aromaterapiya. Bakı, Elm 2007, 115 s. 
7.
 
Talıbov  T.H.,  İbrahimov  Ə.Ş.  Naxçıvan  Muxtar  Respublikası  florasının  taksonomik  spektri 
(Ali sporlu, çılpaqtoxumlu və örtülütoxumlu bitkilər). Naxçıvan, Əcəmi, 2008, 350 s. S.200-
201  
8.
 
Talıbov T.H., İbrahimov Ə.Ş. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Qırmızı Kitabı (Ali sporlu, 
çılpaqtoxumlu və örtülütoxumlu bitkilər). Naxçıvan, Əcəmi, 2010, 677 s.       
9.
 
Аббасов  Н.К.,  Набиева  Ф.Х.,  Ибрагимов  А.Ш.  Кормовые  ресурсы  летних  пастбищ 
Нахчыванской  Автономной  Республики  //  Министерство  Сельского  Хозяйства   
Российской  Федерации.  Департамент  Научно  -  Технологической  Политки  и 
Образования. Международный Технико-Экономический Журнал. Москва, 2012, № 2, с. 
93-98                         

---

42 
 
10.
 
Дамиров И.А., Прилипко Л.И., Шукюров Д.З., Керимов Ю.Б. Лекарственные растения 
Азербайджана. Баку, Маариф, 1982, 319 с.   с.114-115 Ибрагимов А.Ш. Растительность 
Нахичеванской АССР и её хозяйственно значение. Баку, Элм, 2005, 236 с.  
11.
 
Ибрагимов А.Ш. Растительность Нахичеванской АР, её производительность ботанико-
географическое районирование. Автореф. дис..докт.биол.наук. Баку: 2007, 44c. 
12.
 
Ибрагимов  А.Ш.,  Ибрагимова  А.М.,  Набиева  Ф.Х.  Новые  таксоны  водно-болотной     
растительности  Нахчыванской  Автономной  Республики  Азербайджана.  Издательство 
«Проблемы  науки».  Журнал  Вестник  науки  и  образования.  Москва,  2016,  №  10  (22), 
с.13-15 
13.
 
Племенков В.В. Введение в химию природных соединений / В.В. Племенков. Казань 
2001, 376 с.  
14.
 
Флора  Азербайджана.  Т.  7.  Издательство  Академии  Наук  Азербайджанской  ССР. 
Баку 1957, 646 с. с. 370-371  
ABSTRACT 
Aziza Guseynova   
 Spreading of kotschyanus thyme in the area of Nakhchivan Autonomous Republic the 
research of essential oil  
The  article  presents  the  results  of  the  research  essential  natural  oil  content,  content  and 
extracting  an  essential  natural  oils  of  thyme  Kochi  widespread  in  the  territory  of  the  Nakhchivan 
Republic Avtononoy and application-worming cattle. It was found that the yield of essential natural 
oils  with  decreasing  temperature  and  humidity  on  the  altitudinal  belts  umenshaetsya.  Mountain 
meadows, summer pastures,  are of  great  economic importance. The profusion  of food, medicines, 
vitamins,  ethereal-oil-fired  plant  with  anthelmintic  action  complex  vegetation  of  mountain 
meadows  had  a  positive  impact  on  the  overall  productivity  of  the  cattle.  Gelmintotsid  studied  the 
effect of thyme species, common in the pastoral areas. Established component content of essential 
natural oils, their physico-chemical constants and antihelminthic utility. On 5 administrative regions 
of Nakhchivan Autonomous Republic is defined total area of  summer pastures with thyme Kochi, 
their altitude on the level of the sea and the content of essential natural oils of thyme species. 
РЕЗЮМЕ 
Азиза Гусейнова 
Исследование эфирных масел тимьяна кочи, распространенного в территории 
Нахчыванской Автононой Республики. 
 
В статье изложены результаты исследований распространения, ефирной масличности, 
содержания  и  экстрации  ефирных  масел    тимьяна  Кочи  широко  распространенного  в 
территории  Нахчыванской  Автононой  Республики  и  их  применения  борьбе  с  гельминтами 
крупного рогатого скота. Выяснено, что выход ефирных масел  с понижением температуры и 
влажности  по  высотным  поясам  уменшается.  Горные  луга,  как  летние  пастбища,  имеют 
большое  хозяйственное  значение.  Обильность  кормовых,  лекарственных,  витаминных, 
эфирно-масленных с комлексом антигельминтных действий растений растительного покрова 
горных  лугов  оказывает  положительное  влияние  на  общую  продуктивность  крупного 
рогатого  скота.  Изучено  гельминтоцидное  действие  видов  тимьяна,  распространенных  на 
пастбищных  участках.  Установлено  компонентное  содержание  ефирных  масел,  их  физико-
химический  констант  и  антигельминтная  полезность.  По  5  административным  районам 
Нахчыванской  АР  определено  общая  площадь  летних  пастбищ  с  тимьяном  Кочи,  их 
высотность по уровню моря и содержание ефирных масел видов тимьяна. 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  30  noyabr  2016-cı  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa 
tövsiyə olunmuşdur (protokol № 03) 
Məqaləni çapa təqdim etdi: Biologiya elmləri doktoru, 
professor
 
T. Talıbov 
 
 

---