Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №6 (87) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №6 (87)
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
285 sahələrinin ayrılması, regionun ili-ildən kəskim dəyişən iqlim şəraiti və s. əlaqəli amillər resurslardan istifadənin səviyyələrinə müəyyən məhdudlaşdırmalar gətirmiş olur ki, bu da müvafiq işlərdə təsirsiz ötüşmür. Bəllidir ki, mövcud zaman kəsiyində ölkəmizdə olduğu kimi, muxtar respublikada da aqrar sahibkarlığın inkişafına xüsusi diqqətin ayrılması ən ümdə vəzifələrdən hesab olunur. O, təcrübi tətbiqlə yanaşı elmi və nəzəri-metodoloji baxımdan da böyük əhəmiyyətə malikdir. İstehsalın və sonrakı satış proseslərinin elmi müstəviyə daşınması yolu ilə: bəhs olunan istiqamətlərdə daha mütərəqqi texnologiyaların hazırlanması, yüksək məhsuldarlığa malik bitkiçilik və heyvandarlıq növlərinin seleksiya və digər yollarla müəyyən edilməsi və istehsalata tətbiqi üzrə ekspimental-sınaq işlərin həyata keçirilməsi, torpaqların növ-keyfiyyət ifadələri (Ordubad və Şahbuz rayonlarında dağlıq ərazilərin, Şərur və Babək rayonlarında düzənliklərin ümumi torpaq həcmində üstünlük təşkil etməsi və s.), iqlim imkanları nəzərə alınmaqla iqtisadi və inzibati rayonların məhsul istehsalı üzrə ixtisaslaşdırılmasının təmin edilməsi və bu yolla daha yüksək istehsal nəticələrinin əldə olunması, satış proseslərinin təşkilində müxtəlif üsullardan və elektron-informasiya vasitələrinin im- kanlarından geniş istifadə edilməsi və özünün əhəmiyyətliliyi ilə seçilən digər əlaqəli işlərin həyata keçiril- məsi zəruridir. Əsas araşdırmanın Naxçıvan MR-in aqrar sektorunun məlumatları üzərində qurulması tərəfi- mizdən “region” problemlərinin daha dərindən araşdırılmasına yol açır. Deyilənləri nəzərə alaraq regionda respublikda aqrar sahədə mövcud vəziyyət və onun yaxşılaşdırılması yönündə atılan addımların sistemliyi, ardıcıllığı və kompleks şəklə malik olması araşdırmaların əsas qayəsini təşkil etməlidir. Öncəki dövrlərdən də iqtisadi, coğrafi, ərazi yerləşməsi və digər yönlərdə aparılan tədqiqatlardan Naxçıvan regionun, o cümlədən onun aqrar sferanın kifayət qədər seçilən inzibati vahidlərdən olduğu bilinməkdədir. Deyilənlər əsasında nəzəri təməllər əhatə edən əsas fəaliyyət istiqamətlərinin müəyyən edilməsi, onların istehsal və sonrakı satış prosesləri əsasında əhatə dairələrinin dəqiqləşdirilməsi kimi işlər regionda əlverişli icra rejimin formalaşmasına şərait yaratmalıdır. Digər tərəfdən, regionun istehsal potensialının xüsusiyyətləri- nin xarakterizə edilməsi, onun peşəkar kadrlarla təmin olunması məsələsi də gözlər önünə gətirilərək (nəzərə alınmalıdır ki, muxtar respublika əhalisinin 70%-dən çoxu kəndlərdə məskunlaşıb) ümumi fəaliy- yət üzrə müxtəlif variantların işlənilməsi də zəruridir. Bu məqsədlə tərəfimizdən region üzrə nümunəvi qaydada tərtib olunan və özündə əsas icra yönlərini birləşdirən sxem 2 əsas kimi qəbul oluna bilər. Sxem 2-də ifadə edilən təsnifatdan da göründüyü kimi, region miqyasında aqrar istehsal subyektlərində kompleks fəaliyyətin həyata keçirilməsi üçün kifayət qədər fərqliliyi və geniş əhatəliliyi ilə seçilən komponentlər vahid halda ifadə edilmişdir. Bununla hər bir maddənin arxasında dövlətimiz tərəfindən ölkənin aqrar siyasətində həyata keçirilən hüquqi-tənzimləyici, təşkilati, stimullaşdırıcı, inzibati tədbirlər də nəzərə alınmaqdadır. Heç də təsadüfi deyil ki, tanınmış iqtisadçı-alim, professor S.Salahov “Aqrar sahənin dövlət tənzimlənməsinin problemləri” əsərində qeyd edir ki, “Ümumiyyətlə, iqtisadi sistemin tipindən və xarakterindən asılı olmayaraq bütün ölkələrdə, o camlədən Azərbaycanda dövlətin aqrar siyasəti özünəməxsus məqsəd və vəzifələri və eləcə də prioritet istiqamətləri ilə xarakterizə edilir. Bütün hallarda dövlətin aqrar siyasətini ümumiləşdirən ən mühüm cəhətlərdən biri, əslində bütövlükdə aqrar sahənin davamlı inkişafını təmin etmək və onu iqtisadi böhranın zərərli təsirlərinə məruz qalmasını neytrallaşdırmaqdan ibarətdir. Bütövlükdə götürdükdə, müasir şəraitdə, xüsusilə dünya miqyasında maliyyə böhranlarının zərərli təsirlərinin neytrallaşdırılması aspekti ilə yanaşdıqda, ölkəmizdə də dövlətin aqrar siyasətinin başlıca məqsədini ərzaq bazarının sabitləşdirilməsi və eləcə də sənaye sektorunun kənd təsərrüfatı xammalı ilə etibarlı şəkildə və sərfəli qiymətlərlə təmin edilməsini həyata keçirməkdən ibarətdir. 286 Sxem 2. Regionun aqrar sferasının subyektlərində kompleks fəaliyyətin təmin olunması üzrə mühüm komponentlər Hüquqi-tənzimləyici bazanın formalaşdırılması ilə yanaşı stimullaşdırıcı və təşkilati addımların mütəmadi şəkildə diqqət mərkəzində olması da aqrar sahənin inkişafında spesifik təsirə malikdir. Hələ 1994-cü ildə kənd təsərrüfstı istehsalçılarının 9 vergi növünün 8-dən (torpaq vergisi istisna olmaqla) müxtəlif mərhələlərlə azad olunması, əkin sahələrinin hər hektarı üçün elektron formada ödənişlərin həyata keçirilməsi, cins heyvanların, yanacaq və sürtkü materiallarının, texnikanın, gübrələrin, suvarma sistemlərinin əldə olunmasına görə sadələşdirmələrin aparılması və imtiyazlı şərtlərin nəzərdə tutulması (bəzi istiqamətlərdə ödəniş məbləğlərinin bir hissəsinin dövlət tərəfindən üstlənməsi) əyani nümunələr şəklində göstərilə bilər ki, bu da aqrar sahənin inkişafına yönələn işlərdəndir. Regionun aqrar sferasının subyektlərində kompleks fəaliyyətin təmin olunması üzrə mühüm komponentlər Regionun əsas aqrar istehsal sahələri üzrə ixtisaslaşma istiqamətlərinin müəyyən edilməsi, onlar üzrə zəruri nisbətlərin hesablanması Regionda bərqərar olmuş aqrar sahələr üzrə perspektiv strateji kursun müəyyən edilməsi və mərhələli şəkildə onun icrasına nail olunması Subyektlərin əsas məhsulları üzrə müəyyən olunmuş norma və normativlər əsasında zəruri istehsalat ehtiyatları həcmlərinin müəyyən edilməsi Maliyyə resursları üzrə həcmlərin dəqiqləşdi- rilməsi, xüsusi və borc vəsaitləri hesabına gö- rüləcək işlərin istiqamətləri və həcmləri üzrə hesablamaların aparılması Regionun ümumi və aqrar məqsədlər üçün istifadə edilə bilən torpaq resursları, onların kənd təsərrüfatı sahələri üzrə bölgüsünün həcmləri və keyfiyyət tərkibi haqqında dəqiq məlumatın əldə edilməsi Aqrar fəaliyyətin təşkilində ölkənin və regionun bazalarının qorunmasına yönələn, xarici ölkələrdə müvəffəqiyyətlə sınaqdan çıxarılmış nəzəri və təcrübi üsulların regiona transformativ şəkildə tətbiqi Aqrar istehsalın və sonrakı proseslərin tələblərə uyğun səviyyədə təşkili məqsədilə zəruri işçi heyyətinin toplanılması, onların ixtisas səviyyəsinin artırılması yönündə işlərin icrası Aqrar fəaliyyətin məqsədyönlü həyata keçirilməsi məqsədilə suvarma və digər kommunikasiya sistemlərinin yaradılması, onların mütəmadi yenilənməsi Aqrar sfera üzrə regionun daxili şərtləri ilə səciyyələnən fəaliyyət sistemlərinin yaradılması, onların yenilənməsi istiqamətində işlərin davamlı icrası Əsas istehsal komponentləri ilə (texnika, gübrə, toxum, tinglər, cins heyvanlar və s.) təmin olunma səviyyəsinin yüksəldilməsi əsasında daha məhsuldar fəaliyyətin təşkili Maliyyə resuslarının istifadəsinin optimallığı və səmərəliliyinin təmin olunması məqsədilə zəruri nəzəri təməllər üzrə işlərin aparılması İşlərin kompleks şəkildə icrası məqsədilə fitosanitariya, baytarlıq, seleksiya s. analoji fəaliyyətinin həyata keçirilməsi Hasil edilmiş aqrar məhsulların reallaşdırılması məqsədilə yerli və beyənlxalq təcrübədə mövcud olan üsul və vasitələrdən istifadə olunmasına nail olunması İstehsal olunmuş məhsulların satış və şəxsi istifadə üzrə optimal bolgülərinin müəyyən edilməsi, onların zay olmadan, reallaşdırılmasının maksimal səviyyəyə çatdırılması Regional müstəvidə aqrar sahə subyektlərində təchizatının, məhsul istehsalı və satışının həyata keçirilməsi məqsədilə digər istiqamətlərdə işlərin görülməsi Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|