Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Н.Аббаиьяно. Мудрость философии. СПб, «Алетейя», 1998, с. 144. * Yenə orada, s.l45. 438
ticəsi kimi 2) texnologiyada baş verən dəyişikliklər ictimai hə)^atdakı dəyişikliklərin ən əhəmiyyətli qaynağıdır. İndiki dövrdə texniki bilik - təcrübi bilik ilə nəzəri biliyi birləşdirən bir əlaqə vasitəsinə çevrilir. Texniki biliyin özəlliyi onun istehsala və quraşdırmaya doğru istiqamətlənməsindədir. Texniki qurğular insan bədənindəki orqanlann davamı və dəfələrlə qüvvətləndirilməsi vasitəsi olmaqla, öz növbəsində insana onlardan necə istifadə etmək yollarını da göstərir. İstehsal prosesində canlı əməyin ixtisar edilməsi texniki tərəqqinin qanunauyğun tendensiyasıdır. Bir çox alimlər elm ilə texnika arasında ümumi cəhətlərin artdığını, fərqlərin isə getdikcə azaldığını göstərirlər. İtalyan filosofu Nikolo Abbanyano yazır: «Praktiki məqsəddən məhrum nəzəri idrak kimi elm ilə bu idrakdan həmin məqsəd üçün istifadə edən texnika arasındakı ənənəvi fərq tamamilə sıradan çıxmaq dərəcəsinə qədər ciddi şəkildə zəifləyib. Elmi axtan- şın daha çox dəqiq, incə texnikaya ehtiyacı var, deməli, texnika buraya onun əsas tərkib hissəsi kimi həm vasitə, həm də məqsəd kimi daxil olur. Elektron texniki vasitələr ilə nəzəri kəşflər arasındakı qırılmaz birliyin parlaq sübutudur. Çünki burada texniki cihazların kəşfi və nəzəri kəşflər eyniyyət təşkil edİD>.‘’ Elə vəziyyət yaranıbdır ki, elmin inkişafını kompü- tersiz təsəvvür etmək mümkün deyil. «Kompüterlər ona görə elmi tədqiqatın zəruri elementi olur ki, onlar insan beyninin uzun sürən işdən sonra çatacağı nəticəyə bir anda malikolma imkanı yaradın>.'® Qlobal rabitə sistemi bütün dünyanı əhatə edir; rəqəm texnologiyası, lif optikası və yeni qüvvətli peyk telerabitə sisteminin təsiri altında sözün əsl mənasında baş verən köklü transformasiya prosesindədir. Rabitə vasitələrində baş verən belə tarixi dəyişikliklər dünyanın müxtəlif yerlərində olan insanlara işgüzar əlaqəyə girmək, informasiya mübadiləsi aparmaq və müxtəlif əməliyyatlar keçirmək imkanı yaratdı. Bu vəziyyət Н.Аббаиьяно. Мудрость философии. СПб, «Алетейя», 1998, с. 144. '* Yenə orada, s.l45. 438 göstərir ki, bəşəriyyət qlobal informasion infrastruktur yaratmaq yolundadır. Yeni yüzillikdə elm və texnologiyanın fantastik inkişafını gözləmək olar. Texnologiyada dəyişiklik ağlagəlməz sürətlə baş verəcək. Molekulyar biologiya bitki və heyvan orqanizminə genetik müdaxilənin yeni növlərini, həmçinin tibbi müalicənin yeni səmərəli metodlarını mümkün edəcək. Kompüterlər və məlumatın rəqəmlərlə verilməsi biznesdə, təhsildə və kütləvi informasiya vasitələrində yeni imkanlar yaradacaq. EXT nəticəsində postindustrial cəmiyyət, müasir kapitalizm, texnotron və yaxud informasion cəmiyyət adlanan yeni tip cəmiyyət bir sıra ölkələrdə artıq formalaşıbdır. Bu yeni cəmiyyətdə ən mükəmməl texnologiyaya yiyələnlər maksimum gəlir əldə edirlər. Bunun üçün elmi tədqiqatları intensiv- ləşdirmək, onların tətbiqini sürətləndirmək, təhsilin səviyyəsini qaldırmaq, geniş informasiya şəbəkəsi yaratmaq, əhalinin sosial müdafiəsini əhəmiyyətli dərəcədə təmin etmək zəruridir. Yeni şəraitdə cəmiyyətin fiziki deyil, intellektual potensialı ön plana çəkilir. Kadrların ixtisas dərəcəsi və savadı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Ən vacib məsələlərdən biri də istehsal prosesini idarə etməyin texniki təşkili və sosial aspektlərini öyrənən fənnə - menecmentə əsaslanmaqdır. Kompüterləşmə insan həyatının bütün sahələrinə tədricən daxil olur (sənaye, dəftərxanaçılıq, bank və rabitə xidməti, təhsil, məişət və s.). Kompüter texnologiyasının, internetin, multmedia və qlobal rabitə vasitələrinin sürətli ekspansiyası artıq virtual məkan anlayışlarına və obrazlarına əsaslanan insan fəaliyyətinin prinsipcə yeni növlərinin yaranmasına gətirib çıxardı: yeni informasion iqtisadiyyat, kommunikavistika, mass-media fəlsəfəsi (və yaxud imaqologiya), virtual coğrafiya və b.
3. Siyasi fəlsəfə 3.1. Siyasi fəlsəfə nə deməkdir? «Siyasət» (yun. «politike») termini dövləti, cəmiyyəti və insanları idarəetmə qaydalan kimi qədim yunan anlayışlarına əsaslanır: «polis» (şəhər dövləti), «politikos» (dövlət xadimi), «politeya» (konstitusiya). Ənənəvi olaraq Sokrat siyasi fəlsəfənin banisi hesab edilir. Lakin Aristotel və Platonun siyasi fəlsəfəsi bu elmin klassik formasıdır. Sokrat Platonun, Platon isə öz növbəsində Aristotelin müəllimi olmuşdur. Onların siyasətə aid əsərləri siyasi fəlsəfənin bizə qədər çatan ən qədim nümunələridir. Aristotelə görə siyasi elm - siyasi fəlsəfənin eynidir, çünki elm və fəlsəfə onun fikrincə eyni anlayışlardır. Klassik siyasi fəlsəfə XVI- XVII əsrlərdə Avropada yeni siyasi fəlsəfə yaranana qədər hakim mövqe tutmuşdur. Siyasət - hakimiyyət və cəmiyyəti idarə etməklə bağlı siniflər və sosial qruplar arasında yaranan çoxsahəli münasibət, fəaliyyət, davranış qaydalan, orientasiya və kommunikasiya əlaqələridir. Siyasətin əsas faktorlan kimi hər şeydən əvvəl böyük sosial qruplar (siniflər, millətlər, xalqlar, sivilizasiyalar) və onların mənafeyini ifadə edən siyasi təşkilatlar, institutlar, liderlər çıxış edir. Siyasətdə sosial qrupların köklü iqtisadi maraqları əks olunduğu üçün bəzi siyasətçilər onu «iqtisadiyyatın cəmlənmiş ifadəsi» (V.İ.Lenin) hesab edirlər. Bununla yanaşı siyasət nisbi müstəqilliyə malikdir, iqtisadiyyat və cəmiyyətin başqa sahələrinə ciddi (müsbət və ya mənfi) təsir göstərir. Belə qəbul olunubdur ki, siyasət elmin nailiyyətlərinə əsaslanmalı və ali əxlaq meyarlarına uyğun gəlməlidir. Çünki məhz siyasi fəaliyyət sosial fəaliyyət növləri arasında daha məsuliyyətli sahədir. Siyasi fəlsəfə sosial həyatın müəyyən sferasını - siyasi sahəni əks etdirir. Bu fəlsəfənin diqqət mərkəzində konlo’et siyasi situasiya, siyasi fəaliyyətin konlcret formalan və təzahürləri deyil, siyasi aləmin təbiəti - ümumiyyətlə siyasi həyat durur.
Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|