Elmi redaktorlar: Əziz Məmmədov
Yüklə 6,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ölkəmizdə sosial ekologiyanın
- Əliyev Həsən Əlirza oğlu (1907- I 1993).
- Əliyev Cəlal Əlirza oğlu (1928).
-
ekologiyanın ümumi nəzəri məsələlərinin əsas anlayışlarının və üsullarının öyrənilməsi; -
-
biosferin ekosistemlərinin, populyasiyalarm və orqanizmlərin ekosistemdə (bioloji ekologiya) öyrənilməsi; -
insanın ekosisteminin tədqiqi: antropoekosistemlər (insan ekologiyası); -
biosferdə bəşəriyyətin öyrənilməsi: sosioekosistemlər (sosial ekologiya). Ölkəmizdə sosial ekologiyanın əhatə etdiyi insan həyatının bütün sferalarının öyrənilməsində, tədqiq olunmasında və inkişafında elmi elitamızı, elitar mədəniyyətimizi, milli elmimizin müxtəlif sahələrini təmsil edən alimlərimizin misilsiz xidmətləri olub. Hər bir xalqın davamlı və dayanıqlı inkişafı onun elminin inkişafı ilə bağlıdır. Bunu nəzərə alaraq ölkəmizdə milli elmimizin ayrı-ayrı istiqamətlərinin inkişafında, tərəqqisində və elm sahəsi kimi formalaşmasında xüsusi xidmətləri olan korifey alimlərimizdən bəzilərinin elmi-pedaqoji irsi və fəaliyyəti haqqında qısa bioqrafık məlumatları şərh etməyi məqsədəuyğun hesab edirik.
alim, Azərbaycanda ekologiya elminin banisi, akademik Həsən Əlirza oğu Əliyevin ölkəmizin milli, endemik flora və fauna növlərinin öyrənilməsində və onların genefondunun qorunub saxlanması sahəsində müqayisə olunmaz dərəcədə və misilsiz xidmətləri olmuşdur. H.Əliyev olduqca zəngin, yaradıcı, səmə- rəli və məzmunlu ömrünün sonunadək milli flora və faunamızın genetik fondunun saxlanmasının ən sadiq və zəh- mətkeş keşikçisi olmuş, təbiətin mühafizəsi sahəsində olduqca geniş diapazonlu elmi-tədqiqat işləri aparmış və böyük alimlər ordusunun yaranmasında misilsiz xidmətlər göstərmişdir. O,1907-ci ildə Zəngəzur qəzasının Comərdli kəndində anadan olmuş, Azərbaycan Dövlət Aqrar
Universitetinin ona şərəf gətirən ilk məzunlardandır. H.Əliyevin həyatının ilk dövrü Gəncə ilə bağlıdır, 11 yaşında Gəncədə Şah Abbas məscidinin həyətindəki məktəbdə 5-ci sinifdə oxumuş, sonra ADAU-nun aqronomluq fakültəsində təhsil almış, burada işləmiş və elmi fəaliyyətlə məşğul olmuşdur. Akademik, Əməkdar Elm Xadimi H.Əliyevin həyatı, onun çoxşaxəli elmi fəaliyyəti ekologiya, torpaqşünaslıq, təbiəti mühaflzə,coğrafıya, biologiya üzrə müxtəlif məsələlərin həllinə həsr edilmişdir. H.Əliyev 500-dən artıq elmi əsərin, o cümlədən bir çox monoqrafiyanın, “Həyəcan təbili”, «Təbiətin keşiyində» və s. adlı monoqrafik əsərin və yüzlərlə elmi-kütləvi məqalənin müəllifidir. Azərbaycanın təbii ehtiyatlarından səmərəli istifadə sahəsində kompleks işlər silsiləsinə görə H.Əliyev Dövlət Mükafatına layiq görülmüşdür. H.Əliyev Azərbaycan KP MK-nm katibi işləmiş. Coğrafiya və Botanika İnstitutuna və bir sıra elm müəssisələrə başçılıq eünişdir. H.Əliyevin təşəbbüsü ilə 1963-cü ildə Respublika Təbiəti Mühafizə Cəmiyyəti yarandı. Onun 1975-ci ildə yaratdığı və baş redaktoru olduğu “Azərbaycan təbiəti” elmi-kütləvi jurnalı xalqın ekoloji təfəkkürünün genişlənməsi, ətraf mühitin mühafizəsində fəal iştirakı, təbii ehtiyatların qorunması və bərpası sahəsində geniş elmi və təbliğat işləri aparırdı. Akademik H.Əliyevin adını daşıyan ADAU-nun “Ekologiya mühəndis- liyi və meşəçilik” kafedrasının nəzdində ekologiya və meşəçilik muzeyi fəaliyyət göstərir, H.Əliyev adına əlaçı tələbə üçün adlı təqaüd də təsis edilmişdir.Gəncədə H.Əliyevin adını daşıyan küçədə vaxtı ilə onun yaşadığı binaya xatirə lövhəsi və barelyefi vurulmuşdur. Əliyev Cəlal Əlirza oğlu (1928). Dünya şöhrətli görkəmli alim. Respublikanın Əməkdar Elm Xadimi, AMEA-nın akademiki, Rusiya Kənd Təsərrüfatı Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü Cəlal Əlirza oğlu Əliyevin milli və dünya biologiya elminin inkişafında, tərəqqisində misilsiz xidmətləri olmuşdur. O, «Mikro- elementlərin buğdanın inkişafına və məhsuldarlığına təsiri» mövzusunda namizədlik, «Bit- kilərin fotosintez fəaliyyəti, mi- neral elementlərlə qidalanması və məhsuldarlığı» mövzusunda isə
doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir, 500-dən artıq elmi əsərin, 20 monoqrafiya və kitabın müəllifi olmaqla, onun rəhbərliyi və köməkliyi ilə 250-yə qədər alim, o cümlədən 70-dən artıq elmlər namizədi və 10- dan çox elmlər doktoru hazırlanmışdır. Həyatın yaranması, üzvi aləmin əmələ gəlməsi, təbiətin əvəzolunmaz inkişafı prosesi fotosintez hadisəsi ilə bağlıdır. Fotosintez prosesinin öyrənilməsi uzam müddət dünya alimlərinin diqqət mərkəzində olmuşdur. Təsadüfi deyil ki, bəşəri əhəmiyyətli bu problemin tədqiqi sahəsində kəşflərə görə indiyə kimi 5 Nobel Mükafatı laureatı olmuşdur. Azərbaycan-elmi tarixində mühüm yer tutan böyük alim, ictimai xadim, C.Əliyev təbiət elminin bu sahəsinə maraq göstənniş və həmin sahə onun elmi yaradıcılığının fundamental tədqiqat obyektinə çevrilmişdir. Apanlan fundamental tədqiqatların nəticəsində 7- 8 t/h məhsuldarlığa və yüksək dən keyfiyyətinə malik, Azərbaycanın taxıl əkini sahələrinin böyük hissəsini təşkil edən, Türkmənistan, Özbəkistan və Cürcüstanda yaxşı nəticələr verən «Qaraqılçıq-2», «Mirbəşir-50», eləcə də «Vüqar», «Şiraslan-23», «Bərəkətli-95», «Qobustan», «Əlincə-84», «Əzəmətli-95», «Qiymətli-2/17», «Əkinçi- 84», «Nurlu-99», «Ruzi-84», «Tale-38», «Tərtər» və s. kimi bir sıra bərk və yumşaq buğda sortlannm yaradılması alimin ən böyük elmi nailiyyətidir. Hal-hazırda alimin rəhbərlik etdiyi alimlər kollektivi dünyanın ən öncül laboratoriyalan səviyyəsində elmi-tədqiqat işlərini davam etdirir. Onun elmi-təşkilatçılıq fəaliyyəti sayəsində XX əsrdə biologiyanın ayrı-ayrı sahələrinin yüksək səviyyədə inkişafı XXI əsrdə Azərbaycan biologiya elminin dünya elminə inteqrasiyası üçün zəmin yaratmışdır. Nəticə etibarilə hazırda ölkəmizin alimləri dünyanın öncül elmi laboratoriyaları ilə əməkdaşlıq şəraitində öz tədqiqatlarım 'avam etdirir və yeni elmi nailiyyətlər əldə edirlər. C.Əliyevin görkəmli bioloq kimi elmi irsinin ən yeni və mühüm sahələrindən birini də bioetika, elm və texnologiyaların etikası problemləri təşkil edir. Onun ümumi biologiya, biotexnologiya, biokimya, bitki seleksiyası və s. sahələr üzrə apardığı çoxsaylı və sanballı elmi tədqiqat işləri dünya mətbuatında geniş əksini tapmışdır. Təsadüfi deyildir ki, ilk dəfə olaraq UNESKO-nun xətti ilə Azərbaycanda "Bioetika, elmi biliklərin və texnologiyaların etikası" üzrə Milli Komitə yaradılarkən onun ilk sədri C.Əliyev seçilmiş və DU
günə qədər də o, bu vəzifədə öz işlərini böyük uğurla davam etdirir. Alimin əldə etdiyi yeni sortlar, yazdığı qiymətli əsərlər, yaratdığı seleksiya məktəbi, zəngin buğda genefondu Azərbaycan xalqının milli sərvətidir və artıq ölkəmizdə çörəyə ehtiyacın ödənilməsi istiqamətində C.Əliyev məktəbi vardır. Alimin buğdanın seleksiyası sahəsində əldə etdiyi nailiyyətlər onun elmi fəaliyyətinin ancaq bir hissəsidir. Onun bitki 27 Yüklə 6,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|