Elşən Misir oğlu Nəsibov
Yüklə 0,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
12
insanların əlaqə və ünsiyyət yerləri hesab olunur. İnsanların əlaqə və ünsiyyətləri artdıqca məkanları da böyümüş olur. Məkanın miqyası fərdin, şəxsin (şəxslərin) potensialından asılı olur. Daha çox aləmə, maddi-material vasitələrə sahib olan şəxslər daha geniş məkanlara sahib olurlar. Məsələn, əlində vəsaiti çox olan şəxsin hərəkət sferası böyüyür, çox yerlərə çıxışlar əldə edir. Bu da özlüyündə hüquqları, o cümlədən səlahiyhyətləri böyüdür. Eyni zamanda şəxslərin ruhu onların məkanlarının miqyasını dəyişir. Ruhun genişlənməsi həm daxilən məkanı böyüdür, istəklər və maraqlar, mənafelər böyüyür. Həm də sərhədləri keçir və müəyyən olunan məkanları aşır. Bu baxımdan da mücərrəd məkan anlayışı ortaya çıxır. Mücərrəd məkanların böyüməsi ruha, xəyala, istəyə bağlı olur. Konkret elementlər də məkanı böyüdür. Məsələn, müəyyən bir məkanda yaşayış vasitələrinin olması insanların məkanlarını genişləndirir. Bu baxımdan da böyük dövlətlərin vətəndaşlarının daha geniş hərəkət etmək imkanları olur. Məkan isə sərhədlərdən ibarətdir. Hüquqlarla bölgülərə ayrılır. Hüquq sərhədləri həm azadlığı artırır, həm də azadlığı məhdudlaşdırır. Burada hüquqi səlahiyyətlər böyük rol oynayır. İnsanların əllərində olan resurslar onların məkanlarını böyüdür. Azadlıq məkan və hərəkət nisbətinə bağlıdır. Məkan üzərində hərəkətin miqyası azadlığın ifadəsidir. Azadlığın həcmidir. Azadlıq sərbəstlik, müstəqillik anlayışları ilə tərkib təşkil edir. Azadlıq məkanda qeyri- gərginlikdir. Azadlıq sahib oluna biləcək imkanlara sərbəst şəkildə nail olmaqdan ibarətdir. Azadlıq
məkanla bağlı
olduğundan məkanın
bölüşdürülməsi anlamını verir. Məkan elementlərinin paylanması məhz azadlığın əsaslarını meydana gətirir. Azadlıq müəyyən bir məkanda təzyiq vasitələrindən xilas olmaq deməkdir. Təzyiq vasitələri azadlığı məhdudlaşdırır; çünki pay bölgüsünü yaradır. Azadlıq həm öz məkanında qazanılır, həm də başqa məkana keçidlə meydana gəlir. Azadlıq məkanda təsirlərdən, təqiblərdən azad olunmaqdır və gərginliyin götürülməsidir. Azadlığın həcmi, miqdarı mövcuddur. Azadlıq sərbəst hərəkət məkanlarından meydana gəlir. Bu baxımdan da elementlər arasındakı məsafəyə bağlıdır. Hərəkət məsafəsinin uzunluğu azadlığın həcmini artırır. Resurs artımı bir tərəfdən məkanı artırırsa, digər tərəfdən də asılılığı meydana gətirir. Azadlıq məkanda təzyiqin müəyyən elementlərin üzərindən götürülməsi ilə yaranır. Sərbəstlik genişlənir və hərəkət məkanı böyüyür. İstifadə imkanları artır. Məsələn, bir dövlətin üzərindən digər dövlətin işğalı faktına son qoyulur. İşğal altında olan dövlət azadlıq qazanır. Azadlıq başqa bir məkanın qazanılması ilə meydana gəlir. Bu anda qopma və ayrılma yaranır. Məsələn, müstəqillik qazanmaq bir xalqın digər dövlətdən siyasi baxımdan ayrılmasıdır. Dövlət parçalanır, mərkəzdən digər ərazilər ayrılır.
13
Azadlıq qərarların sərbəst və müstəqil şəkildə qazanılmasından ibarətdir. Azadlıqda güc faktoru mühüm rol oynayır. Güclü tərəflər daha çox potensial əldə edirlər, enerji qazanırlar. Bu, sürəti artırır. Sürət məsafəni böyüdür. Məkan genişlənir. Sərbəst hərəkət sferası meydana gəlir.
Siyasətin sosioloji aspektləri
Siyasətin sosioloji aspektləri dedikdə, siyasətdə iştirak edən qrupların və siyasətlə maraqları dövlət tərəfindən təmin olunan qrupların sosial statusları nəzərdə tutula bilər. Siyasətin əsasları insanların maraqlarını təmin etməkdən və bu baxımdan da sistemli və pozitiv fəaliyyət həyata keçirməkdən ibarətdir. Siyasətin sosioloji aspektləri də siyasi vəziyyətlərlə bağlıdır. Siyasətin sosiologiyası dövlətlərdaxili və dövlətlərarası əlaqələrin sosial aspektlərdə öyrənilməsinin əsaslarını təşkil edir. Burada metod olaraq müxtəlif yanaşmalardan istifadə oluna bilər. Siyasətin subyektləri və obyektləri arasında əlaqələrin əsasları metodlarla öyrənilir. Dövlətdaxili siyasətin sosioloji əsasları
Siyasətin əsas mənbəyi cəmiyyətdir. O cəmiyyət ki, onu xalq yaradır. Dövlətdə təmsil olunan subyektlər cəmiyyətdən gəlir. Dövlətin daxili və xarici siyasəti əsasən daxildəki insanların sosial maraqlarının təmin edilməsini əsas hədəf kimi müəyyən edir. Dövlət ümumi olaraq sosial bir aparatdır. Siyasətin də son hədəfi sosial maraqların ödənilməsidir. Dövlət sosial ünsürləri qoruyan və sosial maraqları təmin edən siyasi bir qurumdur. Dövlətin sosioloji mənası onun bir sosial qurum kimi izahından irəli gəlir. Dövlət insana xdimət edir, insan sosial ünsürdür; ona görə ki, əlaqələr və ünsiyyətdə yaşayır. Bu fonda əmək münasibətlərini təminn edir, tələbatlarını ödəyir. Dövlət daxilində həm də sosial təbəqələr meydana gəlir. Dövlətin ehtiyat fondları sosial təbəqələrin ehtiyaclarının ödənilməsini özündə ehtiva edir. Dövlət özünün hüquqyaratma mexanizmisində məhz insanları sosial varlıq kimi müəyyən edir.
Beynəlxalq münasibətlər özü əlaqələr forması olduğundan elə sosial strukturlardan ibarətdir. Sosial subyektlərə dövlətlər və xalqlar aiddir. Fərqli inkişaf özündə sosial təbəqələri meydana gətirir. Beynəlxalq münasibətlərdə dövlətlərin fərqli inkişafı, ölkələrin fərqli iqtisadi, mədəni və siyasi struktura malik olması özlüyündə beynəlxalq münasibətlərin sosioloji əsaslarını üzərə çıxarır. Beynəlxalq münasibətlərin sosioloji əsasları burada iştirak edən dövlətlərin və təşkilatların əlaqələr və münasibətlər xassəsindən meydana gəlir. Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|