Entomofaqlari
Yüklə 3,59 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6.2.10. Chilocorus bipustulatus (Linnaeus, 1758)
104 orta temperatur 22 0 C) 4 gün çəkmişdir. Yumurtalardan təzəcə çıxmış sür- fələr gavalı üzərində qidalanan mənənələrlə yemləndirilmişdir. Onların ya- nına mənənələr salınan kimi həmin an sürfələr onlara hücum edib qida- lanmağa başlayırlar. Adaliyanın körpə sürfələri əsasən xırda mənənələrə hücum edirlər. İri yaşlı, xüsusilə dördüncü yaşda olan sürfələr isə həm qanadsız dişiləri və həm də qanadlı mənənələrə hücum edib onları acgözlüklə yeyirlər, onların bədəninin şirəsini sorurlar. Adaliyanın sürfələri yumurtadan çıxdıqdan sonra inkişaflarında üç dəfə qabıq dəyişməklə dörd yaş mərhələsi keçirirlər. Sür- fələrin qabıq dəyişməsini çox çətinliklə müşahidə etmək olur. Qabıq dəyiş- mə vaxtı yaxınlaşanda sürfə qidalanmasını dayandıraraq hərəkətsiz vəziyyət alır. Bundan bir qədər sonra qabıq dəyişmə hadisəsi baş verir. İyunun 22-də yumuytalardan çıxmış sürfələr inkişaf edib iyul ayının 2-də pup mərhələsinə keçmişlər. Beləliklə, sürfələrin tam inkişafı 10 gün çəkmişdir. Bu puplardan iyul ayının 8-də yetkin adaliya böcəkləri çıxmışdır. 2005-ci ilin iyun-iyul aylarında (gündəlik orta temperatur 22 0 C) iki nöqtəli adaliya parabüzəninin bir nəslinin inkişafı 22 gün çəkmişdir: o cümlədən, yumurta 4 günə, sürfə 10 günə və pup 8 günə inkişaf etmişdir. İki nöqtəli adaliyanın biologiyasına dair təcrübə və müşahidələr 2006-cı ildə, həm də geniş və əsaslı surətdə davam etdirilmişdir. Həmin ildə təcrübələr birinci dəfə may ayında, ikinci dəfə iyun ayında aparılmışdır. 2006-cı ilin may ayının 17-də Ordubad rayonunda həyətyanı sahədə ərik yarpaqlarında dişi adaliya parabüzəninə və onun təzəcə qoyduğu yu- murtalarına (5 ədəd) rast gəlinmişdir. Həm parabüzən həm də onun qoyduğu yumurtalar ayrılıqda enli sınaq şüşələrinə keçirildi. Bu parabüzən axşama- dək sınaq şüşəsinin içərisində daha 15 yumurta qoydu. Bundan sonra para- büzən başqa sınaq şüşəsinə salınaraq qidalandırılıb (ona mənənə verilməklə) bəslənmək üçün saxlandı. Müşahidələrin nəticələri belə olmuşdur: 1. 17.05.2006-cı il; dişi adaliya tərəfindən 20 ədəd yumurta qoyuldu: 21.05.2006; yumurtadan sürfələr çıxmışdır: 04.06.2006-sürfələr puplaşdı: 10.06.2006; puplardan imaqo parabüzənlər çıxdı. 2. 18.06.2006-cı il; dişi adaliya tərəfindən 13 ədəd yumurta qoyuldu: 22.06.2006; yumurtadan sürfələr çıxmışdır: 05.07.2006; sürfələr puplaşdı: 11.07.2006; puplardan imaqo parabüzənlər çıxdı. 3. 19.05.2006-cı ıl; dişi adaliya tərəfindən 13 ədəd yumurta qoyuldu: 23.05.2006; yumurtadan sürfələr çıxmışdır: 06.06.2006; sürfələr puplaşdı: 12.06.2006; puplardan imaqo parabüzənlər çıxdı. Yuxarıda verilən məlumatlardan göründüyü kimi, 2005-ci ilin iyun ayının ikinci yarısında iki nöqtəli adaliya parabüzəninin bir nəslinin inkişafı 20-21 gün, o cümlədən, yumurtasının inkişafı 4 gün, sürfəsinin inkişafı 10- 105 11 gün, pupunun inkişafı 6 gün çəkmişdir (gündəlik orta temperatur 22 0 C). 2006-cı ildə may ayında aparılan müşahidələr zamanı isə həmin ayın üçüncü ongünlüyündə yumurtanın inkişafı 4 gün, sürfənin inkişafı 12 gün, pupun inkişafı 6 gün, bir nəslin tam inkişafı 22 gün çəkmişdir (gündəlik orta temperatur 21 0 C). 6.2.10. Chilocorus bipustulatus (Linnaeus, 1758) Növün Coccinella bipustulata Linnaeus, 1758 kimi sinonimi var [196]. Naxçıvan Muxtar Respublikasının meyvə bağlarında gavalı, ərik və alçaya ciddi zərərverən Kaliforniya çanaqlı yastıcasının bioekoloji xüsusiyyətlərini öyrənərkən, onun parazit və yırtıcıları içərisində afutis paraziti ilə xilokorus böcəyinin sahibin sayının tənzimlənməsində daha perspektivli olduqlarını, xüsusilə Coccinellidae fəsiləsindən olan xilokorus böcəyinin (Coleoptera) geniş fəaliyyətini müşahidə etdikdən sonra, onun bioekoloji xüsusiyyətlərini, fenologiyasını və təsərrüfat əhəmiyyətini öyrənməyi qərara gəldik. Chilocorus bipustulatus Böcəklər nimfa mərhələsində (cinsi yetkinliyə çatmamış) ağacların qabığı altında qışlayırlar. Gündəlik orta temperatur 12-16 0 C, rütübət isə 60% olduqda aprel ayının 12-15-i qışlamadan çıxırlar. Bir neçə gün aprelin 15-20-dək qidalandıqdan sonra cütləşməyə başlayırlar. Cütləşmədən 1-2 106 gün sonra isə yumurta qoyurlar. Yumurtalarını Kaliforniya canaqlı yastıcası- nın məskunlaşdığı yerlərə-ağacların nazik budaqlarına və budaqların üzə- rində olan yarpaqların alt qatına qoyurlar. Orta gündəlik temperatur 15- 18 0 C, rütubət isə 70-75% olduqda yumurtanın inkişaf mərhələsi 12-15 gün, sürfə mərhələsi 24-26 gün, pup mərhələsi 6-8 gün və imaqo mərhələsi isə 35-40 gün çəkir. Bir nəslin inkişafı 40-45 gün çəkir. Yırtıcı muxtar respublika şəraitində ildə iki nəsil verir. Aparılan tədqiqatlara əsasən alınan nəticələr göstərir ki, böcəyin fenologiyası (cədvəl 6.8) ilə sahibin fenologiyası (cədvəl 5.1) arasında sin- xronluq olduğu üçün, Kaliforniya çanaqlı yastıcasına qarşı aparılan intensiv mübarizə tədbirlərində arealdaxili köçürmə üsulunda bu böcəkdən geniş istifadə edilməsinin mümkünlüyü araşdırılmalıdır. Böcək muxtar respublika bağlarında geniş yayılmışdıır, xüsusilə, Ordubad rayonunda, olduqca böyük təsərrüfat əhəmiyyətinə malikdir. Cədvəl 6.8 Muxtar respublika şəraitində İkinöqtəli xilokorusun - Chilocorus bipustulatus fenologiyası Tədqiqatın yeri və ili Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2005 (Ordubad) + + - - - 0 + + + + + - 0 - 0 + ++ + + + + + 2006 (Şahbuz) + + - - - 0 + + + - + - 0 - 0 + ++ + + + + + 2007 (Babək) + + _ _ _ 0 0 + + + _ + - 0 - 0 + ++ + + + + + Qeyd: yumurta, - sürfə, 0 pup, + imaqo, qışlayan böcək Yüklə 3,59 Kb. Dostları ilə paylaş:
|