Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
Az ərbaycan musiqi terminləri 110 R əkb – Yaxın Şərq xalqlarının klassik musqisində 24 əsas şöbədən biri. R əməl – musiqi b əhri. Bir çox növü var. Bu növlər özlüyündə müəyyən təqsimat daxilind
ə qruplaşdırılır. Burada səslərin “hərəkat” və “sekunat” cəhətincə t əvazön (müvazinət) və tənasibi əsas rol oynayır. Ərəb – İran klassik musiqisində rəməl bəhri rəməl-xəfif və rəməl-səqil t əqsimlərinə ayrılır. Bunlardan rəməl-səqil iki şəkildə olur: a) f əilatün təfiləsinin dörd dəfə təkrarlanmasından əmələ gələn bəhr; b) f əilatün-fəilün-məfulün-məfulün-fəilün təfilələrinin ardıcıl birləşməsin- d ən düzələn bəhr. Az ərbaycan musiqisində də rəməl bəhri ən çox işlənən ölçülərdən biridir. Klassik şairlərimizin əsərlərindəki vəzi zənginliyini özündə əks etdirən və Az ərbaycan poeziyasında uzun illər əsas yer tutan əruz ilə həmahəng s əslənən bokal musiqimizdə rəməl bəhrinin bir neçə növü var. O cüml ədən:
Ü.Hacıbəyli “Arşın mal alan”. Əsgərin ariyası
Qeyd: “Kitab-ül- eyn” adlı ədəbiyyat lüğəti müəllifi, məşhur ərəb musiqi- şünası və filoloqu Хəlil ibn Əhmədin (-790) ilk dəfə əruz vəzni üçün “F əələ” məsdərindən düzəltdiyi müхtəlif təfilələr əvəzində Şərqin Orta əsr Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 111
musiqi aliml əri də musiqi bəhrlərini “tən, tən-tən tə-nə-nən…” ləfzlərinin müхtəlif ahəngdə quraşdırılmış variantlarını – qəliblərini icad etmişlər. Bel
əliklə, şeirdəki “fəilün” təfiləsi əvəzinə musiqidə “tənənən”, ya “m əfulün” təfiləsinə müqabil “tən-tən-tən”, “müftəülün” təfiləsinin qarşılığı olaraq “t ən tənə-tən” yazılır. Görk əmli Azərbaycan musiqişünası Mir Möhsün Nəvvab “tən tə-nə-nən…” musiqi t əfilələrindən ibarət “məərifət əlfazını” tar mizrabının sim üzərinə nə sayaq, n ə tərzdə vurulmasından (ştriхləmə) hasil olan müхtəlifliklər və həm d ə tarın yalnız bir siminə (ag simə) yoхsa eyni zamanda hər iki simə (yəni sarı simə də) vurulması kimi əməliyyat ilə əlaqələndirir. 5
Bu mülahiz ənin düzgün olduğunu qəbul etmək və bu müddəayə tənqidi yanaşmamaq, “tən tə-nənən…” musiqi bəhrinə aid haman “mərifət əlfazı”nın əsas məqsəd və mahiyyətini təşkil edən onun ritmik cəhətini tamamil ə nəzərdən qaçırmaq deməkdir. Çünki qədim musiqi risalələrində “t ən tə-nə-nən” ləfzlərindən əmələ gələn musiqi təfilələrinin müхtəlif şəkillərdə birləşməsi musiqinin məhz ritmik mütəşəkkilliyini yaratmış olur ki, bu da, bilindiyi kimi, musiqi s ənətinin çoх vacib və əsas amillərindən biridir. R əng – muğam şöbələri arasında ifa olunan instrumental pyes. R əvənd (far. h
ərf. kökündən dərman hazırlanan bitki) – Mahur d əstgahı guşələrindən biri.
əzvi – Şur dəstgahında Aşiqkəş şöbəsindən əvvəldə duran guşə. Rövşan-çıraq – kl.
əd-da: muğam şöbəsi ya da mahnı adı.
5 Bax: N
əvvab Mir Möhsün bin-hacı Səid Əhməd Qarabaği. «Dər еlm musiqi. Vüzühul ərqam». Bakı. 1913, səh.26-27 Az ərbaycan musiqi terminləri 112 Rub ənd – XIX
əsr Azərbaycan musiqisində Çahargah d əstgahının son şöbələrindən biri. Rud – simli musiqi al əti.
(h ərf. ruhlar ruhu) – Dügah d əstgahında ilk şöbələrindən biri.
(h ərf. canlandıran, dirilən) – əvvəllər Rast-Pəncgah dəstgahının əvvəlin- d ə ifa olunan şöbələrdən biri. Ruhani
– q ədim aşıq mahnı formalarından biri. Rübab (rebab) – simli dartımlı musiqi aləti. Vaxtilə bütün Yaxın Şərq xalqlarının musiqi m əişətində geniş istifadə olunmuşdur. Hazırda başlıca olaraq Orta Asiya xalqlarının çalğıçıları tərəfindən çox b əyənilir. Rübabın bir çox növləri var. Hər növ intişar tapdığı məhəllin adı ilə adlanır; m əs.: tacik rübabı, qaşqar rübabı, əf- qan rübabı və s. Bəzən tamamilə eyni növd
ə və eyni konstruksiyada olan rübab başqa-başqa adlandırılır. Rud Rübab Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 113
Rübabın əsas olaraq üç simi var, lakin rezonans vermək üçün çox zaman əlavə bir neçə sim də qoşulur. Rübab simləri qaramal buynuzundan qayrılan kiçik mizrabla s əsləndirilir.
– ər. kvartet: dörd ifaçıdan ibarət ansambl. Rübaiyy ə – ər. kvarta. Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|