ƏSƏdulla qüBRƏt oğlu cəFƏrov azərbaycanin ilk sakiNLƏRİ Bakı-Elm-2004
Yüklə 346,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
şeyin sirrini biləcək və təbiət qüvvələri üzərində hökmranlıq edəcəkdir... Bir qrup qədim insan Araz çayından topladığı daşlan Günəşli düşərgəsinə gətirərək ondan yeni aləti necə hazırlayacağı barədə düşünürdü. Bir qədər vaxt keçdikdən sonra onlardan biri daş alət hazırlamağa başladı. Elə bil onun ürəyinə dammışdı ki, o bu gün daha münasib alət hazırlayacaq və bunun əsasında onların əmək fəaliyyəti müəyyən qədər yaxşılaşacaqdır. Daşın üzündən bir neçə qəlpə qopardı və onun o biri üzündən də qəlpə qoparmaq üçün zərbə səthləri hazırlamağa başladı. Sonra isə bu səthdən ayrı-ayrı qəlpələr qoparmağa başladı. Daşın təbii olaraq hər iki üzünün səthini qopardı. Onun üçün işlək ağız və əldə yaxşı tutmaq üçün dəstək hazırladı. Nəticədə hər iki üzdən işlənmiş və yaxşı işlək ağıza malik əl çapacağı alındı. Əvvəlcə belə əmək alətini hazırlamaq üçün qədim insan bir neçə saat, sonralar isə daha az vaxt sərf etdi. Çünki, o, belə alət hazırlamağın sirrini öz əmək fəaliyyəti nəticəsində öyrənmiş oldu. Əl çapacağının hazırlanması və ondan istifadə olunması qədim insanların həyatında mühüm rol oynadı. Əl çapacağı vasitəsilə qədim insanlar ovçuluq sahəsində mühüm irəliləyişlər etmiş oldular. İndi artıq onlar bu alət ilə ov edir, ovlanmış heyvanları parçalayır və Günəşli yaşayış düşərgəsinə gətirirdilər. Düşərgədə ovlanmış heyvanların dərisini soyur, ətini yeyir, sümüklərini də elə Günəşli düşərgəsinə tullayırdılar. Alət hazırlanarkən daşlardan çoxlu qəlpələr və tullantılar qopurdu. Həmin qəlpələr və qopuqlar da düşərgədə qalırdı. Qədim insanlar bəzən heyvan sümüklərini və alət hazırlayarkən qopan hissəciklərini toplayıb düşərgənin müəyyən yerinə qoyurdular. Qədim əcdadlarımız heyvan ovlayarkən daş alətlərdən istifadə etməklə yanaşı ayrı-ayrı qaya parçalarından və iri ağaclardan da istifadə edirquər. '17 Qədim zamanlarda ovçuluqla məşğul olmaq o qədər də asan deyildi. Çünki heyvanlar sürətlə qaçır və onlara iri daşlarla zərbə vurmağı çətinləşdirirdi. Ona görə də qədim ovçuluqla daha çox meşələrdə və iri uçurum qaya aralarında məşğul olurdular. Onlar çox vaxt ovlayacaqları heyvanları iri qayalıqlar arasına qovur və yuxarıda duran adamlar da iri daşlarla heyvanlara zərbə vurudular. Bəzən isə heyvanları iri aşırımlardan, uçqunlardan qovub aparır və bu zaman heyvanların qıçları sınırdı. Sonra qədim insanlar həmin heyvanları iri qaya daşları ilə öldürür, elə oradaca onları ayrı-ayrı hissələrə parçalayır və düşərgəyə gətirirdilər. Bəzən bir neçə gün ova getmirdilər. Çünki artıq onların yeməyi var idi. Ona görə də bəziləri yenidən çay kənarına gedir, bəziləri isə düşərgədə qalıb əmək alətləri hazırlamaqla məşğul olurdular. illər, aylar keçirdi. Qədim insan yenə də axtarış yollarında addımlayırdı. O, belə əzablı, əziyyətli fəaliyyətini yüngülləşdirməyə can atırdı. O, özünə daimi yaşayış yeri tapa bilmiş, bir neçə əmək aləti hazırlamış və heyvanları nisbətən asan ovlamağa öyrənmişdi. Lakin qışda düşərgədə soyuq olurdu. Nə etməli? Hansı yollarla bunun qarşısını almalı? Qədim insan bu yeni çətinliyin qarşısını almaq üçün yollar axtarırdı. Əvvəlcə o, ovladığı heyvanların dərisini soyub, ondan bürünmək üçün istifadə etməyə başladı. Bu, ibtidai insanların soyuqdan qorunmasına nisbətən kömək etmiş oldu. Əslində isə onlara başqa vasitə lazım idi. Ətrafda tez-tez ildırım çaxırdı. Bu hadisə ibtidai insanların diqqətini çoxdan özünə cəlb etmişdi. Onlar necə olursa-olsun bunun sirrini öyrənməyə çalışırdılar. Başqa bir əlamət də ibtidai insanların diqqətini özünə cəlb etmişdi. İldırım çaxandan bir neçə vaxt sonra meşədə yanğın baş verir və hər tərəf işıqlanırdı. Bir dəfə ətrafda, yenə yanğın baş vermişdi. Bu dəfə onlar həmin yanğın yerinə getməyi qərara aldılar. Bir qrup 18 adam yığışıb oraya yollandılar. Gəlib həmin yanğın yerinə çatdılar. Gördülər ki, ağaclar yanır, hər tərəf alova bürünüb. Lakin yaxma getmək olmur. Çünki odun istiliyi hər tərəfə yayılırdı. Hava soyuq idi. Ona görə bir müddət burada qalmaq qərarına gəldilər. İstilik qədim insanlara xoş təsir bağışlayırdı. Bu hadisə qədim əcdadlarımıza olduqca möcüzəli gəlirdi. Görəsən necə olur ki, yanğın baş verir? Onlar bir qədərdən sonra düşərgəyə qayıtmaq qərarına gəlirlər, çünki yoldaşları narahat ola bilərdilər. Düşərgə soyuq olduğu üçün oddan aparmaq istədilər. Bir uzun, quru ağac topladılar, sonra isə odun yanma gəldilər. Bu vaxt odun hərarəti də azalmışdı. Çünki yaxınlıqda olan quru ağaclar qurtarmaqda idi. Onlar bir az əvvəl qırdıqları ağacları yerə qoymağa, digərləri isə quru, eyni zamanda çox uzun olan ağacların uc hissələri yandırmağa başladılar. Tonqalda olan közləri necə götürməli? Bunun üçün qədim insanlar bir qədər fikirləşməli oldular. Kimsə əl ilə götürmək istədi, lakin əli yandığından odu tez tulladı. Çox fikirləşdikdən sonra uzun ağacları közdə yandırıb əllərində günəşli düşərgəsinə apardılar. Artıq təbii odla tanışlıq qədim insana yeni ruh, yüksəliş üçün yeni imkan verirdi. Od, düşərgəyə təsadüfən gətirilirdi. Çünki müəyyən vaxt keçdikdən sonra od sönürdü. Qədim insanlar çaydan topladıqları bazalt, andezit və çaxmaq daşlarından əmək alətləri hazırlayırdılar. Biri kobud çapma alət, digəri isə əl çapacağı hazırlamaqla məşğul idi. Növbəti ov üçün lazım ola biləcək alətlər hazırlanıb qurtarmaq üzrə idi. Sonuncu əl çapacağını hazırlayarkən qədim insan qəribə bir hadisənin şahidi oldu. O, iki çaxmaq daşını bir-birinə vurub, qəlpə qaparmaq istəyirdi, bu zaman qığılcım çıxdı. Bu nə ola bilər? Axı, o, uzun bir müddətdir ki, daşdan alət hazırlayırdı. Belə bir hadisəni ilk dəfə idi ki, görürdü. Bunun səbəbini aydınlaşdırmaq üçün həmin daşları bir- 19 Yüklə 346,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|