F. Köçərli adına
Yüklə 466,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II aparıcı
46
dəli yığıncağı deyilmiş balam indi biz neyləyək küllü əhli dəliyə “ölüm hökmü” oxutduraq of yandı içim “dolça” ver içim səninki bir cüt ağlar gözdü Elçin ağrıyırsan için-için əfsanədi bu dünya gümüş əfsanə həyat “bir görüşün tarixçəsi”dir hər gecə dumduru röya gölünə dipdiri gözlücə ölü batıram uşaqtək tovlayıb özüm özümü “bülbülün nağlı”yla mən baş qatıram II aparıcı: Elçin Əfəndiyevin son iki elmi-tənqidi kitabları “Tənqid və nəsr” və “Ədəbiyyatımızın yaradıcılıq problemləri” bir daha əyani şəkildə göstərir ki, professional tənqidçi və ədəbiyyatşünas kimi də Elçin Əfəndiyev maraqlı və orijinal bir simadır, o, ədəbiyyata, ümumiyyətlə, sənətə, klassik və müasir əsərlərə, ədəbi problemlərə öz fərdi münasibəti ilə seçilir. Elçin Əfəndiyev tənqidçi kimi obyektiv və prinsipialdır, cəsarətlidir. O, ədəbiyyatşünas kimi də tarixi faktlara dərindən təmas etməyi bacarır, ədəbi faktları, məlumat və informasiyaları elmi həqiqətə çevirir və bütün bunları yüksək nəzəri səviyyədə ifadə edir. Onun tənqidçiliyi ilə yaradıcılığı arasında ziddiyyət olmamışdır. 1980-ci illər... Müasir mövzular ustası kimi tanınan yazıçı gözlənilmədən tarixə müraciət edir, folklordan bəhrələnərək fəlsəfi-romantik “Mahmud və Məryəm” romanını oxucuların ixtiyarına verir. Yazıldığı vaxtdan keçən onilliklər ərzində “Mahmud və Məryəm” artıq klassikaya çevrilib. I aparıcı: “Mahmud və Məryəm” romanı ilə Elçin yaradıcılığının ikinci mərhələsi başlayır, bir-birinin ardınca “Ağ dəvə”, “Ölüm hökmü” romanları yaranır. “Mahmud və
47
Məryəm”dəki fəlsəfi romantik əhvali-ruhiyyə bu romanlarda, xüsusən “Ölüm hökmü”ndə sərt realizmə çevrilir, yazıçı cəmiyyət hadisələrinə dərindən nüfuz edir, sovet dönəmində yazıla-yazıla sovet cəmiyyətinin iç üzünü açır. 1990-cı illərin əvvəlləri... Realist romanlar müəllifi yenə də gözlənilmədən absurdlar yazmağa başlayır. Oxucular milli ədəbiyyatımızda ilk dəfə olaraq bu janrla rastlaşırlar. Həqiqi istedadın bəhrəsi olan bu absurdları biz Elçin Əfəndiyevin yaradıcılığının üçüncü mərhələsinə keçid kimi qəbul edirik. Bu üçüncü mərhələ isə absurdlardan sonrakı 90-cı illərdən başlayaraq növbəti dəfə, tamamilə, gözlənilmədən meydana çıxan “Ah, Paris, Paris!...”, “Mən sənin dayınam”, “Mənim sevimli dəlim”, “Mənim ərim dəlidir” kimi komediyalarla başlayır. Bu komediyalar tamaşaçıların dərin rəğbətini qazanır, tənqid tərəfindən yüksək qiymətləndirilir, ölkəmizin sərhədlərini aşaraq xaricdə uğurla tamaşaya qoyulur, müxtəlif dillərə tərcümə edilir.
“Elçin Əfəndiyev dramaturgiyamızda ilk dəfə olaraq xaosun, hərc mərcliyin obrazını yaradır! Onların əsasında duran mənəvi-əxlaqi, ideoloji stereotipə, normativ düşüncə və rəftar tərzinə ən müasir, ayıq, oyaq ədəbi, estetik münasibət ifadə edir”. Yaşar Qarayev daha sonra, bu komediyaların mövzusundan bəhs edərək, onları “Elçinin həyatda və səhnədə yüksək sənətkarlıqla təsvir etdiyi hadisələr” kimi qiymətləndirir. Eyni zamanda, 2000-ci illərdən başlayaraq Elçinin müasir Azərbaycan ədəbiyyatında hadisəyə çevrilmiş “Pera Palas” otelində, “Göy üzünün ulduzlu vaxtları...”, “Sarı gəlin”, “Araba”, “Qarabağ şikəstəsi” kimi hekayələri yazıçının yaradıcılığını başqa rakursdan işıqlandırdı. “Bayraqdar” povesti
48
isə müasir ədəbiyyatımızın XXI əsrdəki bədii-estetik xarakterinin formalaşma prosesinin başladığını göstərir. Povestdə mövzu son dərəcə aktualdır. Ermənistanın təcavüzü nəticəsində xalqımızın düçar olduğu ağır qaçqınlıq həyatı “Bayraqdar” povestində bütün çılpaqlığı ilə göstərilmişdir. Bu əsərdə Elçin Əfəndiyev xalqımızın başına gələn böyük faciəni dramatik səhnələrlə, canlı fraqmentlərlə əks etdirmişdir. Yazıçının özünəməxsus bədii təhkiyəsi, sintaksisi “Bayraqdar” povestində qabarıq nəzərə çarpır. Elçin Əfəndiyev Azərbaycan
ədəbiyyatının sayca az nümayəndələrindən biridir ki, bir abzas, hətta bir cümlə oxuduqda, onun müəllifliyini dərhal müəyyən etmək olur. Akademik Məmməd Arif yazırdı: “Elçinin sadə və rəvan təhkiyəsində cəzbedici bir qüvvə vardır”. Bəli, Elçin Əfəndiyevin bədii sintaksisindəki “cəzbedici qüvvə” daha da inkişaf etmiş, milli ədəbiyyatımızı zənginləşdirən sənətkarlıq xüsusiyyətinə çevrilmişdir. Bu nöqteyi nəzərdən “Bayraqdar” povestinin təhkiyə dolğunluğu, eyni zamanda axıcılığı oxucunu ələ alır. “Bayraqdar”ın mövzusu qaçqınların faciəli həyatından götürülmüşdür. Povestin əsl mövzusu böyük insani kədərdir. Kitabxananın fəal oxucuları “Bayraqdar”povestindən bir parçanı səhnələşdirib, iştirakçılara təqdim edirlər. I aparıcı: Yazıçı povestdə heç nəyi gizlətmir. Ağır həyat tərzinin xırda detallarınacan sənətkarlıqla təsvir edir. Müəllifin böyük nailiyyətidir ki, qaçqın həyatının bu cür sərt təsviri qaçqınların güzəranına acımaqdan daha çox, oxucuda təcavüzkara qarşı olduqca güclü nifrət hissi oyadır. Hətta öz-özlüyündə erməni Arsenin obrazı da elə incə təsvir vasitələri ilə yaradılmışdır ki, təcavüzkara nifrəti daha da artırır. Bu povestdə sırf epizodik surət yoxdur. Müəllif elə situasiyalar təsvir etmişdir ki, surət canlı xarakter kimi oxucunun gözlərinin qarşısında canlanır. Elçin bu sujetləri məharətlə bir yerə yığa Yüklə 466,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|