F. M. Dostoyevski alçaldilmiş VƏ TƏHQİr ediLMİŞ İnsanlar
Yüklə 4,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
597
baxa bilməzsiniz, sizin ayaqlarınız bir-birinə dolaşmışdır, zövqünüz də xəstədir. Siz ideal, xeyirxahlıq dərdini çəkirsiniz. Dostum, siz nə buyursanız, mən onu qəbul etməyə hazıram, ancaq mən nə edim, mən yəqin bilirəm ki, bütün insan xeyirxahlığı əsasında çox dərin bir xudbinlik vardır. Bir iş nə qədər xeyirxahcasına olsa, orada xudbinlik bir o qədər də çoxdur. Mənim qəbul etdiyim yalnız bir düsturdur: özünü sev! Həyat – ticarət sazişidir: pulunuzu havayı yerə çölə atmayın, sizin işinizə yarayanlara verin, bununla da sizə yaxın olan adamların qarşısında bütün borcunuzu yerinə yetirmiş olarsınız. Mən əxlaq məsələsini belə anlayıram, əgər siz mütləq bunu bilmək istəyirsinizsə, amma etiraf edirəm, mənə qalsa, sənin işinə yarayan yaxın adamın heç haqqını vermə, işi ona havayı gördür, bunu etməyi bacar. Mənim heç bir idealım yoxdur, olmasını da heç istəmirəm, heç vaxt da onların dərdini çəkməmişəm. Dünyada idealsız da çox şən, çox ləzzətlə yaşamaq olar və en some, ümumiyyətlə (frans.) mən çox şadam ki, sianlı hidrogen turşusunu işlətmədən dolana bilirəm. Əgər mən bir azca xeyirxah olsaydım, bəlkə də, o axmaq filosof kimi (heç downloaded from KitabYurdu.org
598
şübhəsiz o almandır), bəli, o axmaq filosof kimi, turşusuz dolana bilməzdim! Yox! Həyatda hələ yaxşı şey çoxdur! Yüksək mövqe, rütbə, otel, çoxlu pul qoyub qumar oynamaq mənim çox xoşuma gəlir (qumar oynamağı yamanca xoşlayıram). Amma ən çox xoşuma gələn – qadınlardır... Özü də hər cürəsi. Mən hətta rəngarəng olsun deyə, daha qəribə, daha orijinal, hətta bir az çirkin olan gizlin, cinayətkar əxlaqsızlığı da xoşlayıram... Ha-ha-ha! Mən sizin üzünüzə baxıram, siz indi mənə nə yaman nifrətlə baxırsınız! – Düz deyirsiniz! – dedim. – Tutaq ki, elə siz də düz deyirsiniz, axı hər halda, çirkin əxlaqsızlıq sianlı hidrogen turşusundan yaxşıdır. Elə deyilmi? – Yox, buna qalsa, sianlı hidrogen turşusu yaxşıdır. – Mən sizdən qəsdən soruşdum ki: “Elə deyilmi?” – bunu, sizin cavabınızdan ləzzət almaq üçün soruşdum, sizin necə cavab verəcəyinizi mən qabaqcadan bilirdim. Yox, dostum, əgər siz həqiqi insanpərvərsinizsə, onda bütün ağıllı adamlara mənim zövqüm kimi zövqü olmasını arzu edin, downloaded from KitabYurdu.org
599
hətta qoy lap çirkinliyi də olsun, çünki bunsuz tez bir zamanda ağıllı adamların dünyada yaşamasının mənası olmayacaq, dünyada ancaq axmaq adamlar qalacaq. Onda onlar xoşbəxt olacaq! Axı indi də belə bir atalar sözü var: axmaqlar xoşbəxt
olar. Bilirsinizmi, axmaqlarla yaşamaqdan, bəli-bəli deyib onlarla razılaşmaqdan xoş bir şey yoxdur, bu əlverişlidir! Siz baxmayın ki, mən kübar cəmiyyətinin adət-ənənələrinin qədir-qiymətini bilirəm, müəyyən qeyd-şərtlərə riayət edirəm, özümə yüksək mövqe qazanmağa çalışıram. Axı mən görürəm ki, boş, mənasız bir cəmiyyətdə yaşayıram, lakin bu cəmiyyətdə hələ mənim yerim istidir, mən də bu cəmiyyətlə bəli-bəli deyə razılaşıram, göstərirəm ki, onun arxasında dağ kimi durmuşam, amma lazım olanda hamıdan əvvəl onu buraxıb gedəcəyəm. Mən sizlərin bütün yeni fikirlərinizə bələdəm, lakin heç vaxt onların əziyyətini çəkməmişəm, heç çəkmək də lazım deyil. Mən hələ heç bir şeydə vicdan əzabı çəkməmişəm. Mən hər şeyə razıyam, ancaq ki, mənim üçün yaxşı olsun, bu fikirdə olanlar çoxdur, bizim vəziyyətimiz doğrudan da, yaxşıdır. Dünyada hər şey məhv ola bilər, downloaded from KitabYurdu.org
600
ancaq biz heç vaxt məhv olmayacağıq. Dünya yaranandan biz varıq. Bütün dünya harasa yuvarlana bilər, amma biz tələf olmarıq, yenə də vurub üzə çıxarıq. Yeri gəlmişkən, qoy bunu da deyim: elə bircə bunu nəzərə alın, görün ki, bizim kimi adamlar yaşamağa necə qabil olan adamlardır. Biz, misal üçün, ağla sığışmayacaq dərəcədə yaşamağa qabilik. Bu sizi heç təəccübləndiribmi? Biz səksən, doxsan yaşa qədər yaşayırıq. Deməli, təbiət özü bizə himayəlik edir. Hi-hi-hi! Mən mütləq doxsan il yaşamaq istəyirəm. Ölümü xoşlamıram, özü də ondan qorxuram. Kim bilir, hələ bir necə öləcəksən! Mən bunu axı niyə deyirəm? Özünü zəhərləyən filosof məni buna təhrik etdi. Cəhənnəm olsun fəlsəfə! Buvons, mon cher! Biz axı qəşəngcə qızlardan danışmağa başlamışdıq... Hara belə? – Mən gedirəm, sizin də getmək vaxtınızdır... – Bəsdir, bəsdir! Mən, necə deyərlər, bütün ürəyimi sizin qarşınızda açdım, amma siz bunun böyük bir dostluq əlaməti olduğunu heç hiss etmirsiniz də. Hi-hi-hi! Şairim, sizin qəlbinizdə məhəbbət azdır. Bir dayanın, mən bir şüşə də içmək istəyirəm. downloaded from KitabYurdu.org
601 – Bir şüşə də? – Bəli, bir şüşə də... Xeyirxahlıq haqqında, mənim cavan dəstpərvərdəm (Sizi belə şirin sözlə adlandırmağa mənə icazə verirsinizmi? Kim bilir, bəlkə mənim təlimimin sizə bir xeyri oldu!)... Bəli, mənim dəstpərvərdəm, xeyirxahlıq haqqında mən bayaq sizə dedim: “Xeyirxah adam nə qədər çox xeyirxah olsa, onda bir o qədər çox xudbinlik var”. Bu barədə sizə qəşəngcə bir lətifə söyləmək istəyirəm: bir dəfə mən bir qızı sevirdim, özü də, az qala lap ürəkdən sevirdim. O qız hətta mənə çox şeyini qurban etdi... Daha mən özümü saxlamaq istəməyərək, kobud bir halda soruşdum: – O var-dövlətini oğurladığınız qız? Knyaz diksindi, üzünün ifadəsi dəyişdi, qızarmış gözlərini mənə zillədi, onun gözlərində şübhə və çılğınlıq vardı. O öz-özü ilə danışırmış kimi dedi: – Dayanın, dayanın, qoy fikrimi cəmləşdirim. Mən doğrudan da, sərxoşam, fikrimi cəmləşdirməkdə çətinlik çəkirəm... downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 4,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|