F. M. Dostoyevski alçaldilmiş VƏ TƏHQİr ediLMİŞ İnsanlar
Yüklə 4,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
602
O susdu, bayaqkı kimi sınayıcı bir nəzərlə kinli-kinli mənə baxdı, əlimi də əlindən buraxmırdı, sanki mənim çıxıb gedəcəyimdən qorxurdu. Mən əmin idim ki, bu anda o fikrini toplayır, təsəvvür etməyə çalışırdı ki, mən bu şeyi haradan eşidə bilərəm, axı bu çox az adama məlumdur, bunda təhlükə-filan yoxdurmu? Bu vəziyyət azca davam etdi. Birdən onun üzü yenə dəyişdi, bayaqkı istehzalı, sərxoşcasına şən ifadə gözlərində göründü. O, qəhqəhə ilə güldü. – Ha-ha-ha! Taleyran, özüdür ki var! Bəli, o, doğrudan da, heç çəkinmədən mənim gözümün içinə deyəndə ki, sən mənim var-dövlətimi oğurlamısan, mən biabır olmuş bir adam kimi, onun qarşısında durmuşdum. Bundan nə olsun axı?! Onda o necə çığırırdı, necə söyürdü! Elə bil dəli olmuşdu... Heç çəkinib eləmirdi. İndi siz özünüz bir fikirləşin: əvvəla, budur ki, siz indi deyən kimi, mən heç də onun var- dövlətini oğurlamamışam. O özü öz pulunu mənə bağışlamışdı, bu pul da daha mənim idi. Tutaq ki, siz ən yaxşı frakınızı mənə bağışlayırsınız (Bunu söyləyərkən o mənim əynimdəki fraka baxdı, bundan başqa mənim frakım downloaded from KitabYurdu.org
603
yox idi, özü də çox pis frak idi, üç il bundan əvvəl dərzi İvan Skornyakin tikmişdi.), mən də sizə təşəkkür edirəm, frakı geyinirəm, lakin bir ildən sonra, birdən siz mənimlə dalaşırsınız, dalaşdığımız üçün də frakı geri istəyirsiniz, mən də ki, frakı geyinib dağıtmışam. Axı frakı geri istəmək nanəciblikdir, onda daha niyə bağışlamışdın? İkincisi də, pul mənim olsa da, mən mütləq onu geri qaytarardım, axı bir özünüz fikirləşin: bu qədər pulu mən birdən haradan tapa bilərdim? Lakin işin başlıca cəhəti bir ayrıdır. Mənim pastorallıqdan, şillerçilikdən zəhləm gedir, bunu sizə demişəm, işə əngəl qatan da bu oldu. O çığıra-çığıra deyəndə ki, bu pulu sizə bağışlayıram (mənim öz pulumu!), siz görəydiniz ki, o necə lovğalanırdı. Mən bərk acıqlandım, birdən çox düzgün fikirləşə bildim, çünki mən heç vaxt özümü itirmirəm. Fikirləşdim ki, pulu ona versəm, bəlkə də onu bədbəxt edərəm. Məndən ötrü tamamilə bədbəxt olmaq, bütün ömrü boyu məni qarğımaq zövqünü onun əlindən alardım. Ancaq dostum, inanın ki, bu cür bədbəxtliyin özündə hətta yüksək bir nəşə vardır, bu da adamın özünün tamamilə alicənab olduğunu dərk etməsində, onu incidən downloaded from KitabYurdu.org
604
adamı əclaf deyə adlandırmaqda bütünlüklə haqlı olmasındadır. Hiddətdən bu cür nəşələnmək Şiller təbiətli şəxslərdə vardır. Bəlkə də sonradan o qızın yeməyə heç bir şeyi olmamışdır, amma mən qəti inanıram ki, o xoşbəxt olmuşdur. Mən onu bu xoşbəxtlikdən məhrum etmək istəmədiyim üçün pulu ona göndərmədim. Bu qayda ilə mənim düsturum tamamilə doğru çıxdı, insan alicənablığı nə qədər gurultulu, nə qədər böyük olarsa, ən iyrənc xudbinlik də onda bir o qədər çox olar. Bu sizə aydın deyilmi? Amma... Siz məni sancmaq istəyirdiniz, ha-ha-ha! Düzünü deyin, sancmaq istəyirdiniz ya yox?.. Ey Taleyran! Mən ayağa qalxıb dedim: – Xudahafiz! Birdən o öz iyrənc ifadə tərzini dəyişərək ciddi halda dedi: – Bir balaca dayanın! İkicə kəlmə ilə sözümə yekun vurum. Mənim son sözümə qulaq asın. Mənim bu dediklərimdən aydın-aşkar görünür ki (zənnimcə, siz özünüz də bunu başa düşürsünüz), mən heç vaxt, heç kəs üçün öz xeyrimdən keçmək istəmərəm. Mənim puldan xoşum gəlir, downloaded from KitabYurdu.org
605
pul mənə lazımdır. Katerina Fyodorovnanın pulu çoxdur, onun atası on il şərab iltizamçısı olmuşdur. Onun üç milyon pulu var, bu üç milyon mənim işimə lap yaxşı yarayar. Alyoşa ilə Katya tamamilə bir-birinin tayıdır: ikisi də son dərəcə axmaqdır, mənə də elə bu lazımdır. Ona görə də mən arzu edirəm və istəyirəm ki, onların evlənməsi mütləq baş tutsun, mümkün qədər tez olsun. İki-üç həftədən sonra qrafinya ilə Katya kəndə gedəcəklər. Alyoşa da onlarla gedəcək. Natalya Nikolayevnaya xəbərdarlıq edin, deyin ki, qoy o pastorallıq, şillerçilik etməsin, mənim əleyhimə qalxmasın. Mən adamdan qisas alanam, özü də kinliyəm, mən dediyimdən dönməyəcəyəm. Mən ondan qorxmuram, hər şey, heç şübhəsiz, mənim istədiyim kimi olacaq, buna görə də əgər indi mən ona xəbərdarlıq edirəmsə, bu onun xeyrinədir. Bax, deyirəm sizə: qoy onun tərəfindən heç bir səfehlik-filan olmasın, özünü ağıllı aparsın. Yoxsa, onun üçün pis olar, çox pis olar. Hər şey dursun bir kənara, qoy o elə bircə bunun üçün mənə minnətdar olsun ki, mən onunla lazımi qayda ilə, qanunla rəftar etmədim. Şairim, bilin ki, qanun ailə sakitliyini mühafizə edir. Qanun oğulun ataya downloaded from KitabYurdu.org
606
tabe olmasına təminat verir, o şəxslər ki, uşaqları ata-anasına göstərdikləri müqəddəs vəzifələrdən uzaqlaşdırırlar, qanun buna yol vermir. Bunu da nəzərə alın ki, mənim nüfuzlu adamlarla əlaqələrim var, amma onun belə adamlarla heç bir əlaqəsi yoxdur, bir də ki... Heç bilirsiniz mən onun başına nə oyun aça bilərdim, yoxsa, siz bunu başa düşmürsünüz?.. Mən bunu etmədim, ona görə ki, bu vaxta qədər o hələ özünü ağıllı aparmışdır. Arxayın olun, bu altı ayda onların hər bir hərəkətinə, hər dəqiqə çox ciddi göz qoyan olmuşdur, mən hər şeyi ən cüzi təfsilatına qədər bilirdim. Buna görə də mən Alyoşanın özünün onu atmasını sakitcə gözləyirdim, bu da ki, başlanır. Hələlik bu Alyoşa üçün xoş bir əyləncədir, qoy əylənsin. Mən onun təsəvvüründə ədalətli bir ata kimi qalmışam, mənə də lazımdır ki, o mənim haqqımda belə düşünsün. Ha-ha-ha! O axşam az qala ona kompliment söyləməyim, onun son dərəcə alicənab olması, öz xeyrini güdməməsi, Alyoşaya ərə getmək istəməməsi yadıma düşür, mən bilmək istərdim, görüm o, Alyoşaya necə ərə gedəcəkdi! O ki qaldı mənim o axşam onun yanına gəlməyim, bunu ancaq bir şey üçün etmişdim: onların bir- downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|