F. R. Xolboyev, D. A. Azimov, E. Sh. Shernazarov z o o g e o g r a f I y a

suv va suv oldi hayvonlari uchun xos bo‘lib, chuchuk suv baliqlari-
ning areallari bunga yaqqol misol bo‘ladi. Amudaryo va Sirdaryoda
uchraydigan osyotrsimonlarga mansub bo‘lgan soxta kurak burun
baliqlar cho‘ziq areallami hosil qiladi;
e). hamkor yoki qo'shilgan areallar. Bunday areallar ikki va
undan ortiq turlaming o ‘zaro biotik munosabatlari natijasida shakl-
lanadi va shu asosda hamkor yoki qo‘shilgan areal deb yuritiladi.
Bunday arealning chegaralari o ‘zaro hamkorlikda yashovchi turlar
areali chegaralari bilan aniqlanadi. Ayniqsa, turlar orasidagi trofik
munosabatlar bu turdagi areallaming shakllanishida muhim omil
bo‘lib xizmat qiladi. Hamkor yoki qo‘shilgan areallar yirtqich - o‘lja
yoki parazit - x o ‘jayin tipidagi munosabatlar natijasida shakllanadi.
Jumladan, yo ‘lbars va yovvoyi cho‘chqa orasida hamda suvsar va ol
maxon orasida yirtqich - o ‘lja tipidagi, oleandr kapalagi va oleandr
o ‘simligi, Afrika palma burguti va palma daraxti, kedrovka qushi
va kedr daraxti orasida fitofag - o ‘simlik tipidagi trofik munosabat­
lar kuzatiladi. Parazit-xo‘jayin tipidagi munosabatda agarda para
zit faqat bir turda parazitlik qilishga moslashgan bo‘lsa, parazitning
areali uning x o ‘jayini areali bilan bir xil chegarani egallaydi. Bunga
bezgak paraziti, qoramol gelmintlari, se-se pashshasi, parazit kana
lar va boshqalar yaqqol misol bo‘ladi. Xuddi shunday monofaglar
ulaming yagona oziqasi sanalgan o ‘simliklar o ‘sadigan joylardagina
uchraydi, xolos. Ammo monofaglaming areali uning oziqasi bo‘lgan
o ‘simlik arealidan kichik bo‘ladi, chunki hayvonlaming tarqalishida
birgina omil, ya’ni oziqagina hal qiluvchi o ‘rin egallamaydi, bu yer-
da boshqa omillar ham (harorat, boshpana, turli biotik munosabat­