2. Natural sonlarni ayirish. Berilgan yig'indi va qo'shiluvchi-
lardan biriga k o ‘ra ikkinchi qo'shiluvchini topish amali natural son
larni
ayirish deyiladi.
a va
b natural sonlar uchun quyidagi teng-
liklar o'rinlidir, ya'ni
a - b =
с (
2
)
bo'lsa, u holda
a =
b +
с (3)
b o ia d i. (
2
) tenglikda
a natural son
kamayuvchi, b - ayriluvchi, c esa
ayirma deyiladi, bu yerda
a son
b sondan katta.
M i s о I: 45 - 30 = 15 dan 30 + 15 = 45; 123 - 85 = 38 dan
85 + 38 = 123 b o ia d i.
Ayirish amali quyidagi xossalarga ega:
1
)
a - (b +
c) =
(a - b ) — c yoki
a -
(b +
c) =
(a -
c) -
b , bu yerda
a > b +
с b o iish i kerak.
M i s о 1: 148 - ( 1 6 + 34) = (1 4 8 - 1 6 ) - 3 4 = 132 - 34 = 98 yoki
(148 - 3 4 ) - 16 = 1 1 4 - 16 = 98 b o ia d i.
2
)
(a +
b) - с =
|
( a - c ) + b, agar
a > c bo‘lsa,
[ a + (/}-<’), agar
b > с bo'lsa.
M i s o 1: (39 + 4 1 ) - 2 5 = ( 3 9 - 2 5 ) + 41 = 14 + 41 = 55;
(18 + 5 6 ) - 4 3 = 18 + ( 5 6 - 4 3 ) = 18 + 13 = 31.
3.
Natural sonlarni ko'paytirish. O 'zaro teng bo'lgan qo'shiluv-
chilar yigindisini topish amali
ko'paytirish deyiladi va
a + a + a +... + a = a - n '---------------------- ■
(4)
n ta
tenglik o'rinli bo'ladi.
M i s o l : 17 + 17 + 17 + 17 + 17 = 1 7 -5 = 85.
N atural sonlarni ko'paytirish amali quyidagi xossalarga ega:
1
)
a ■ b =
b ■ a (o 'rin almashtirish).
6
M i s o l : 108
10
=
10
• 108 = 1080.
2
)(«
h) ■ с = a ■ (b- c)(guruhlash).
M i s о 1: (15 •
6
) • 20 = 15
(6
20) = 1800.
3) (b) ■ с = ac ±
be (ko'paytirishning q o ‘shish va ayirishga
nisbatan tarqatish (taqsim ot) qonuni).
M i s o 1: l)( 14 + 7)- 5 = 14-5 + 7 - 5 = 70 + 35 = 105;
2 ) ( 3 2 - 18) - 10 = 32 1 0 - 1 8 - 10 = 3 2 0 - 180 = 140.
