Фаиг Абдуллайев
Yüklə 6,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
Фаиг Абдуллайев____________________________________ 324 Daha sonra Mircəfər Bağırov Aslan bəyin qardaşı Süley- man bəylə mehribanlıqla görüşərək ayrılır. Ayrılarkən Mircə- fər Bağırov əmr etdiyi adamlara bildirir ki, bu məsələnin ic- rasına şəxsən özüm nəzarət edirəm. Məsələ tam icra olunduq- dan sonra mənə məlumat verin. Bağırov getdikdən sonra Aslan bəyin ailə üzvləri bir-bir- lərini təbrik ediblər və rus yavərin onları xilas etməsindən məmnun qalıblar. Amma hər halda əmr icra olunana qədər iç- lərində bir tərəddüd də var idi. Səhərin alatoranında qapıya gələn iki yük maşınının və gələn faytonların atlarının səsi ev adamlarını yuxudan oyadır. Gələn hökumət nümayəndələri Mircəfər Bağırovun yazılı əmrini onlara təqdim edir. Bu əmri alan ailə üzvlərinin sevincləri yerə-göyə sığmır. Bu zaman Aslan bəyin qardaşı Süleyman bəyin bir qız övladı dünyaya gəlir. Onun ayağı çox düşərli olduğuna görə adını Sayalı qoyurlar. O vaxtkı Nuxada (indiki Şəkidə) anadan olduğuna görə indi də hərdən zarafatla Sayalı xanımı “Nuxalı” deyə çağırırlar. Yeri gəlmişkən Aslan bəyin Nuxanın Daşburun kəndində sürgün həyatı yaşayan ailə üzvləri həmişə Daşbulaq camaa- tını sevgiylə xatırlayardı. Onlar deyərdilər ki, Daşbulaqlılar bizə böyük hörmət göstərir, qayğımızı çəkir və ürək-dirək verərək deyərdilər ki: “Pis günün ömrü az olar”. Aslan bəyin ailə üzvləri bu gün də Şəki camaatına, xüsusilə də Daşbulaq əhalisinə öz dərin minnətdarlığını bildirir. Bu hadisəni xatırlayan Aslan bəyin qardaşı deyirdi ki, Ba- ğırov və onu müşayiət edənləri quduz banditlərin caynağın- dan xilas etdikdən sonra az öncə vəhşicəsinə öldürüləcəyi xofundan hələ də özünə gələ bilməyən Mircəfər Bağırov As- lan bəyi bağrına basaraq üzündən öpmüş, minnətdarlıq hissi ilə bildirmişdi: – Aslan bəy, sənə bir can borcum var. ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 325 Bundan sonra süfrə açılmış, çörək kəsilmişdir. Yeməkdən sonra Bağırovun yavəri ilə mən onlardan icazə alaraq meşəyə çiyələk yeməyə getdik. Zəngəzur meşələrində çox ətirli yaba- nı çiyələklər bitərdi. Biz bu çiyələkləri dərib yeyirdik. Mircə- fər Bağırovun yavəri tez-tez məni qucaqlayaraq onları ölümdən qurtardığımız üçün Aslan bəyə xüsusi minnətdarlı- ğını bildirirdi. Bu zaman yavər Aslan bəyin necə qəhrəmanlıq göstərməsini, necə dəqiq hərbi taktika seçməsini, bir göz qır- pımında vəhşiləşmiş banditləri gəbərtməsini, həmin döyüşdə Aslan bəyin cəsur döyüşçülərindən üçünün həlak olmasını danışıb, bütün bunlara görə ömrü boyu Aslan bəyə borclu olacağını bildirmişdi. Bəli, zaman yetişdi və rus yavər Nuxada öz sədaqətini, verdiyi sözü kişi kimi tutmasını sübut etdi. Onu da qeyd et- mək yerinə düşər ki, Savalan Şirinov və qeyriləri Mircəfər Bağırovun Aslan bəyin qəhrəmanlığına qibtə etdiyini və ona xüsusi rəğbəti olduğunu deyərdilər. Bu faktı arxiv sənədi (Fond 1. Siyahı 1. İş 126.) də təsdiq edir. Mircəfər Bağırov 1920-ci ildə Qarabağda inqilab komi- təsi sədrinin müavini işləyərkən Aslan bəy Sultanov Qaraba- ğın və Zəngəzurun fövqəladə komissarı (ali rəhbəri) olub. Bu da o deməkdir ki, o zaman Mircəfər Bağırov Aslan bəyin ta- beçiliyində işləmiş və onun bütün fəaliyyətini, qəhrəmalıq- larını, qeyri-adi sərkərdəlik istedadını şəxsən öz gözləri ilə görmüş, bütün bunlara görə də ona pərəstiş etmişdir. Mircəfər Bağırov sonrakı fəaliyyətində də Aslan bəyə olan rəğbətini gizlətməmiş, belə ki, onları sürgündən azad etdik- dən sonra nəslin ağsaqqalarına gizli olaraq tövsiyyə etmişdir ki, soyadlarını dəyişsinlər. Ona görə də Aslan bəyin qohum- Фаиг Абдуллайев____________________________________ 326 larının əksəriyyəti Sultanov soyadından Abdullayev soyadına keçmişdir. Bu soyadı da ona görə götürmüşdülər ki, Aslan bəyin atası Kərbəlayi Hüseyin bəyin babasının adı Abdulla bəy olmuşdur. Bu soyadı qəbul etdikdən sonra ailə sanki bəy damğasından qismən də olsa canını qurtara bilmişdir. Mircəfər Bağırovun razılığı, xeyir-duası olmadan heç kəs bu soyadı dəyişməyə cürət etməzdi. Çünki birincisi Mircəfər Bağırov bu nəsli çox yaxşıl tanıyırdı, bilirdi ki, bu nəsil Azər- baycanın ən qədim zadəgan bəy nəsillərindən biridir. İkincisi isə Mircəfər Bağırov hüquq-mühafizə orqanlarının başında işləyən bir adam kimi kimin kimə necə bağlı olmağını də- qiqliklə bilirdi. Bu fikirlərin təsdiqi kimi 50-ci illərdə onu ölümdən qurta- ran Aslan bəyin doğma bacısı oğlu və əmisi nəvəsi Canbaxış Ab- dullayevi maliyyə naziri, sonra Qutqaşen rayonunun (indiki Qəbələ rayonu) birinci katibi, qardaşı oğlu professor, tarix elmləri doktoru Həsi Abdullayevi Mərkəzi Komitənin şöbə müdiri vəzifəsinə təyin etmişdi. Mircəfər Bağırov çox yaxşı bilirdi ki, Həsi Abdullayevin atası Behbud bəy Sultanov hələ 1920-1921-ci illərdə Aslan Sultanovun işçisi olmuşdu. Can- baxış Abdullayev isə Abış bəy Sultanovun oğlu idi, yəni Aslan bəyin əmisi oğlunun oğlu idi. Bütün bunlar da Mircəfər Bağırovun Aslan bəyin unudulmaz xatirəsinə və onun ruhu qarşısında olan borcuna dərin hörmətin əksidir. **** Deyilənlərə görə bir gün Aslan bəy Gürcüstana bir tədbirə dəvət olunur. Tədbirdə öz dövrünün yüksək hərbi vəzifələrini tutan adamlar işturak edirlər. Tədbirin sonunda bir yarışma ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 327 təşkil olunur. Hədəfləri düzüb nişan almaq və hədfləri vur- maq şərt qoyulur. Hər kəs öz atılıcılıq məharətini göstərməyə çalışır. Atəş açanlar hədəfləri yüksən ustalıqla vura bilirlər- miş. İşi belə görən Aslan bəy qərara alır ki, burada qeyri-adi bir şücaət göstərsin. Ona görə də növbə ona çatanda tüfəngi qaldırıb hədəfi nişan almaq əvəzinə hər kəsdən fərqli olaraq öz yerini alaraq hədəfə diqqətlə baxmağa başlayır. Ətrafda olanlar təəccüblərini gizlədə bilmirlər. Maraqla onun hərə- kətlərinə göz qoyurlar. Bu zaman Aslan bəy arxasını hədəfə sarı tutaraq tüfəngi çiyni üstən qaldırıb hədəfi arxası tərəfə vurub aşırır. Onun hədəfi arxası tərəfə vurub aşırması ora toplaşanların hamısını təəccübləndirir. Onun qeyri-adi atıcılıq qabiliyyəninə həsəd aparırlar. **** Bir gün Aslan bəyin atası Hüseyn bəy anası Mülkü Ca- han xanımla birlikdə müqəddəs Kərbəlaya ziyarətə getməyi qərara alırlar. Allah bu ziyarəti onlara qismət edir. Ziyarəti başa vurduqdan sonra geri dönüb evlərinə qayıtdıqları vaxt kənd adamlarından biri hər kəsi qabaqlayaraq bəyin atının başından tutur və üzünü bəyə tutaraq deyir: – Ay Kərbəlayi Hüseyn bəy, allah mənə də belə bir at qis- mət eləsin, mən də Kərbəlanı ziyarət edim. Bu vaxt Kərbəlayi Hüseyn bəy gülümsəyərək ona cavab verir: – Allah belə bir atı sənə qismət elədi. Bu at bu gündən sənindir. Sevincindən çaşıb qalan bu sadə kənd adamı üzünü mə- yus-məyus Kərbəlayiyə tutaraq susur. Onun bu mənalı baxış- larını görən Kərbəlayi Hüseyn bəy məsələnin nə yerdə oldu- Фаиг Абдуллайев____________________________________ 328 ğunu başa düşür. Yenə özünəməxsus bir təbəssümlə, həm də zarafatla bildirir: – Təkcə Kərbəlayi mən deyiləm ki... Qoy qalan tədarükü də Kərbəlayi Mülki Cahan xanım eləsin! Bəli... O sadə adamın sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Belə səxavətli və allahsevər bir insanların qarşısında olmasın- dan, onlardan gördüyü xeyirxahlıqdan allaha şükür edirdi. İlk növbədə qadir Allanın rizası və yerdə isə Kərbəlayi Hüseyn bəylə Kərbəlayi Mülkü Cahan xanımın vasitəçiliyi ilə Kərbəla ziyarəti arzusunda olan həmin adama Kərbəla ziyarəti qismət oldu! Bu yerdə əlavə etməyi vacib bilirik ki, Kərbəladan qayı- dan Kərbəlayi Hüseyn bəy Mac kəndini öz pulu ilə alaraq öz ətrafında ehtiyacı olan insanlara təmənnasız olaraq ehsan ki- mi paylayıb. Mac kəndinin gözəlliyi və füsunkar təbiəti barə- də isə o kəndi öz gözləri ilə görmüş Nuşirəvan Əsədovun xatirələrində ətraflı məlumat verilmişdir. **** O dövrdə insanların dilində əfsanə kimi dolaşan bir həqi- qəti də diqqətinizə çatdırmaq istəyirik: O dövrün sağ qalan insanlarının xatirələrində yaşayan və daşnakları lərzəyə gəti- rən bu əhvalat belədir. Andronikin qoşunlarını xüsusi hərbi məharətlə tələyə sala- raq məhv etdikdən sonra Andronik onun haqqında xüsusi ter- ror planı hazırlayır. Onun təlimatı ilə xüsusi hazırlanmış ter- rorçular Aslan bəyin gedib gəldiyi yerləri öyrənməli və fürsət düşən kimi onu öldürməliydilər. Bu təlimata uyğun olaraq Aslan bəyi terrorçular izləməyə başlayırlar. Nəhayət özləri üçün əlverişli bir vaxtın yetişdiyini yəqinləşdirirlər. Aslan ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 329 bəy onu müşaiyət edənlərlə haradansa gəlirmiş. Bundan xə- bər tutan terrorçular gələcəyi yolu dəqiq müəyyənləşdirib yolun sağ və sol tərəflərindəki zəmilərin içərisində gizlənir- lər. Axşama yaxın Aslan bəy oradan keçəndə atın üstündə, ayaqları üzəngidə mürgüləyirmiş. Bu zaman fürsətdən istifa- də edən terrorçular eyni zamanda zəminin içindən çıxaraq sağ və soldan Aslan bəyi öldürmək üçün atəş açmağa cəhd edir- lər. Bu zaman atın üstündə mürgələyən Aslan bəy zəmidən gələn şıqqıltını eşidən kimi səs gələn nöqtələrə atəş açır. Terrorçular hələ zəmidən tam çıxmamış Aslan bəy onları artıq qanlarına qəltan edir. Onların arasında sağ qalan biri zəmidən çıxaraq əllərini qaldırıb təslim olduğunu bildirir. Bu zaman Aslan bəy onu öldürməyəcəyini vəd edir. Daşnak ter- rorçusu şok vəziyyətində Aslan bəyin bu qeyri adi şücaətinin pisxoloji təsiri altında ona yalvarmağa başlayır. Sonra Aslan bəyə bildirir ki, Andronik xeyli müddətdir ki, onu öldürmək üçün planlar hazırlayır. Aslan bəy onu yalvarışlarına görə de- yil, Andronikə mesaj göndərmək üçün azad edir. Deyilənlərə görə bu məsələni təfsilatı ilə eşidən Andronik və onun gene- ralları dəhşətə gəlmiş, ümumiyyətlə daşnak ordusunun içəri- sində çox böyük vahimə yaratmışdır. Фаиг Абдуллайев____________________________________ 330 Сян йанмасан, Мян йанмасам, Биз йанмасаг, Нежя чыхар гаранлыглар айдынлыьа?! Назим Щикмят Qalan Arxiv Sənədlərini Сизя Тягдим Едирик: Azərbaycan Respublikası Milli Dövlət Arxivi, fond 410, siyahı 1, saxlama vahidi 98, vərəqə 5 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 331 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 332 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 333 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 334 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 335 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 336 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 337 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 338 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 339 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 340 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 341 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 342 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 343 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 344 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 345 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 346 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 347 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 348 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 349 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 350 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 351 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 352 «Совет кянди", 1982-жи ил, 21 йанвар ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 353 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 354 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 355 МЦНДЯРИЖАТ Ön söz əvəzi ........................................................................... 5 Ы FƏSİL. Zəngəzur aslanı - Aslan bəy Sultanov ................... 9 ЫЫ FƏSİL. Aslan bəy Sultanov- alternativsiz güc sahibi ...... 20 ЫЫЫ FƏSİL. Qarabağın və Zəngəzurun fövqəladə komissarı............................................................................... 28 Fövqəladə Komissarın mandatı ............................................ 31 Xəyanətin başlanğıcını təsdiq edən ilk sənəd........................35 ЫВ FƏSİL. Zəngəzurun ermənilərə verilməsi ya da xainin vətəni olmur ........................................................................ 128 В FƏSİL ............................................................................. 137 Laçınlı Sultan bəygilin Sultanov deyil Muradov olmasını arxiv sənədi təsdiq edir ....................................................... 212 Xatirələr... xatirələr... xatirələr... ...................................... 270 Kərbəlayi Hüseyn ocağının övladları ................................. 292 Arxiv sənədləri .......................................................................... 330 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 356 Фаиг Абдуллайев (Абдуллайев Фаиг Гулам оьлу) ZЯNGЯZUR ASLANI- Aslan Bяy Sultanov Няшриййатын директору: Жейщун Хялилов Dizayner: Вцсаля Гярибова Operator: Дцрданя Гасымова Техники редактор: Илащя Ляляйева Чапа имзаланмышдыр: 10.11.2012 Каьыз форматы: 60/84. Офсет чапы 1/16. Физики ч.в.22. Тираъ: 500 Цнван: Сумгайыт шящ., 13-жц мкр. Нийази кцч. Емаил: дерелейез-билик@rambler.ру bilik-2008@mail.ru Тел.: (012) 408 39 51; (018) 656 50 42. Yüklə 6,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|