Фаиг Абдуллайев
Yüklə 6,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Фаиг Абдуллайев____________________________________
- ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов
Фаиг Абдуллайев____________________________________ 304 yini gördü və ondan evlərinə sifariş göndərmək üçün yanına çağırdı.”Tısıx” dünənki qarətçilərdən biri idi. Ona görə də heç kəsin olmadığını görüb qisasını almaq üçün Aslan bəyi iki dəfə güllələdi. Beləliklə Aslan bəy həlak oldu. Artıq Aslan bəyin meyidinin yeri hamıya bəlli idi. Lakin hökumət adamları ciddi əmr vermişdilər ki, heç kim Aslan bəyin cəsədinə yaxın düşməsin. Buna baxmayaraq Aslan bə- yin əmisi oğlu, vaxtilə onun işçisi olmuş Behbud bəy Sulta- novun həyat yoldaşı Minə xanım heç nəyə məhəl qoymadan, öz həyatına risk edərək Aslan bəyin meyidinə yaxınlaşmışdır. Meyiti yuyub dəfn eləmək üçün Xələcli Abbasquluya adam göndərdilər. Meyit nəhayət ki, dəfnə hazır vəziyyətdə idi. Əyin, Çardaxlı, Xələc Tarovlu, Misdan, Xallava, Qarıqış- laq, Hacılı, Məmmədli, Xudular, Qurdalaq, Şamsız, Ağbulaq camaatının demək olar ki, hamısı, qalan kəndlərin isə nüma- yəndə heyəti dəfndə iştirak edirdi. Qarağac kəndinin ərazisi insan dənizini xatırladırdı. Xalq öz qəhrəmanı, xilaskarı arxa- sı, ümidi ilə vidalaşmağa gəlmişdi. Camaatın nəzərini cəlb edən ağlayanlardan biri Bayram kişi idi. O ermənilərlə vuruş- da həlak olmuş tək oğlunun iyini Aslan bəydən alırdı. Aslan bəyin ölümü onun belini ikinci dəfə qırmışdı. Ağlayan ağbir- çək analardan biri erməni əsarətindən ailəlikcə azad olduqla- rına görə, digəri isə divansız bir yerlə haqqı-ədaləti bərpa etdiyinə görə Aslan bəyə dualar edir, rəhmətlər diləyirdilər. Təkcə bir nəfərin “tısıxın” nə üçün ağladığını bilmək müm- kün deyildi. O, ya cinayətinin açılmaması üçün Allaha yalva- rır və ya özü ölüm xofu ilə üzbəüz dayandığına görə kövrəlib yaş tökürdü. 1922-ci il oktyabrında Mac kəndində hökumətdən küsmüş vəziyyətdə, atası Kərbəlayi Hüseyn bəyin kəndi olan Macda dincələn Aslan bəyə mərkəzi hökumət başda Nəriman Nəri- manov olmaqla ona müraciət etdi. Aslan bəy Zəngəzurda baş ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 305 qaldırmış separatizmin qarşısını almaq, bu diyarın qəhrəmanı olan Sizə tapşırılır. Bu gün hər vəchlə Azərbaycanın parça- lanmasının qarşısı alınmalıdır. Mərkəzin bu müraciətinə ca- vab olaraq Aslan bəy ona sadiq olan bütün hərbi dəstələri qaldırır və qoçu Təhməzə öz tələbini göndərir. “Qoşu Təh- məz, bu gün Azərbaycanın heç bir ad altında parçalanmasına yol vermək olmaz. Ona görə də, öz dəstənizi Zəngəzurun Qu- badlı qəzasının mərkəzindən, Xanlıq kəndindən çəkin, əks halda siz oradan zor gücünə çəkilmək məcburiyyəti qarşısın- da qalacaqsınız”. Bu tələbinə müsbət cavab almayan Aslan bəy bütün dəstəsini Xanlıq mərkəzinə yeridir Qoçu Təhməzi alnından vuraraq bu hərəkatı yatızdırır və bu bölgədə Azər- baycan hökumətini bərpa eləyir, buna görə də o ölkə rəhbər- liyi tərəfindən mükafatlandırılır. Deyilənləırə görə Qoçu Təhməz yaralanarkən öz yaxınla- rına vəsiyyət edib ki, Aslan bəyə mənim xahişimi çatdırın, məni özü dəfn etdirsin. Gədə-güdə atın quyruğuna bağlayıb sürüyərək məni biiman etməsinlər. Bu xahiş Aslan bəyə çatdırılan kimi göstəriş verir onu el adəti ilə dəfn etdirir. Bu əməl artıq bəyliyin fəlsəfəsini açır. Bütün bunları Savalan Şirinov danışarkən bir şeyi də xüsusi olaraq qeyd etdi. Aslan bəy Qoçu Təhməzi dəfn etdirərkən hamı çaşmışdı. Çünki birinci gülləni Təhməz ona atmışdı. Bu illərlə bağlı aşağıdakı arxiv sənədi ilə tanış ola bilərsiniz. Çox təəssüflər olsun ki, xanlıq üsyanının yatırılma- sını da kommunistlər öz adlarına çıxıblar. Həmin göstərdiyi- miz sənəddən məlum olur ki, o vaxt Zəngəzur qəzasının fəal kommunistlərindən olan Aslan bəyin əmisioğlu Abbas Sulta- nov mərkəzə göndərdiyi məlumatında bu üsyanın məhz As- lan bəy tərəfindən yatırılmasını gizli saxlamışdır. Səbəb də məlum idi. Фаиг Абдуллайев____________________________________ 306 Azərbaycan Respublikası Prezident Aparatının Siyasi Sənədlər Arxivi, fond 1, siyahı 85, saxlama vahidi 214 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 307 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 308 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов 309 Фаиг Абдуллайев____________________________________ 310 **** Respublika Dövlət Elm və Texnika sənədlər arxivinin di- rektoru, əməkdar mədəniyyət işçisi Şahsuvar Həşimovun de- dikləri də son dərəcə maraq doğurur və onun xatirələrinin hamısı faktlara söykənir. Qeyd etmək lazımdır ki, Şahsuvar Həşimov əslən Zəngəzurun Əyin kəndindəndir. – Mən uşaq olanda yaşlıların söhbətlərini həvəslə dinlə- yərdim. Ən çox xoşuma gələn söhbətlər üzünü görməsəm də adını eşitdiyim yerli qəhrəman, igid şəxsiyyət Aslan bəy Sul- tanov haqqında idi. Mən onun 20 metr məsafədən iynəni güllə ilə vurması, ceyranı görmədən uzaq məsafədən onun səsi ilə yerini müəy- yənləşdirib güllə ataraq ovlayan və ətrafındakılara: “Mən onu başından vurmuşam, gedin gətirin”,- deyən bir igid olması haqqında möcüzəyə, əfasnəyə oxşayan həqiqətləri az eşitmə- mişdim. Mən belə söhbətlərə saatlarla qulaq asmaqdan doy- mazdım. Eşitdiyim çoxsaylı söhbətlərdən biri bu gün də xatirimdədir. Bir gün anama – Xalq yazıçısı Süleyman Rəhimovun böyük bacısı Qiymət xanıma yalvardım ki, keçmişdə gördüyü maraqlı hadisələrdən mənə danışsın. O tərəddüd etmədən həmyerlimiz Aslan bəy Sultanovdan söhbət açdı: – Bala, Aslan bəy çox igid və cəngavər bir insan idi. Bilir- sən, mən onun səviyyəsində başqa bir cəngavər eşitməmişəm. Aslan bəy hədsiz çevik, cəld, namuslu bir şəxsiyyət idi. Bi- zim elin insanları ona pərəstiş edirdilər. Ermənilər bizim Əyin kəndi ətrafında canfaşanlıq edərkən, müsəlman qadınla- rın döşünü kəsir, uşaqları süngüyə keçirir, əsir götürdükləri azərbaycanlıların belinə qaynar samovar bağlayır, onlara ölə- nə qədər olmazın işgəncələr verirdilər. Bu zaman Aslan bəy əsl aslan kimi hərəkət edərək onların cavabını artıqlaması ilə Yüklə 6,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|