Фаиг Абдуллайев

 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов
 
 
321
Aslan bəy ağsaqqalların bu yalvarışlarına cavab olaraq 
deyir: 
– Qoy qurban olsunlar sizə! Gedin camaatdan üzür istəyin, 
pal-paltarı da öz ağbirçəklərinizlə yiyələrinə qaytarın. 
Bu hadisədən sonra şərəfi ləkələnmək təhlükəsindən qur- 
tulan qadın yenidən Aslan bəyin evinə  gələrək ona minnət- 
darlıq edir: 
– Çox sağ ol, Aslan bəy, allah səni bu camaata çox görmə- 
sin! Az qala oğlum dəli olacaqdı. Ömrümüz boyu bu yaxşılığı 
itirmərik, dualarımız həmişə sizinlə olacaq. 
 
**** 
Aslan bəyin uşaqlıq və yeniyetməlik illəri ilə bağlı da 
maraqlı xatirələr az deyil. Onlardan biri də  Zəngəzurun yaşlı 
adamlarının indi də xatirində yaşayan bir əhvalatdır. 
Bir gün kənd qadınlarından ikisi kəndin kənarındakı kol- 
luqdan böyürtkən yığırmışlar. Bu zaman yekəpər  bir erməni 
dığası qadınların yanında heç kəsin olmadığını gördükdə 
onlara sataşmaq fikrinə düşür, qadınlara hücum edir və təca- 
vüz etməyə çalışır. Qadınlar da özlərini qorumaq üçün hay-
həşir salır, ona müqavimət göstərməyə çalışırlar. Dığa qadın- 
lardan birini zorla tutub yerə  çırpanda yaxınlıqdan keçən 
doqquz yaşlı Aslan bunu görür, damarlarındakı qan coşur, 
erməni dığasının bu hərəkətini cavabsız qoya bilməyərək 
özünü itirmədən yerdəki iri payanı götürərək qadını yerə yıx- 
mış dığanın peysərinə bir-neçə zərbə ilişdirir. Dığa qan içində 
özündən gedir və  kənara aşır. Bu hadisədən heyrətlənən qa- 
dınlar balaca bir oğlan uşağının onların namusunu necə xilas 
edə bilməsindən çaşıb qalırlar, qadınlar balaca Aslanı bağırla- 
rına basıb öz xilaskarlarını öpürlər və hələ də qorxu, həyəcan  
içində olan qadınlar deyirlər ki: 
– Oğlum, gəl, qaçaq, yoxsa bu dığa durar bizi öldürər.  

---

Фаиг Абдуллайев____________________________________  
 
322
Balaca Aslan da cavabında onlara deyir ki: 
– Daha o bizi öldürə bilməz! Çünki o özü ölüb... 
Bu hadisə tez bir zamanda hər tərəfə yayılır. Doqquz yaşlı 
Aslanın etdiyi qəhrəmanlıq dillər əzbəri olur. Hamı deyirmiş 
ki, Kərbəlayi Hüseyn bəyin oğlu Aslan böyüyəndə qəhrəman 
olacaq. 
Bəli tarix bunu göstərdi.  İlk düşmənini xəyanət üstündə 
haqlayan balaca Aslan gələcək taleyini elə o vaxt seçmişdi. 
Allah onu Zəngəzur camatının xilaskarı kimi  göndərmişdi. 
 
**** 
Aslan bəyin  xaincəsinə həlak olmasından sonra bütün ailə 
üzvləri və bütün qohum-əqrabası Azərbaycanın müxtəlif yer- 
lərinə  sürgün olunur. Ailənin özünü isə Nuxanın (indiki Şəki 
rayonu) Daşburun kəndinə sürgünə göndərirlər. Oradan isə 
onları Qazaxstana sürgün etmək planlaşdırılırmış. Ailə bir 
müddət Nuxada yaşadıqdan sonra Nuxanın yerli hakimiyyət 
nümayəndələri  tərəfindən yayılan həyəcan dolu xəbərlər 
eşidirlər. Tezliklə onları Qazaxıstana sürgün edəcəklər. 
Bu xəbərdən az sonra Azərbaycan Fövqəladə Komissiyası-
nın sədri (o vaxtlar bu vəzifə Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi sə- 
viyyəsində bir orqan olub) Mircəfər Bağırovun Nuxaya  gələ- 
cəyi, sürgün olunmuş adamlarla görüşəcəyi barədə  məlumat 
dolaşır və  xəbər yayılır ki, Mircəfər Bağırovun Qazaxıstana 
sürgün olunacaq adamlarla görüşünün vaxtı barədə əlavə mə- 
lumat veriləcək. Elə də olur, xəbər verilən vaxt Qazaxıstana 
sürgün olunacaq adamlar meydana toplaşırlar. Bu zaman 
Mircəfər Bağırov izdiham qarşısında çıxış etməyə başlayır.  
Onun rus millətindən olan eynəkli yavəri adamlar arasında 
dolaşarkən qəfildən gözü Aslan bəyin qardaşı Süleyman bəyə 
sataşır. O çaşqın bir vəziyyətdə  yaxınlaşaraq onu bərk-bərk 

---

 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов
 
 
323
bağrına basaraq qucaqlayır. Bu vəziyyət bir-neçə dəfə təkrar- 
lanır.  Heyrətlə xəbər alır: 
- Sizi bura kim sürgün edib? 
Aslan bəyin qardaşı Süleyman bəy vəziyəti olduğu kimi 
ona danışır. Yavər iti addımlarla Mircəfər Bağırovun yanına 
gələrək hərbi təzim edir və deyir: 
– Yoldaş Bağırov, bizi Zəngəzurda banditlər mühasirəyə 
alıb öldürmək istəyərkən real ölümün cəngindən bizi xilas 
edən Aslan bəy Sultanovun qardaşı Süleyman bəyi də bura 
sürgün ediblər. – Yavər  əlavə edərək deyir ki: – Aslan bəy 
bizi xilas edərkən onun dəstəsindən olan üç nəfər igid bandit- 
lər tərəfindən öldürülmüşdü, o vaxt güllələrdən biri Aslan bə- 
yə də dəyə bilərdi. O həyatına risk edərək bizi xilas etmişdi.  
Bağırov bu xəbəri dinlədikdən sonra uca səslə deyir: 
– Bu ola bilməz! Onun qardaşını  təcili yanıma çağırın,- 
əmrini verdi. 
Yavər Aslan bəyin qardaşı Süleyman bəyin qoluna girərək 
onu Mircəfər Bağırovun yanına gətirdi. Bu zaman Mirəfər 
Bağırov  onunla son dərəcə səmimiyyətlə görüşərək əlini bir-
neçə dəfə başının üstünə qaldırıb endirərək hadisənin necə ol- 
duğunu bir daha xəbər alır. 
Prezident Aparatı Siyasi Sənədlər Arxivi sənədləri təsdiq 
edir ki, həmin dövrdə Mircəfər Bağırov  da mərkəzi hakimiy- 
yətin hədəfində olanlardan biriydi. Mərkəzi hökumət onu  
başından etmək üçün Gürcüstana dəxli olmayan su təsərrüfatı 
ilə bağlı bir adi işə göndərmişdilər. (Fond 1. Siyahı 8. İş 14) 
Süleyman  bəy Aslan bəyin ölümündən sonra baş verən 
hadisələri dəqiqliyi ilə Mircəfər Bağırova  çatdırır. Bağırov 
onu diqqətlə dinlədikdən sonra əlini  ərklə onun çiyninə to- 
xunduraraq çox təəssüf etdiyini demiş, daha sonra da əmr 
verib deyir ki, onları  dərhal sürgündən azad etsinlər. Bu in- 
sanların heç bir günahı yoxdur.  

---