Fan va innovatsiyalar vazirligi chirchiq davlat pedagogika universiteti

yig’iq va yoyiq 
gaplar
ga bo„linadi. Ega va kesimdan tashkil topgan sodda gaplarning bir 
ko„rinishi 
yig’iq gap
deyiladi. Masalan: 
Qor tindi. Hamma yoq oppoq.
Tarkibida bosh bo„laklardan tashqari ikkinchi darajali bo„laklar ham ishtirok 
etgan gaplar 
yoyiq gap
deyiladi. Masalan: 
Aziz va ulug’ bo‘lgan Allohga bir scat 
astoydil tavajjuh qilish quyosh nuri tushadigan barcha narsadan yaxshiroqdir. 
(Abduni Zajjoj.) Bu gapda aziz va ulug‟ bo„lgan (aniqlovchi), Allohga 
(to„ldiruvchi), bir soat (aniqlovchi) astoydil tavajjud qilishning (aniqlovchi), 
yaxshiroqdir 
(kesim). 
Shu 
boisdan, 
bu 
gap 
yoyiq 
gapdir.
Gapda bosh bo„laklar tarkibi to„liq (ega ham, kesim ham mavjud bo„lishi) yoki 
to„liq bo„lmasligi (egasi tushirilgan bo„lishi) mumkin. Shunga ko„ra gap ikkiga 
bo„linadi:
Gapning zarur bo„lagi mavjud/mavjud emasligiga ko„ra turi. Gap zarur 
bo„lagining barchasi qatnashayotganligi yoki qatnashmayotganligiga ko„ra ikkiga 
bo„linadi:
a) to„liq gap;
b) to„liqsiz gap.
To„liq gapda fikrni ifodalash uchun zarur bo„lgan bo„lakning barchasi 
qatnashadi: 
Ulardan xat keldimi?
To„liqsiz gapda nutq vaziyatidan ma‟lum bo„lgan ayrim bo„lak tushiriladi: 
– Siz 
maktabga borasizmi? – Boraman
(ega (men), hol (maktabga) tushirilgan).
To„liqsiz gapning quyidagi turi mavjud:
a) dialogik nutq tarkibidagi to„liqsiz gap
: – Kim kelmadi? – Ahmad
;
b) ibora shaklidagi to„liqsiz gap: 
Tug’ilgan kuningiz bilan! Navro‘zingiz 
muborak!
;
d) qo„shma gap tarkibidagi to„liqsiz gap: 
Yaxshidan ot qoladi, yomondan dod 
(qoladi)
.

---

20