FəNN: vergiLƏr və vergitutma mühaziRƏ MÜƏLLİMİ: İ. E. D. M. C. HÜseynov mövzu Vergilərin yaranması və inkişaf tarixi
Yüklə 1,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
| KitabYurdu.az
15 ərazisində SSRİ-nin vergi qanunları qüvvədə olduğundan onlara ayrıca nəzər salınması məqsədəuyğundur. 1917-ci il inqilabından sonra Sovet dövlətinin əsas gəlirləri pul emissiyası, təzminatlar və ərzaq sapalağı idi. Buna görə də ilk sovet vergiləri heç də böyük fiskal əhəmiyyət kəsb etmirdi və açıq-aşkar sinfi mübarizə xarakteri daşıyırdı. Məsələn, Xalq Komissarları Sovetinin 1918-ci il 14 avqust Dekretinə əsasən Qırmızı Ordu döyüşçülərinin ailələrini təmin etmək məqsədi ilə muzdlu işçiləri olan xüsusi ticarət müəssisələri sahiblərindən birdəfəlik rüsum tutulurdu. 1918-ci il 30 oktyabr tarixli Dekretlə şəhər burjuaziyası və qolçomaqlar üçün birdəfəlik fövqəladə on milyardlıq inqilabi vergi daxil edildi. Sovet dövlətinin maliyyə sisteminin quruluşu V.İ.Leninin 1919-cu ildə söylədiyi aşağıdakı fikrə əsaslanırdı: “Maliyyə sahəsində RKP imkan yarandıqca bütün hallarda gəlir və əmlak vergisini həyata keçirəcək”. İlk vergi islahatları Yeni İqtisadi Siyasət (YİS) dövrünə təsadüf edir. Sovet dövlətində yeni iqtisadi münasibətlərə keçid V.İ.Leninin 15 mart 1921-ci il tarixli “Ərzaq sapalağının ərzaq vergisi ilə əvəz edilməsi haqqında” məruzəsindən sonra başlandı. Elə həmin dövrlərdə Sovet dövlətinin vergi sisteminin əsasları qoyuldu. 1923-1925-ci illərdə aşağıdakı vergilər fəaliyyətdə idi: birbaşa vergilər – kənd təsərrüfatı vergisi, istehsal vergisi, gəlir vergisi, renta vergisi, gerb rüsumu, vərəsəliklə keçən əmlakdan vergi. Vasitəli vergilər – aksizlər və gömrük vergisi. Birbaşa vergilər maliyyə siyasətinin əsas aləti idi və dövlət büdcəsinin gəlirlərinin artımının əhəmiyyətli amilinə çevrilmişdi. Büdcə daxilolmalarının 1922-1923-cü illərdə 43%-ni, 1923-1924-cü illərdə 45%-ni, 1925-1926-cı illərdə isə 82%-ni birbaşa vergilər təşkil etmişdir. Bütün sənaye və ticarət müəssisələri, sənətkarlıq və digər istehsal fəaliyyətləri istehsal vergisinə cəlb olunurdu. Verginin həcmi mal dövriyyəsinin 1,5%-i miqdarında idi. Yeyinti sənayesində bu vergi 1,5- 2%, zinət əşyaları üçün isə 2-6% intervalında idi. Gəlir - əmlak vergisi həm fiziki, həm də hüquqi şəxslərdən tutulurdu. Əmlak vergisi hər şeydən əvvəl kapitala qoyulan vergi idi. Dövlət müəssisələri əmlak vergisindən azad idi, lakin 8% həcmində gəlir vergisi ödəyirdilər. Əmlak vergisi mütərəqqi xarakter daşıyırdı, yəni kapitalın həcmi artıqca verginin dərəcəsi də artırdı. Bunun da nəticəsində kapitalın istənilən birləşməsi verginin bir neçə dəfə artmasına səbəb olurdu. Belə vergi boyunduruğu kapitalın təmərküzləşməsinə əngəl törədirdi. Yüklə 1,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|