Fənnindən “AZƏrbaycanin iŞĞaldan azad olunmuş ƏraziLƏRİNDƏ qeyri-FİLİz faydali qazinti yataqlari”

Azərbaycanın kükürd xammalı yataqları
Sulfidlərin işlənilməsi zamanı hasil edilən kükürd xammalı. Kükürd kolçedanı. Kükürd kolçedanı yataqları Kiçik Qafqazda Somxit-Qarabağ və Göyçə-Həkərə zonaları hüdudlarında Göygöl, Şəmkir və Qarabağ antiklinolilərində müəyyən edilmişdir. Kükürd kolçedanı filizlərinin daha əhəmiyyətli yığımları Göygöl antiklinorisində (Çıraqdərəsi filiz sahəsi) toplanmışdır. Şəmkir qalxmasında Slavyanka və Çolpan, Qarabağ antiklinolisində Ağdərə rayonundakı Gülyataq, Arutyun-Qomer, Qandzasar (Vanklu) və s. təzahürlər daha perspektivli hesab olunur. Çıraqdərəsi filiz sahəsi Azərbaycan Respublikasının Göygöl rayonunun dağlıq hissəsində Gəncə şəhərindən 45 km cənub-qərbdə Pant dağının cənub-şərq yamacında, Kürəkçayın hövzəsində Toğanalı kəndi ilə Çıraqdərəsi arasında yerləşmişdir. Filiz sahəsi ŞmŞq-ə uzanaraq dizyunktiv pozulmaların inkişaf zolağını əhatə edir. Bu zolaq cənub-qərbdə Yeddi-Bulaq məntəqəsindən şimal-qərbdə Azad kəndinə qədər uzanmışdır. Zolaq daxilində Əzgilli və Əcəbkərli kəndləri yaxınlığında yerləşmiş kükürd kolçedanı məntəqələri, həmçinin məxsusi Çıraqdərəsi, Toğanalı və Çıraqdərəsi-Toğanalı yataqları yerləşmişdir.

Kükürd
29


Nəticə

Azərbaycan ərazisi həm coğrafi həm geoloji tərəfdən diqqətləri öz üzərinə qədim dördən bəri çəkib. Məhz bu səbəbdəndir ki, əsrlər boyu qonşularımızın işğal hədəfinə çevrilmişik. Hələ SSRi işğalı altında olduğumuz vaxtı SSRİ-nin əsas gəlirini və ordusunun ayrılmaz hissəsini Azərbaycan nefti təşkil etmişdir Böyük vətən müharibəsi dövründə SSRİ-nin qəələbəsində Azərbaycan nefti əsas pay sahibi olmuşdur.

Həm Rusiya həmdə Rusiyanın himayəsində olan yağı Ermənistan gözlərini bərəkətli torpağlarımızdan kəçməyiblər. Bu pis işğalkı əməlləri 1992-ci ildə nəticəsini verdi və Azərbaycanın ən səfalı , ən gözəl və geoloji olaraq ən zəngin bölgəsi dağlıq Qarabağ ərazisi işğal olundu. Lakin Azərbaycanın Ümumi Lideri Heydər Əliyevin uğurlu siyasəti və onun layiqli davamçısı Azərbaycan Respublikasının Prezdenti cənab İlham Əliyevin əmri ilə 27 sentyabr 2020-ci ildə səhər sahatlarında ermeni texribatlarına qarşı əks hücum əməliyatlarına başlanıldı. Qüdrətli Ordumuzun və Türk Qardaşlarımız dəstəyi ilə 44 gün ərzində Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olan Qarabağ bölgəsi 33 illik əsarətdən sonra azadlığına qovuşdu.
İndi düşmən tərəfdən dağıdılmış baxımsız qalmış ərazilərdə yenidən quruculuğ işləri görülür və Kiçik Qafqazın faydalı qazıntılarının böyük ehyiyyatlarına malik olan Dağlıq Qarabağdakı filiz və qeyri-filiz yataqlarında ehtiyatların yenidən hesablanması və yatağların yenidən qurulması istiqamətində həm Azərbaycan həm də xarici investrlar var gücləriylə çalışırlar.
Bölgənin böyük əksəriyyətini filiz faydalı qazıntıları təşkil etməsinə baxmayaraq kifayət qədər qeyri-filiz ehtiyatlarıda mövcuddur bu qeyri- filizlərdən Obsidian,kükürd, Asbest , traventin, demantoid, barıt və s yataqları mövcuddur ki hal hazırda həmin yataqların ehtiyatı hesablanılır. Bu yataqların əksəriyyəti SSRİ vaxtında kəşf edilmiş yataqlrdır. Bildiyimiz kimi Dağlıq Qarabağ ərazisi geoloji cəhətdən çox zəngin olmasına baxmayaraq yetəri qədər öyrənilməmişdir və gələckdə burda aparılan geoloji kəşfiytlar nəticəsində yeni yataq və təzahürlərin aşkar oluna bilər. Bu cəhətdən gələcək illərdə geoloqların əsas maraq dairəsi olacağdır.

30