FəSİl kommersiya banklarının vasitəçilik əməliyyatlarının nəzəri-metodoloji əsasları
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
39
İşdə əsasən lizinqin iki əsas forması araşdırılmışdır. Bunlarla yanaşı həyatda lizinq sövdələşməsinin çox müxtəlif formaları mövcud olsa da onları lizinq əməliyyatlarının sərbəst forması kimi qəbul etmək olmaz. Lizinq sövdələşməsi formaları dedikdə, lizinq kontraktlarının dayanıqlı modelləri başa düşülür. Beynəlxalq təcrübədə lizinq əməliyyatlarının aşağıdakı formaları nisbətən geniş vüsət almışdır. Lizinq-standart. Bu lizinq zamanı satıcı sövdələşmə obyektini maliyyələşdirən cəmiyyətə satır ki, bu cəmiyyət də özünün lizinq kompaniyaları vasitəsi ilə istehlakçılara icarəyə verir. Qaytarılmalı lizinqdə – avadanlığın mülkiyyətçisi onu lizinq firmasına satır və eyni zamanda həmin avadanlığı ondan icarəyə götürür. Bu əməliyyat nəticəsində avadanlıq satıcısı icarəyə götürənə çevrilir. Sövdələşmə obyektinin mülkiyyətçisi pul vəsaitlərinə ciddi ehtiyac duyduqda və lizinqin bu forması ilə özünün maliyyə vəziyyətini yaxşılaşdıra bildikdə lizinqin bu formasından istifadə olunur. «Satıcıya» lizinq formasında avadanlıq satan eyni zamanda lizinq alan olur. Lakin icarəyə götürülmüş əmlak onun tərəfindən deyil, digər icarədarlar tərəfindən istifadə olu- nur. Bu zaman lizinq alan kimi çıxış edən satıcı icarədarları özü tapmalı və obyekti onlara icarəyə verməlidir. Belə kontraktların əsas şərti subicarədir. Kompensasiyalı lizinq. Lizinqin bu formasında icarə ödənişləri lizinq sövdələşməsi obyekti olan avadanlıqda hazırlanan məhsulun satıcısı tərəfindən həyata keçirilir. Bərpa olunan lizinq. Belə sövdələşmə formasında icarədarın tələbinə əsasən ava- danlıqlar dövri olaraq daha təkmil avadanlıqlarla əvəz olunur. Vəsaitlərin cəlb olunması ilə lizinq. Bu formada lizinq verənin kirayəyə verilən avadanlığın məbləğinin 80 %-nə qədərinin bir və ya birneçə kreditordan uzun müddətə alınan borcla ödənilməsini nəzərdə tutur. Bu zaman kreditor kimi iri investisiya və kommersiya bankları çıxış edirlər. Banklar tərəfindən lizinq sövdələşmələri iki üsul ilə maliyyələşdirilir: 40
- borc. Bu zaman bank lizinq verənin birlizinq əməliyyatını və ya da bütün lizinq razılaşması paketini kreditləşdirir. Kreditin məbləği lizinq verənin şöhrəti və kredit qabiliyyətindən asılıdır. - öhdəçilik əldə etmək. Bu zaman bank lizinq alanın şöhrəti və layihənin səmə- rəliliyini nəzərə almaqla lizinqverənin müştərilərinin reqres (geri tələb etmək) hüququ olmayan öhdəliklərini satın alır. Bu üsuldan etibarlı borcalanların iştirak etdiyi irihəcmli birdəfəlik sövdələşmələrdə istifadə olunur. Bank təşkilatları layihələrin lizinq kompa- niyalarının iştirakı ilə maliyyələşdirilməsində eyni za-manda zəmanətçi kimi də çıxış edir. Bu zaman bank kreditinin təminatı kim lizinq sövdələşməsi obyekti və lizinq ödənişləri çıxış edir. ABŞ-da maliyyə lizinqi sövdələşməsinin 85%-ə qədəri lizinqin bu formasında aparılır. Bu eyni zamanda investisiya tipli icarə və ya üçüncü tərəfin iştirakı ilə olan lizinq adlanır. İri miqyaslı obyektlərin (təyyarə, gəmi, burğu platformaları, buruqlar) kirayə-sində qrup (səhmdar) lizinindən istifadə olunur. Belə sövdələşmələrdə lizinq verən qismində bir neçə kompaniyalar çıxış edir. Lizinq əməliyyatlarının sürətli inkişafı onun bir sıra üstünlükləri ilə əlaqə-dardır. Onun üstünlükləri aşağıdakılarda öz əksini tapır: - qeyd olunmuş stavkalarla sövdələşmənin 100 % maliyyələşdirilməsi. Lizinq bir qayda olaraq avans ödənişləri tələb etmir ki, bu da yeni və inkişaf etməkdə olan bazar münasibətləri subyektləri üçün çox vacibdir [22]. - iri xərc etmədən və borc vəsaiti cəlb etmədən istehsalı genişləndirmək və avadanlığı sazlamaq imkanı əldə olunur; - avadanlıqların alınma xərcləri bütün müqavilə müddətinə bərabər bölünür. Digər məqsədlər üçün vəsaitlər sərbəstləşir; - mənəvi köhnəlmədən müdafiə. Lizinq köhnə avadanlıığn yeni müasir ava-danlıqla əvəz olunmasına mənəvi köhnəlmə riskinin ixtisar edilməsinə səbəb olur; - borc kapitalı cəlb olunmuşdur. Balansda xüsusi və cəlb olunmuş vəsaitlərin optimal nisbəti qorunub saxlanılar; 41
- icarə haqları lizinq yolu ilə alınmış texnikanın gəlirliliyi ilə əlaqələndirilir; - icarəyə götürülmüş avadanlığa texniki xidməti və təmirini icarəyə verən öz üzərinə götürə bilər; - avadanlığı əsaslı xərclərsiz yeniləşdirmək; - vergi güzəştləri və investisiya marağı; - müqavilə başa çatdıqdan sonra avadanlıq əldə etmək imkanı əldə edilir; - əməli lizinq zamanı avadanlığın məhvi riski icarəyə verənin üzərinə düşür; - lizinq bazar dəyişmələrinə ani reaksiya vermək imkanı yaradır; - lizinq ödənişləri ölkənin xarici borclarına daxil edilmir. Lizinq əməliyyatlarında lizinq verənin (bankın) üstünlüklərinə aşağıdakılar daxildir: - bank kapitalının yerləşdirilməsi sferasının genişlənməsi; - lizinq maliyyələşdirilməsində girov təminatı tələb olunmadığından uzunmüddətli bank ssudalarından daha az riskli olması [22]; - vergi güzəştləri; - avadanlıq istehsalçıları ilə daha sıx əlaqələrin qurulması imkanı. Lizinq zamanı satıcıların üstünlüyü kimi satışın genişlənməsi və nağd pul əldə etmək imkanını qeyd etmək olar. Lizinq əməliyyatlarının yerinə yetirilməsi texnikası hər bir ölkənin qanunve- riciliyinin xüsusiyyətləri ilə müəyyən edilir.lizinq əməliyyatlarını yerinə yetirmək üçün icarədar lizinq kompaniyasından lazımi avadanlığı əldə etmək üçün icarə üzrə sifariş verir. Sifarişdə avadanlığın adı, satıcı (istehsalçı müəssisə), avadanlığın və ya digər əmlakın tipi, markası, qiyməti və istifadə etmə müddəti haqqında sifariş verir. Sifarişdə eyni zamanda icarədarın istehsal maliyyə fəaliyyəti haqqında məlumat da olmalıdır. Burada: - müəssisə haqqında məlumat (adı, ünvanı, əsas və dövriyyə fondlarının həcmi); - əsas fəaliyyət xarakteri (istehsal etdiyi məhsulun növü, satış bazası, əsas istehlakçılar, idxal fəaliyyəti haqqında məlumat); - müəssisədə müəssisənin özünə aid və onun tərəfindən icarəyə götürülmüş istifadə olunan avadanlıqlar aqqında məlumat; Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|