Filosofiya kk



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə44/51
tarix16.11.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#10455
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   51

 
94 
Solay  etip,  haqiyqatliqtag`i  komiklik  (komicheskoe)  bul  normadan  shetlew,  suliwliq  nizamlarin 
buziw. Al, go`nenin` u`stinen ku`liw – estetikaliq ideal, go`zzalliq ushin gu`restin` o`zinshe bir formasi 
bolip  tabiladi.  Bul  bir.  Ekinshiden,  komikliktin`  formalari  ko`p  ha`m  onin`  haqiyqatliqta,  iskusstvoda 
ko`rinisinin` qurallari bar. Ma`selen, yumor, satira. Yumor ku`lkinin` ha`r tu`ri menen baylanisli. Satira 
ja`miyettin`  tiykarg`i  gedir-budirin  a`shkaralaydi.  Uliwma  estetikaliq  ma`niste  satira  haqiyqatliqti 
ko`rkem  sa`wlelendiriwdin`  tipi  sipatinda  haqiyqatliqtin`  qubilislarin  ulg`aytip  ko`rsetiwge,  ku`liwge, 
so`ytip bul qubilislardin` adamnin` joqarg`i idealina sa`ykes emes ekenligin ashiwg`a umtiladi. 
Satira iskusstvonin` ha`rqiyli tu`r, janr, rodlarinda (lirika, epos, drama) ko`rinis tabadi. 
Komikliktin` iskusstvodag`i tag`i bir ayirmashilig`i sonda, ol estetikaliq talg`amnin` ta`rbiyashisi da. 
Komiklikke  misallar:  «Avtomobil`den  saqlan»,  «Kavkaz  tutqini»,  «Ma`spa`mbettin`  tu`si», 
ha`rtu`rli karikaturaliq shig`armalar. 
Bekkemlew ushin sorawlar 
1.
 
Iskusstvonin` go`zzallig`in quraytug`in elementler qanday  
2.
 
Iskusstvonin` tu`rleri 
A`debiyatlar: 
1. Karimov I.A. Wzbekiston buyuk kelajak sari. T.1998. 
2. Borev Yu.B. Estetika. M., 1989 
3. Djanabaeva G. Estetika ma`seleleri  N., 1993 
4. Umarov E., Pal A.S. Estetika. T., 1998. 


 
95 
 
Lektsiya 17. Estetikaliq sana menen estetikaliq iskerliktin` negizi ha`m mazmuni 
 
Jobasi: 
l. Estetikaliq sana tu`sinigi 
2. Estetikaliq sananin` tiykarg`i tu`rleri 
3. Estetikaliq iskerlik, onin` tu`rleri. 
 
Estetikaliq sana adamnin` du`n`yag`a estetikaliq qatnasinin` sub`ektiv ta`repi. 
Estetikaliq  sana–bul  ja`miyetlik  bolmistin`  tiykarinda  payda  bolatug`in  ha`m  onin`  menen  birge 
o`zgeretug`in estetikaliq sezimler, talg`amlar, pikirler, ideallar, ko`zqaraslar, teoriyalar sistemasi. 
Da`slep  ja`miyetlik  sana  tutas,  bo`linbegen  xarakterge  iye  boldi.  Aqiri,  o`ndiriwshi  ku`shlerdin` 
rawajlaniwinin` to`men da`rejesine, a`piwayi o`ndiriske primitiv, bo`linbegen sana sa`ykes keldi. 
Arxeologiyaliq,  etnografiyaliq,  tariyxiy,  tariyxiy-ma`deniy  izertlewler  soni  da`lilleydi,  estetikaliq 
sananin`  urpag`i  alg`ashqi  adamnin`  ele  bo`linbegen  tutas  sanasinda  ha`m  bar.  Ol  tiykarinan  seziwlik 
xarakterge  iye.  Shamasi  estetikaliq  sana  a`dep-ikramliq  sana  menen  diniy  sanadan  burin  payda  bolsa 
kerek.  Da`slepki  waqitlari  estetikaliq  sezim,  bahalaw,  qullasi  pu`tkil  ruwxiy  iskerlik  materialliq 
iskerlikke, adamlardin` materialliq qarim-qatnasia`g`na enisip ketken. 
Materialliq  o`ndiristin`  rawajlaniwi  estetikaliq  sezimlerdin`  bag`darina  ha`m  intensivliligine 
estetikaliq ideal ha`m ko`zqaraslardin` ta`sir etedi. 
Biraq,  bul  ta`sir  janapay  zvenolar  –  siyasat,  siyasiy  ko`zqaraslar,  a`dep-ikramliq  normalar, 
ko`zqaraslar ha`m ideallar, diniy ideyalar ha`m ma`kemeler arqali a`melge asiriladi. 
Filosofiyaliq  ko`zqaraslar  estetikaliq  sananin`  tu`sinik,  kategorialliq  ta`replerine  (ma`selen, 
estetikaliq ko`zqaraslar, teoriyalar), iskusstvonin` estetikaliq sanag`a ta`siri h.t.b. bolip a`melge asadi. 
Estetikaliq sana ja`miyettin` toparlarg`a bo`liniwinin` jag`dayinda ideologiyaliq sferada – estetikaliq 
ideallarda,  ko`zqaraslarda,  teoriyalarda  ko`rinis  tabadi.  Al  endi  estetikaliq  sananin`  emotsionalliq-
psixologiyaliq  sferasi  (estetikaliq  sezimler  ha`m  talg`amlar)  olar  belgili  da`rejede  toparliq  ma`plerge 
qarata o`zinshelikke, avtomatliqqa iye. 
Estetikaliq  sana,  a`sirese  onin`  sotsialliq-psixologiyaliq  zvenosi  tiykarinan  ja`miyetlik  bolmistan 
qalip otiradi. Geyde sonday adamlardi ushiratiw mu`mkin, siyasiy jaqtan jaqsi jetilgen bolsa da, ju`da` 
primitiv, rawajlanbag`an estetikaliq talg`amg`a iye. 
Ja`miyetlik  sananin`  otnositelli  erkinliginin`  ko`rinisinin`  bir  formasi  –  miyrasliq.  Bul  estetikaliq 
sanag`a ha`m tiyisli. Bul miyrasliq tek estetikaliq teoriya, ko`zqaraslarg`a emes, estetikaliq sezim ha`m 
talg`amlarg`a ha`m tiyisli. 
Estetikaliq sana ja`miyetlik bolmisti sa`wlelendirip qoymastan og`an keri ta`sir etedi de. 
Estetikaliq sana estetikaliq iskerlik penen tig`iz baylanisli. Estetikaliq iskerlik protsesinde estetikaliq 
sana qa`liplesedi. 
Estetikaliq  sana  ha`m  ko`rkem  sana  (xudojestvennoe  soznanie)  –  jaqin,  biraq  bir  tu`sinikler  emes. 
Estetikaliq  sana  pu`tkil  iskerlikti  qabillaw  ha`m  qayta  islew  menen  payda  boladi,  al  ko`rkem  sana 
iskusstvoni  jaratiw  ha`m  qabillaw  protsesinde  ko`rinis  tawip,  a`melge  asadi.  Ko`rkem  sana  ko`rkem 
shig`armanin`  strukturasinda  materiallassa,  estetikaliq  sananin`  materiallasiw  sferasi  ken`:  predmetlik–
praktikaliq iskerlik, onin` na`tiyjeleri barliq materialliq ha`m ruwxiy bahaliqlar. 
Estetikaliq  sana  ja`miyetlik  sananin`  formasi  sipatinda  ha`m  konkret  jeke  adamnin`  sanali,  onin` 
ruwxiy  du`n`yasi  ha`m  bola  aladi.  Olarda  uliwmaliq  bar:  ekewi  de  ja`miyetlik  xarakterge  iye, 
ja`miyettin`  produkti.  Ayirmashiliqqa  da  iye:  ja`miyettin`  estetikaliq  sanasi  individualliq  sananin` 
mazmuninan  ken`  ha`m  bay.  Biraq,  individtin`  estetikaliq  sanasi  konkret  individke  tiyisli  belgilerdi 
qamtig`anliqtan bay. Ekewi de bir-birisiz bolmaydi.  
Estetikaliq  sana  a`sirler  boyi  o`z  boyina  jeke  adamlardin`  sezimlerin,  talg`amlarin,  ideal, 
ko`zqaraslarin ja`mleydi. 
2.  Estetikaliq  sananin`  tiykarg`i,  turaqli  elementleri:  estetikaliq  sezimler,  estetikaliq  talg`amlar, 
estetikaliq ideallar, estetikaliq ko`zqaraslar ha`m estetikaliq teoriyalar. 
Estetikaliq sezimler estetikaliq sananin` ayriqsha emotsionalliq qabatin quraydi. Sezimler adamnin` 
talaplarin qanaatlandiriwina qatnasinin` ko`rinisi sipatinda payda boladi. 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   51




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə