Фуат рясулов
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Son faydalılıq” dedikdə istehlakçının hər bir əlavə məhsul vahidini istehsal edərkən əldə etdiyi üstəlik fayda başa düşülür.
- . İstehsalat xərcləri - məhsul buraxılışına və görülmüş işlərə sərf olunan bütün növ məsrəflərin məbləğidir.
- G (man) X (man) M=G-X
- Təklif - məlum vaxt ərzində satıcının alıcıya müəyyən qiymətlə təklif etdiyi malın miqdarıdır.
31 “Son faydalılıq” dedikdə istehlakçının hər bir əlavə məhsul vahidini istehsal edərkən əldə etdiyi üstəlik fayda başa düşülür. İnsanların konkret mallara tələbatını ölçsək “son faydalılığın” hər yeni vahid üçün aşağı düşdüyünün şahidi olarıq. Nəyə görə? Bu suala cavab vermək məqsədilə aşağıdakı misala diqqət yetirək. Tutaq ki, qoltuğunda qiymətli daşlarla dolu çantası olan yolçu səhra ilə gedir. Bir neçə kilometr məsafə qət etdikdən sonra onun su ehtiyatı tükənir və o az qalır ki, susuzluqdan ölsün. Elə bu anda təsadüfən əlində su çəlləyi olan bir allah bəndəsi ilə rastlaşır və h əmin adam 1 stəkan suyu 10 iri briliyant daşa dəyişməyi təklif edir. Yolçu fikirləşmədən 1 stəkan suya 10 briliyant ödəyib, onu axır damlasına qədər içir. Bundan sonra daha bir stəkan su xahiş edir və onu da bir qurtuma içir. Üçüncü stəkanı o yavaş-yavaş, xırda qurtumlarla içir, dördüncü stəkanla yuyunur, beşinci stəkandan isə ümumiyyətlə imtina edir. Axı həm birinci, həm də beşinci stəkandakı suyun tərkibi eynidir. Bəs görəsən, nə dəyişib? Faydalılıq! Birinci stəkandakı su onun üçün daha çox faydalı idi, ikinci, ondan bir az, beşincisi isə tələb olunan qiymət baxımından tamamilə faydasızdır. Daha doğrusu, Son Faydalılıq Qanununa uyğun olaraq, əgər qiymət aşağı düşərsə istehlakçı yenə su ala bilərdi. Məhsul istehsal etməyə dəyərmi? Və yaxud istehsalçının davranışı! Biz sizinlə istehlakçının davranışından danışdıq. Lakin bazar münasibətlərində ikinci bir iştirakçı - satıcı və ya istehsalçı mövcuddur. Biz bunları bir-birindən ayırmırıq, çünki mal satılmazsa, heç kim onu istehsal etməz. Digər tərəfdən də, əgər h ər hansı bir mala bazarda tələbat varsa, bu heç də o demək deyildir ki, həmin malı mütləq istehsal etmək lazımdır. Belə ki, mal və xidmətlər yalnız mənfəət əldə etmək üçün istehsal olunur və malın təklifi onun qiymətindən asılı olur. Əvvəlcə, aydınlaşdıraq görək mənfəət adı altında nə başa düşürük? Bəlkə, bu istehsalçının satılmış mala görə aldığı puldur? Əsla yox. Heç vaxt belə fikirləşməyin. Mal satışından əldə edilən pul gəlir adlanır. İstehsalçı hər hansı bir malın buraxılışına müəyyən məsrəflər sərf edir ki, bu da istehsalat məsrəfləri adlanır. O bu məqsədlə xammal, material alır, yer icarəyə götürür, işçi cəlb edir və bütün bunlara görə haqq ödəyir. İstehsalat xərcləri - məhsul buraxılışına və görülmüş işlərə sərf olunan bütün növ məsrəflərin məbləğidir. Məhsul satışından əldə edilən gəlirlə istehsalat xərcləri arasındakı fərqə mənfəət deyilir. Bu, düsturla aşağıdakı şəkildə ifadə olunur. G - X = M Burada “G”- gəlir, “X” - “xərclər”, “M”-mənfəətdir. Bir məsələni də aydınlaşdıraq. Tutaq ki, isteh salçı satışa iki növ məhsul təklif edir, onlardan biri məktəbli, digəri isə idman çantasıdır və hər ikisinə tələbat eynidir. Bu iki maldan hansını 32 istehsal etməli? Bəlkə hər ikisini? İstehsalçı hər iki malın istehsalat xərclərini ayrı-ayrılıqda hesablamağa başlayır. Alınmış nəticəyə görə məktəbli çantası ona 25.000 manata, idman çantası isə 22.000 manata başa gəlir. Xərclərin fərqli olması ilə yanaşı məktəbli çantasına qıfıl da qoymalıdır və bunun üçün əlavə pul ödənilməlidir. Bu məlumatlar əsasında cədvəl quraq. Cədvəl 4. G (man) X (man) M=G-X Məktəbli çantaları 30000 25000 5000 İdman çantaları 30000 22000 8000 Sizcə, istehsalçı nə ilə məşğul olacaq? Əlbəttə ki, idman çantasının istehsalı ilə. Əgər, məktəbli çantasına tələb artarsa, qiymət 35.000 manat olarsa, necə? Bu vəziyyət aşağıdakı cədvəl vasitəsilə təsvir olunur. Cədvəl 5. G (man) X (man) M=G-X Məktəbli çantaları 35000 25000 10000 İdman çantaları 30000 22000 8000 Cədvəl məlumatlarına əsasən demək olar ki, istehsalçı idman çantasının buraxılışını dayandırıb, məktəbli çantası istehsal etməyə başlayacaq. Beləliklə, isteh salçı bazarda mövcud tələbin “işarə”si ilə elə məhsulun istehsalına üstünlük verir ki, ondan əldə edilən gəlir ona çəkilən xərclərdən maksimum dərəcədə çox olsun. Biz burdan aşağıdakı nəticələri çıxarırıq: İstehsalçının davranışı istehlakçının davranışına birbaşa ziddir. İstehsalçılar böyük məmnuniyyətlə yüksək qiymətə çoxlu miqdarda mal buraxılışına üstünlük verdiyi halda, isteh lakçılar ucuz qiymətə mal almaqda maraqlıdırlar. Fikrimizi daha da dəqiqləşdirmək məqsədilə bir daha Tələb Qanununu öyrənərkən istifadə etdiyimiz piroq misalına qayıdaq. Lakin bu dəfə təklif şkalasını qurmağa çalışaq. Təklif - məlum vaxt ərzində satıcının alıcıya müəyyən qiymətlə təklif etdiyi malın miqdarıdır. Bu əsasda təklif şkalası təqribən aşağıdakı kimi ola bilər. Cədvəl 6. TƏKLİF ŞKALASI Q iymət, man T əklif, ədəd 1 600 80 2 800 120 3 1000 140 4 1200 160 5 1400 170 6 1600 180 Cədvəldən göründüyü kimi piroqun qiyməti aşağı düşdükcə, istehsalçı nisbətən Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|