Azərbaycan Milli Kitabxanası

____________________Azərbaycan Milli Kitabxanası___________________ 
229 
 
Nazimi sonra bir neçə günlük Şüvəlana və Buzovnaya qonaq apardıq. Bir 
neçə gün Vəli Hacıoğlugilin bağında qaldıq. 12 yaşlı, pəhləvan gövdəli gənc 
Nazim idmanın bütün növlərinə yaxşı  bələddi. Sahildə onunla güləşdiyimiz, 
qollarımızın gücünü sınadığımız, xatirimdədir. O günlər bizim üçün çox əziz 
günlərdi. 
Günlər, həftələr, aylar keçdi. Nazimlə Moskvada proletar yazıçılarının 
birinci qurultayında və plenumlarında tez-tez görüşərdik. 
Yadımdadır, Nazimi Ümumittifaq proletar yazıçıları qurultayına 
Azərbaycandan nümayəndə seçmişdik. 
O zaman Moskvada Nazim kimi təhsil alan başqa türk gəncləri də vardı. 
Nazim bizi onlarla da tanış etdi. 
27-ci ilə  qədər Türkiyədə  və Sovetlər ittifaqında Nazimin şeirləri yalnız 
qəzet və jurnallarda dərc edilmişdi. Nazimin hələ bir kitabı yox idi. Onun ilk 
şeirlər kitabı Bakıda çap olundu. Jurnallarımızda çap olunmuş  şeirlərini 
toplayıb "Günəşi içənlərin türküsü" adıyla nəşr etdiyimiz üçün o bizə öz 
minnətdarlığını bildirdi. Kitaba bu adı da biz verdik. 
Bu Nazimin ən gözəl  şeirlərindən birinin adı idi. Bu kitabın naşri gənc 
Nazimin şairlik həyatında bir şənliyə, hadisəyə çevrildi. 
Sonra uzun illər Nazim Hikmətlə görüşmədik. O öz doğma vətənində illərlə 
həbsxanalar küncündə ömür sürdü. Lakin mübariz şairin iradəsi, mətanəti 
sarsılmadı. Nazim məhşur "Zoya" poemasını müharibə illərində zindanda 
yazdı. 
İllər illəri əvəz etdi. Nazim Hikmətlə yenidən Moskvada görüşdük. Mikayıl 
Rəfili ilə birlikdə Nazimin yanına getdik. Bu gün biz onun qonağı idik. Nazim 
qarşımıza döşü önlüklü çıxdı. Biz gülüşdük. Mən ona "Nazim, şairlikdən 
aşpazlığa keçmisən, nədir?" dedim. 
O, gülərək cavab verdi: "Dost yolunda aşpazlıq etmək fənami  şeydir? Bu 
gün sizə, əski dostlarıma hörmət deyə mətbəxdə özüm yemək hazırlayıram. Sırf 
türk yeməkləri. Bən buna zindanda alışdım. Siz söhbətlə məşğul olunuz, mən 
də mətbəxə gedim". 
Nazim doğrudan da süfrəyə çox dadlı yeməklər düzdü. Döşlüyünü çıxarıb 
bizimlə oturdu. 
Süfrə arxasında da söhbət şeirdən gedirdi. Nazim bizə yeni şeirlərini oxudu. 
Öz  şəxsi həyatından, acı zindan xatirələrindən, nə kimi əsərlər üzərində 
çalışdığından xeyli danışdı. Yaşa dolduğuna baxmayaraq davranışı, danışığı, 
coşqun  şairlik ehtirası narahat bir gənci andırırdı. Bu görüşlərdə Nazim 
Hikmətin ağır ürək xəstəliyinə tutulduğunu duymaq, hiss etmək çətindi. 
 
  

---

____________________Azərbaycan Milli Kitabxanası___________________ 
230 
 
Nazim Hikmət bir şair kimi, dostluq, sülh və azadlıq carçısı kimi dünyanın 
bir çox ölkələrini gəzib, dolaşmışdır. Onun alovlu, tribun şeirləri demək olar ki, 
dünyanın bir çox xalqlarının dilinə tərcümə edilmişdir. 
Azərbaycanda da Nazimin şeirlərdən, pyeslərdən ibarət kitabları çap olunub 
çox geniş yayılmışdır. 
Nazim Hikmət  şerimizin dahi ustadları Nizami, Füzuli, Sabir, yazıçı  və 
dramaturqlarımızdan Mirzə  Fətəli Axundov, Cəlil Məmmədquluzadə, Cəfər 
Cabbarlı haqqında böyük məhəbbətlə danışardı. 
Nazim Hikmət ikinci dəfə Sovetlər İttifaqına gələndən sonra da, Bakıda bir 
neçə dəfə olmuşdur. 
Respublikamızın gündən-günə gözəlləşməsi, insanların firavan, xoşbəxt 
həyat sürməsi, mədəniyyətimizin çiçəklənməsi, zəhmətkeşlərin xariqələr 
yaratması onu ürəkdən sevindirirdi. Mehdi Hüseynlə  mən onu Gəncəyə, Göy 
gölə,  Şəmkirə  və Qazaxa apardıq. Nazim yollarda maşını saxlatdırıb 
kolxozçularla şirin söhbət edirdi. Həsrətlə öz türk milləti haqda düşünürdü. 
Nazim Hikmətlə dostluğumuzun indi 43 illik tarixi vardır. Onu da deyim ki, 
Nazim həm də çox kəskin zəkalı, hazırcavab, incə zarafat sevən bir adamdı. 
O, bir dəfə gülə-gülə mənə belə dedi: "Qardaşım, sənin necə şair olduğunu 
bilirdim. Lakin yeni Molla Nəsrəddin olduğundan xəbərsizdim. Həkimlər mənə 
ürək xəstəliyimə görə  dərd çəkməyi deyil, gülməyi, vaxtı  şən keçirməyi 
məsləhət görürlər. Məncə artıq həkimlərə ehtiyac qalmır. Ya mən sənin yanında 
Bakıda qalım, ya da sən mənim yanrma Moskvaya köç". 
Bu söhbetdən sonra Nazim istər görüşümüzdə, islərsə, məktublarında mənə: 
"Mərhəba, ya molla Süleyman, mərhəba Nəsrəddin xocam, mərhəba ya 
Süleyman, Peyğəmbər" deyə müraciət edərdi. Qadınlar iştirak edən məclislərdə 
isə Sabirin 
 
"Ev madam, mənzil madam, bulvar madam, talvar madam.  
Müxtəsər, əqlim çaşıb, ey dadi-bidad Ərdəbil" 
 
- beytini deyib qəhqəhə çəkərdi. 
Nazim Hikmət çox qayğıkeş, həssas bir insandı. Ona müraciət edən 
gənclərə  həmişə xeyirxah məsləhətlər verib, bütün varlığıyla onlara kömək 
etməyə çalışardı. Zəmanəmizin  ən istedadlı  şairlərindən biri olan Nazim 
Hikmət aramızdan sinəsi hələ açılmamış səhifələrlə dolu getdi. 
 
  

---

____________________Azərbaycan Milli Kitabxanası___________________ 
231 
 
Lakin dünyanın milyonlarla oxucusu üçün çox qiymətli əsərlər qoyub getdi. 
Nazim Hikmət öz əsərlərilə dünyanın poeziya ordusu sıralarında  əbədi 
qaldı. 
Şair özü gözəl deyib: 
 
Ölənlər 
Döyüşlərdə öldülər. 
Günəşə gömüldülər. 
Vaxtımız yox onlara matəm saxlamağa. 
Axın var, 
Günəşə axın. 
Günəşi zəbt edəcəyiz, 
Günəşin zəbti yaxın. 
 
Hazırda mənim kitabxanamda Nazimin mənə  hədiyyə verdiyi əsərləri, 
1928-ci və sonrakı illərdə  çəkdirdiyimiz  şəkillər və bir sıra maraqlı, gülgü, 
zarafat dolu məktublar vardır. 
Bunlar uzun illər duz-çörək kəsdiyimizin, dostluğumuzun  əziz və 
unudulmaz nişanələridir. Nazimin "Bayram oğlu" (Əli Bayramov) "Neftə 
doğru", "Neftin cavabı", "Xəzər" kimi gözəl, səmimi şeirləri bizim xalqa, bizim 
vətənə həsr edilmişdir. Bunlar da Nazimdən bizə canlı xatirələrdir. 
1968-ci ilin baharında biz bir qrup Azərbaycan yazıçısı Türkiyəyə, Nazimin 
vətəninə  səfər etdik, İstanbulu, Bursanı,  İzmiri, Ankaranı  gəzib dolaşdıq. 
Həmişə, hər yerdə Nazimi xatırladıq. 
İstanbuldan adalara gedərkən vaxtilə burada günlər keçirən Nazimi andıq. 
Yollarda bulaqlardan su içərkən Nazimi yad etdik. Meşələri, dağları, çayları, 
gölləri, əncirlikləri, üzümlükləri seyr edərkən türk dostumuz Nazimi düşündük. 
Nazim Hikmətin gənc yaşlarında bu yerlərdə udduğu havadan udduq. 
Türkiyədə Nazimin xalq tərəfindən necə  dərin bir məhəbbətlə sevindiyinin 
şahidi olduq. Ziyalılardan tutmuş fəhlələrə, sürücülərə, məktəblilərə qədər hamı 
onun adını məhəbbətlə, hörmətlə yad edirdi. 
Türk xalqının böyük şair oğlu, azadlıq, səadət aşiqi Nazim Hikmət bütün 
millətlər üçün əzizdir, doğmadır. 
 
Fevral 1970  
  

---