73
Üzeyirbəyşünaslıq UOT 782.8 Zeynallı Günel - “Ər və arvad” operettası 100 il sonra səhnədə...
Гюнель ЗЕЙНАЛЛЫ
Докторант БМА имени У.Гаджибейли ,
преподаватель кафедры «Теория музыки»
ОПЕРЕТТА «МУЖ И ЖЕНА» НА СЦЕНЕ СПУСТЯ 100 ЛЕТ...
Резюме: В статье рассматривается история создания оперетты Узеи-
ра Гаджибейли «Муж и жена». Представлена подробная информация о вос-
становлении и редактирование данного произведения Сардаром Фараджевым.
Ключевые слова:Узеир Гаджибейли, Сардар Фараджев, жанр, музы-
кальная комедия, оперетта
Gunel ZEYNALLI
PhD Student of BMA named U.Hacibeyli ,
Senior Lecturer of Music Theory
Department
THE OPERETTA “HUSBAND AND WIFE” ON THE SCENE AFTER
100 YEARS...
Summary: The article talks aboutoperetta "The husband and the wife" by
Uzeyir Hajibeyli. Here you will find detailed information on the restoration and edit-
ing of this work by Sardar Farajov.
Key words: Uzeyir Hajibeyli, Sardar Farajov, genre, musical comedy, operetta
Rəyçilər: sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru,
professor Gülzar Mahmudova
sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, professor Leyla Abasquliyeva
74
“
Konservatoriya” jurnalı 2017№2 (36)
Sonaxanım İBRAHİMOVA
sənətşünaslıq
üzrə fəlsəfə doktoru,
professor, əməkdar incəsənət xadimi
Bakı şəhəri, AZ 1014, Rəşid Behbudov küçəsi 75,
Email: bakixoreografiyaakademiyasi@gmail.com
AZƏRBAYCANDA MUSİQİ PRODÜSSERLİYİNİN SƏCİYYƏVİ
XÜSUSİYYƏTLƏRİ VƏ PROBLEMLƏRİ
Xülasə:Təqdim olunan məqalədə Azərbaycanda müasir sosial-mədəni
vəziyyətin kontekstində musiqi prodüserliyinin səciyyəvi xüsusiyyətləri və
problemləri açıqlanır. Açıqlanan problemlər musiqi sənətinin müxtəlif
vektorlarını əhatə edir və bu mərhələdə Azərbaycan musiqi prodüserliyinin
inkişafına mane olan əsas müddəalar və amillər qeyd olunur.
Açar sözlər: Musiqi prodüserliyi, problemləri, Azərbaycan, art-menecer,
xüsusiyyətlər, mədəniyyət, istiqamətlər
Prodüser fəaliyyətinin ayrı-ayrı formalarının mövcud olmasına baxmayaraq,
indiyə qədər Azərbaycanda bir sıra amillərin yardım etdiyi prodüserlik institutunun
təşəkkül tapması haqqında bəhs etmək mümkün deyil. Azad bazarın səciyyəvi
xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla musiqi proseslərinə rəhbərliyin təşkili və yeni
peşəkar formaların yaradılması preroqativ istiqamətlərdən biri olmuşdur. Onlara ilk
növbədə, musiqi prodüserliyi aiddir.
1990-cı ildə müstəqillik əldə olunandan sonra Azərbaycanda baş verən sosial-
siyasi və iqtisadi dəyişikliklər müasir Azərbaycan incəsənətinin inkişafına təsir
göstərmişdir. Sərhədlərin açılması ümumilikdə ölkənin sosial-mədəni sisteminə təsir
göstərmiş və xüsusilə də mədəni dialoq baxımından beynəlxalq işgüzar ünsiyyət
məsələləri və mədəniyyətin müasir təşkili sistemində birləşməsi nəinki musiqini,
eləcə də ədəbiyyatı, teatrı, kinonu daxil etməklə Azərbaycan mədəniyyətində işgüzar
seqmentin sonrakı inkişafına xidmət edən əsas istiqamətlərin müəyyən
transformasiyası problemlərini ön plana çəkmişdir.
İndiki dövrdə Azərbaycanda anlayışların əvəz olması mövcudluğu bir qayda
olaraq layihənin menecmentinə görə məsul şəxsi prodüser adlandırırlar. Hətta
peşəkar musiqiçilər arasında musiqi prodüserlərinin, menecerlərin, agentlərin,
sərmayəçilərin funksiyaları haqqında yanlış təsəvvür mövcuddur (“musiqi prodüseri”
termini altında layihənin və ya ifaçının irəliləməsinin “texniki tərəfi” ilə maliyyə,
inzibati, texnoloji və ya hüquqi aspektlər ilə məşğul olan PR–menecerin, naşirin,
75
Art menecment UOT: 7.05 Sonaxanım İbrahimova - Azərbaycanda musiqi prodüsserliyinin səciyyəvi xüsusiyyətləri və problemləri
distribüterin, tur-menecerin, imicmeykerin funksiyalarını yerinə yetirir, yəni menecer
funksiyalarını yerinə yetirən şəxs başa düşülür
3
).
Yuxarıda qeyd olunan məqamlar ilə əlaqədar və geniş, peşəkar musiqi
prodüserlərinin fəaliyyətinin əsas istiqamətləri haqqında məlumatlı olmamasından
istifadə edərək, yaranan boşluğu elementar musiqi təhsili olmayan, özlərini musiqi
prodüserləri kimi qələmə verən şəxslər doldurmuşlar. Lakin təqdim olunan fərdlərin
fəaliyyətinin təhlilini menecment kimi xarakterizə etmək mümkündür. Musiqi
prodüseri – sırf inzibati funksiyalar ilə əvəz olunmayan böyük iş təcrübəsini və
xüsusi peşə təhsilini tələb edən ayrıca peşədir.
İlk olaraq musiqi prodüserinin işinin mahiyyətini və səciyyəvi xüsusiyyətlərini
açıqlayan fakültələrin, mütəxəssislərin hazırlanmasında təhsil və elmi bazanın
yoxluğudur.
Musiqi
prodüsserinin
fəaliyyətinin
səciyyəvi
aspektlərinin
öyrənilməsinə aid olan fənn əksər hallarda sistemsiz və fakültativ xarakter daşıyan
“Art-menecment” kimi qısa kursun çərçivələri daxilində məhdudlaşdırılır
(respublikanın hər bir musiqi AİM-də fənnin tətbiqinin xüsusi planı təqdim olunub).
Bu kurs giriş kursu olub, yaradıcılıq layihəsinin fəaliyyətinin bütün sahələrinin
ətraflı şəkildə tədrisi ilə əlaqədar peşələrin öyrənilməsinin differentasiyasını nəzərdə
tutmur: musiqi sənətinin müxtəlif vektorlarının prodüser peşəsi, prodüserliyin
komanda və fərdi forması, layihənin, musiqi kommunikasiyası nəzəriyyəsinin
inkişafının hesablanması və elementar sxemin işlənib hazırlanması, musiqi
sosiologiyasının əsaslarının öyrənilməsi: dinləyicilərin tipologiyası və onların musiqi
seçimləri, böyük və kiçik şəhər publikasının mentaliteti, dinləyicinin hazırlığına
istinad edən konsertlərin müxtəlifliyi (o
cümlədən də, akademik musiqi) və s.
İlk növbədə, bütün maraqlı tərəflərin iştirakı ilə akademik istiqamətin və bədii
layihələrin musiqi prodüserliyinin inkişafına yönəlmiş problem xarakterli
tapşırıqların qoyuluşu və həlli ilə bağlı dəyirmi masaların, konfransların, elmi
diskussiyaların yox dərəcəsində olmasıdır. Bu diskussiyalar prodüserlərin, incəsənət
xadimlərinin, musiqişünasların, KİV nümayəndələrinin elmi, yaradıcı və işgüzar
əlaqələrinin, eləcə də təhsil, mədəniyyət və incəsənət idarələrinin hakim
strukturlarının və inzibati işçilərinin prodüser layihələrinin realizəsinə cəlb edilmə,
həmçinin, dinləyicilərin akademik musiqiyə qarşı marağının artmasına yardım
göstərməsidir.
Bu gün Azərbaycan musiqi cəmiyyətində bəzi hallarda neqativ iradlara gətirib
çıxaran xüsusi şifahi qaydada əməkdaşlıq şərtləri və nəticə kimi, yeganə yaradıcı
layihə ilə əlaqədar olan tərəflər arasında etimadın yoxluğu şərtləndirilir. Sözsüz
olaraq, xidmətlərin qiymətlərinin, əməkdaşlıq müddətlərinin dəqiq şərtləndirildiyi
müqavilələrin tərtib olunması və imzalanması zamanı dəqiq qanunverici baza,
tərəflərin arzuları və ümidləri, layihənin və artistin irəli çəkilməsi ilə bağlı ümumi
büdcənin razılaşdırılması, bütün maraqlı tərəflərin məsuliyyətinin və etimadının
3
Sovet terminologiyasından istifadə edərək musiqi prodüseri tərəfindən yerinə yetirilmiş işi bədii rəhbər menecer
– direktor-təşkilatçı (yaradıcı layihənin realizə olunması üçün inzibati tərəflərin realizə olunması üçün işə
götürülən idarəçinin funksiyası) tərəfindən yerinə yetirilmiş iş ilə müqayisə etmək mümkündür (layihənin
yaradıcı hissəsi, eləcə də, konkret layihənin inkişaf istiqamətinin təyin olunması).