C a n e r t a s L a m a n Big Bang Və Tanrı
Yüklə 70,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Houkinqin qəbul etdiyi səhvi
107 ikisi sırf öz alma ağaclarındakı almaları sayıb birinci ağacda 70, ikinci ağacda isə 80 alma saymış ola bilərlər. Halbuki Ho- ukinq kimi riyaziyyatı sırf qondarma olaraq düşünən biri et- diyi düsturların kainatdakı həqiqətə qarşı gəlib gəlmədiyinə diqqət etmədən bu düsturlarla müvəffəqiyyətlə oynadığı üçün bizim üç ağacdakı almaların heç cür 100-dən çox ol- duğunu bilməyəcəyimizi, üçüncü ağacdakı alma sayısını hər vaxt bilmək məcburiyyətində olduğumuzu deyir. Biz əgər “Necə ola bilər? Təkcə iki ağacda 150 alma var!” desək, O da bizə “bəlkə üçüncü ağacda (-60) alma var, onda nə edəcəksiniz? 80+70+(-60)=90 edir” deyər və sizi mat qoyma- ğın vermiş olduğu rahatlıqla gülümsəyər! Sadə alma ağa- cı nümunəsində Houkinq kimi riyaziyyatı real həyatdakı qarşılığına baxılmayan düsturlar olaraq görənlərlə bizim kimi düşünənlər arasındakı fərq görülməkdədir. Houkinq bir çox yerdə riyazi düsturların həqiqətdəki qarşılığı ilə ma- raqlanmadığını söyləməkdədir. Məsələn, “Qoz Qabığında- kı Kainat” adlı kitabında belə deyir: “Həmçinin, pozitivist olaraq baxdıqda bir adam nəyin gerçək olduğunu təyin edə bilməz. Edə biləcəyi tək şey içində yaşadığımız kainatı təyin edən riyazi modeli tapmaqdır.” Halbuki “xəyali zaman”ın həqiqətdə bir qarşılığının tapılmaması bir kənara, həqiqətə belə tamamilə ziddir. Ho- ukinqin “Zamanın Qısa Tarixi”ndəki “xəyali zaman” tərifi bunu göstərməkdədir: “Biri xəyali zaman içində irəliyə doğru gedirsə, dönüb geriyə qayıda biləcəyini də düşünə bilərik. Bu, o deməkdir ki, xəyali zaman içində irəli və geri istiqamətlər arasında əhəmiyyətli bir ayrı-seçkilik yoxdur.” Hamımız zamanın tək istiqamətli olduğunu və geri çevrilə bilməyəcəyini bilirik. Heç birimiz “Geriyə dönüb də baba- sını öldürənin başına nə gələcək?” şəklində bir suala “Bu zamanın tərifinə və həqiqətinə ziddir” xaricində bir cavab 108 vermək məcburiyyətində deyilik. Görüldüyü kimi Hou- kinq, alma ağacının problemini kağıza (-60) alma yazmaqla həll etdiyini zənn edən adam kimi, riyazi düsturlarda zama- nı xəyali olaraq hazırlaya bilmə ilə gerçəkdə zamanın xəyali olmasını qarışdırmışdır. Universal həqiqətlə nəzəri riyaziy- yatı qarışdırmaq, həqiqətdən qopmuş bir çox riyaziyyatçının düşmüş olduğu bir səhvdir. Houkinqin zaman mövzusunu incələyərkən etdiyi bu səhv onun fəlsəfi dəyərləndirmələr edərkən fizikadakı qədər müvəffəqiyyətli olmadığını göstərməkdədir. Əslində bu uğursuzluğun əsl səbəbi özü- nü “Mən həqiqəti necə qavrayıram?” sualına cavab tapmaq əvəzinə “Mən ağlımdakı fantastikanı necə doğru çıxara bilərəm?” sualına cavab tapmağa məcbur etməsidir. Houkinqin qəbul etdiyi səhvi Houkinq zamanı Şimal və Cənub Qütbü bənzətməsi ilə anlamağa çalışmasının onu əhəmiyyətli bir səhvə apardığı- nı qəbul edir. Houkinq “Zamanın Qısa Tarixi” adlı kitabında yanılmasını belə izah edir: “Əvvəllər kainat çökməyə baş- ladığı zaman nizamsızlığın azalacağına inanırdım. Çünki kainatın yenidən kiçildiyi zaman düz və nizamlı vəziyyətə dönməli olduğunu düşünürdüm. Bu, bir müddətdən son- ra büzülmə mərhələsinin genişlənmə mərhələsinin tərsi kimi görünməsi demək idi. Büzülmə mərhələsindəki insan- lar həyatlarını geriyə doğru yaşamalı idilər: Doğulmadan əvvəl ölməli və kainat büzüldükcə cavanlaşmalı idilər... Yerin səthi ilə qurduğum bənzətmə ucbatında azacıq səhvə yol verdim. Əgər kainatın başlanğıcının Şimal Qütbünə uy- ğun gəldiyini düşünsək, kainatın sonu da necə Cənub Qüt- bü, Şimal Qütbünə bənzəyirsə, başlanğıcına bənzəməli idi. Amma Şimal və Cənub Qütbləri xəyali zaman içində kaina- 109 tın başlanğıcına və sonuna uyğun gəlməkdədir... Bir səhv etdiyimi anlamışdım: Sərhədsizlik şərti əslində nizamsız- lığın büzülmə mərhələsində də artmağa davam edəcəyini söyləməkdə idi. Kainat kiçilməyə başladığı zaman, ya da qara dəliklərin içində zamanın termodinamik və psixoloji oxları istiqamətlərini dəyişdirməyəcəkdi. “Zaman tək istiqamətli işləyir. Zamanın ən əhəmiyyətli anlayışları “əvvəl” və “sonra”dır. “Sonra” həmişə “əvvəl”i izləyir. “Sonra”nın səbəbləri həmişə “əvvəl”dədir. Bir filmi tərsdən izlədiyimizi düşünək. Normalda geriyə işləməyən zamanı filmi sondan izləyərkən geriyə işlətmiş kimi ola- rıq. Bu filmdə məntiqi əsas yoxdur və kainatda belə bir geriyə çevirmə mümkün deyil. Bu nümunədə filmi sondan izlədiyimiz halda səbəblərlə təsirlərin yerini dəyişdirmiş oluruq, lakin zamanın içində “əvvəl” ilə “sonra”nın ardı- cıl gəlməsindən yenə özümüzü qurtara bilmərik. Etdiyimiz iş “əvvəl” və “sonra”nın məntiqi tutarlılığını yox etməkdir, lakin “əvvəl” və “sonra” anlayışları yenə mövcuddur. Za- manın tək istiqamətli işləməsinə və “əvvəl”, “sonra” anla- yışları üzərində qurulmuş olmasına hər kəs şahiddir. Daha əvvəl də qeyd etdiyim kimi, entropiya davamlı olaraq artdı- ğı üçün termodinamik ox da tək istiqamətli irəliləyir. Əsas mövzumuz baxımından bir nəticəni dəyişdirməsə də, Houkinqin termodinamik oxu ilə insanın psixoloji oxu- nun eyni istiqamətdə irəlilədiyinə dair fikrini də yalnış he- sab etdiyimi ifadə etmək istəyirəm. Kainatda həm zamanın tək istiqamətli irəliləməsi, həm də entropiyanın artaraq tək istiqamətli irəliləməsi, əlbəttə ki, həqiqətdir. Lakin bu ikisini qarışdırmaq səhvdir. Kainatda bütün entropiya da- vamlı surətdə artır, bir otağın kiçik bir hissəsində kondi- sioner işlədib kondisionerin maşınını otaqdan çölə çıxarıb çox yaxşı bir otağın küncündəki entropiyanı sala bilərik. Yüklə 70,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|