Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
241 silahlı münaqişələr və KİV“, 2002-ci ilin may ayında Bonnda „KİV, münaqişələr və terrorizm“ və 2004-cü ilin mart ayında Moskvada „Söz, informasiya və mətbuat azadlığı Qərbi, Mərkəzi, Şərqi Avropa ölkələrinin və ABŞ- ın nəzəriyyə və praktikasında“ mövzusunda keçirilmiş beynəlxalq konfranslarda münaqişə tərəfləri, hökumət nümayəndələri, həm də KİV təmsilçiləri bu anlayışdan öz mövqelərinin doğruluğunu sübut etmək üçün məharətlə istifadə etməyə çalışmışlar. Kopenhagen konfransında sırf çeçen-rus münaqişəsi, Bonn konfransında isə əlavə olaraq Əfqanıstan və Yaxın Şərq konfliktləri, həmçinin bu münaqişələrdə jurnalistlərin məsuliyyəti və vəzifələri mövzuları geniş müzakirə predmeti olmuşdur. Hər iki konfransda rus iştirakçılar iki istiqamətdə - a) çeçen xalqına qarşı beynəlxalq humanitar hüquqa zidd hərbi əməliyyatların aparılması və b) KİV haqqında qanuna hökumətin terrorçu adlandırdığı şəxslərlə müsahibələrin verilməsini qadağan edən düzəlişin edilməsi – istiqamətlərində “qızğın həmlələrə” məruz qalmışlar. Bu istiqamətlər istənilən şəxsi terrorçu adlandırıb ona qarşı cəza tədbiri görməyə və faktiki olaraq ölkənin bir hissəsində siyasi senzura tətbiq edib orada istənilən hərbi əməliyyat aparmağa imkan verən hallar kimi qiymətləndirilmişdir. İştirakçılar Rusiyada KİV-in azad fəaliyyəti üçün böyük maneələrin olduğunu vurğulamışlar. Onların fikrinə görə, dünya jurnalistikası praktikasında jurnalistin fəaliyyətində əvvəlcə azadlıq, sonra məsuliyyət prinsipi durur. Rusiya Federasiyasında isə əksinə, bu anlayışların yerini dəyişmişlər. Hökumət jurnalisti qabaqca məsuliyyətə çağırır, sonra isə ona azadlıq təklif edir. Beynəlxalq terrorizmin bir təzahür kimi mücərrəd məna daşıması (tərəflərin bir-birini terrorizmdə 242 günahlandırması) ∗ bu istiqamətin adının müəyyənləşdirilməsində, eyni zamanda, bu mövzunun KİV- də işıqlandırılmasında bir sıra problemlər yaradır. Nədir “beynəlxalq terrorizm”? “Mücərrədlik jurnalistikası”mı? Dünya jurnalistikasının təcrübəsi beynəlxalq terrorizm mövzusunun KİV-də işıqlandırılması sahəsində redaksiyaların ciddi konsultativ, ümumi humanitar yanaşma, qeyri-peşəkarlıq, jurnalistin şəxsi mövqesizliyi, mövzudan yayınma və s. problemlərlə üzləşdiyini göstərir. Əlbəttə, bu vəziyyət müəyyən dərəcədə korporotiv qrupların təsiri, hədə-qorxu, jurnalistin “mükafatlandırılması”, şəxsi maraq və s. səbəblərlə izah edilsə də, mövzunun, xüsusilə də, onun obyekti olan beynəlxalq terrorizmin məzmunca abstrakt xarakter daşıması, daxili anatomiyasının açılmaması ilə də əlaqələndirilir. Amma, bir fakt danılmazdır ki, terror aktları cəmiyyətdə geniş əks-sədaya nail olmaq, çaxnaşmaya səbəb olan kütləvi qorxu hissi, təşviş yaratmaq və beləliklə də qarşıya qoyulmuş məqsədə çatmaq üsulu kimi həyata keçirilir. Bu işdə KİV, xüsusilə də müasir elektron KİV-lər özlərindən asılı olmayaraq terror aktlarının iştirakçısına çevrilir, bu aktlar barədə informasiyanın vahid vaxt rejimində bütün dünyaya yayılmasına şərait yaradaraq, təşvişə düşənlərin auditoriyasını fantastik surətdə genişləndirirlər. Terrorçuların əsas məqsədlərindən biri də məhz budur. Ona görə də beynəlxalq terrorizm problemini ∗ Bu kitabın müəllifi (İ.Mazanlı) iştirakçısı olduğu aşağıdakı beynəlxalq elmi-praktik konfranslarda bu mübahisələrin canlı şahidi olmuşdur: 1). mart 1998-ci il, Kopenhagen - Danimarka : „Beynəlxalq terrorizm, silahlı münaqişələr və KİV“; 2). may 2002-ci il, Bonn - Almaniya : „KİV, münaqişələr və terrorizm“; 3). mart 2004-cü il, Moskva - RF: „Söz, informasiya və mətbuat azadlığı Qərbi, Mərkəzi, Şərqi Avropa ölkələrinin və ABŞ-ın nəzəriyyə və praktikasında“. 243 işıqlandıran jurnalistlərdən xüsusi peşəkarlıq, mövzunu hiss etmək bacarığı tələb olunur. “Mücərrədlik jurnalistikası”nın ilk səciyyəvi cəhəti – bu mövzunu işıqlandıran ixtisaslaşmış jurnalistlərin olmamasıdır. Məsələ burasındadır ki, terrorizm mövzusu öz təbiətinə görə başqa mövzulardan kəskin şəkildə fərqlənir və terrorizmin mücərrədliyi, yəni tərəflərin bir-birini terrorizmdə günahlandırması səbəbindən bu problemin işıqlandırılması müxtəlif çətinliklər yaradır. Bundan başqa, bəzən jurnalistlər və sahə üzrə alimlər, hətta siyasətçilər də problemlə bağlı ziddiyyətli fikirlər söyləyirlər. Fələstin – İsrail münsibətlərini buna misal göstərmək olar. Bəziləri öz tarixi torpaqlarında özlərinin qanuni dövlətini yaratmaq istəyən, öz hüquqlarını daş və ağac parçaları ilə qorumağa çalışan tərəfə, digərləri isə artıq yarım əsrdən çox vaxt ərzində işğal edilmiş ərazilərdə bütün dünyada qəbul olunmuş normalara zidd olaraq qanunsuz məskunlaşma aparan, primitiv üsullarla özünü müdafiə edənlərə qarşı istifadəsi beynəlxalq humanitar hüquqla məhdudlaşdırılan müasir silahlardan istifadə edən tərəfə bəraət qazandırırlar. Maraqlıdır ki, hər iki tərəf öz hərəkətlərinə haqq qazandırmaq üçün kifayət qədər arqument irəli sürə bilirlər. Bəzən də bir nüfuzlu beynəlxalq təşkilatın hazırladığı hesabat digər nüfuzlu beynəlxalq təşkilatın hazırladığı hesabata uyğun gəlmir. Bu, “abstrakt jurnalistika”nın ikinci səciyyəvi cəhətidir. Beynəlxalq terrorizmə və silahlı münaqişələrə aid aparılan elmi tədqiqatların təbiəti də özündə bir qeyri- müəyyənliyi ehtiva edir. Bəzən bu sosial-siyası təzahürə aid elmi bilik və müxtəlif mənşəli sübutlar eksperimental və empirik yolla əldə edildiyi, görüntü nümunələri isə problemin daxili mahiyyətini deyil, zahiri tərəflərini “anlatdığı” üçün səbəb-nəticə əlaqələrinin sübutundan ötrü yetərli olmur. 244 Beynəlxalq təşkilatların müşahidəçilərinin apardıqları monitorinqlər də kimin nə dərəcədə haqlı və ya haqsız olduğunu dəqiqliklə müəyyən edə bilmirlər və ya etmirlər və yaxud da etmək istəmirlər. Adətən, bu təşkilatların nümayəndələrinin etdikləri rəsmi çıxışlar, hazırladıqları hesabatlar loyal xarakter daşıyır, “sərt künc”lərdən yan keçirlər. Göründüyü kimi, bu məsələdə də bir mücərrədlik mövcuddur. ATƏT-in Mətbuat Azadlığı Bürosunun baş məsləhətçisi A.Boldırev qurumun Cənubi Qafqaz ölkələrində mətbuatın problemlərinin həlli üçün təsir mexanizminin axtarışı ilə əlaqədar “Amerikanın səsi” radiosuna verdiyi müsahibəsində ifadə azadlığının qorun- ması məsələsinə toxunmuşdur: “Qanunlar hətta abstrakt anlayışları və habelə etiqad konsepsiyalarından ifadə azadlıqlarını qorumalıdır. Belə ki, terror kimi məfhumlar barədə ifadə azadlığına o zaman cinayət müstəvisində baxıla bilər ki, bu ifadədə zorakılığa birbaşa çağırış olsun”. 106 Beynəlxalq terrorizmlə bağlı elmi qeyri- müəyyənlikdən və hər hansı bu və ya digər bir problemlə bağlı ekspert rəylərində olan müxtəlifliklərdən irəli gələn mücərrədlikdən başqa, hökumət mənbələrinin informasiya siyasətindən qaynaqlanan mücərrədlik də özünü büruzə verir. Bu cür mücərrədlik fövqəladə hallarda özünü daha qabarıq şəkildə büruzə verir. Bəzi informasiya mənbələrindən jurnalistlərə yarımçıq, dəqiqləşdirilməmiş və ya da bilərəkdən çaşdırıcı informasiyalar verilir ki, bu da ümumi çaxnaşmanı, qorxunu və intiqam almaq hissini daha da gücləndirir. 106 ATƏT jurnalistləri məsuliyyətli olmağa çağırır. „Ekspress“ qəzeti, 18-19 dekabr, 2008. Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|