Dərs vəsaiti baki 2016 azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

17. ÖLÇMƏYƏ MÜŞAHİDƏ NƏTİCƏLƏRİNİN TƏKRARLANMASININ YOXLANMASI
Yuxarıda qeyd etdiyimiz mövzularda ölçməyə müşahidə nəticələrinin etibarlılığına və dəqiqliyinə yoxlanılması aparılmışdır. Elə ölçmə nəticələrinin alınması tələb edilir ki, onlara müşahidələrin nəticələrini nəinki etibarlığına və dəqiqliyinə həmdə təkrarlanmasına yoxlanması çox vacibdir.

Müşahidə nəticələrinin təkrarlanmasının yoxlanılması üçün hər birində n – sayda müşahidə aparmaqla m – sayda seriyada ölçmələrin aparılması tələb olunur. Burada n – in qiyməti 5 və ondan yuxarı, m isə 2, 3, 4 və s. ola bilər. Hər bir seriya üçün müşahidə nəticələrinin dispersiyası D_i – hesablanır (haradaki i=1, 2, ...., m). Dispersiyalar içərisində ən böyük qiymətə malik olan dispersiya D_max kimi işarə edilir. Koxren (K_kh) kriteriyasının hesabat qiyməti hesablanır. Əgər hesabatdan alınmış qiymət K_kc- kriteriyasının cədvəl qiymətindən kiçikdirsə, ( , ) onda müşahidə nəticələrinin təkrarlandığı hesab edilir. K_kc – kriteriyasının cədvəl qiyməti, cədvəldən qəbul edilmiş P_e –dən və q = n -1 sərbəstlik dərəcəsindən asılı olaraq təyin edilir.

Misal. Tutaq ki, cismin bərkliyinin təyin edilməsi üçün (m=3) seriyada hər birində (n=5) olmaqla ölçməyə müşahidələr aparılır. Onların nəticələri aşağıdaki şəkildədir:

Cədvəl 17.1

K_kh =2,96/5,36=0,05 ; P_e=0,95; q=5-1=4; K_kc=0,74;

K_kh< K_kc

Əgər K_khkc olarsa, onda müşahidə nəticələrinin təkrarlanmasının təyin edilməsi üçün ya m-in qiymətini ya n-in qiymətini və yaxud da hər ikisini artırmaq lazımdır.