Elmi redaktor: Rəyçilər: Qurbanzadə A. A. coğrafiya elmləri doktoru, professor
Yüklə 3,16 Kb. Pdf görüntüsü
|
rirlər. Lakin qeyd etmək istərdik ki, havanı təmiz saxlamaq naminə istehsalın tempini azaltmaq, yaxud da havam çirkləndirəcək deyə istehsalı saxlamaq, iqtisadi inkişafı dayandırmaq deməkdir. Ona görə də həm istehsalı artırmaq, həm də havanın-ekoloji mühitin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması zamanın əsas tələbidir, bunu da yerinə yetirmək lazımdır. Bunun üçün rayonun bütün sənaye müəssisələrində istehsal müasir texnologiya ilə, keyfiyyətli təmizləyici qurğularla təmin edilməlidir. Həmçinin bu sahədə dövlətin nəzarətini gücləndirmək, ekoloji sanksiyaları və cərimələri artırmaq lazımdır. Əlavə olaraq qeyd etmək lazımdır ki, Sumqayıt iqtisadi-ekoloji rayonunda sənaye çirklənmələrinin səviyyələrinin aşağı düşməsi ilə yanaşı avtomobillərin sayının, hərəkət intensivliyinin artması heç də havanın keyfiyyətinin sənaye tullantılarının azalması ilə əlaqədar güman edilən qədər yaxşılaşmasına gətirib çıxarmamışdır. Bakı şəhərində olduğu kimi Sumqayıt şəhərində də nəqliyyat vasitələrinin hərəkətinin artması öz mənfi təsirini göstərmişdir. İqtisadi-ekoloji rayonun hava məkanında yoxlamalar nəticəsində kükürd oksidi (S02), azot-oksidi (N03), sülb hissəciklər, tüstü, kar- bon-monoksid (CO), hidrogen-ftor (HF) və digər birləşmələrin konsentrasiyasımn miqdarı müəyyən edilmişdir. Ölçülmüş spesifik parametrlər atmosferə atılan hansı tullantıların üstünlük təşkil etməyindən asılıdır. Bunun nəticəsində Sumqayıt şəhərinin payına ölkədə atmosferə atılan bütün zərərli maddələrin 22 faizi düşür, ona görə də şəhər ən çox narahatçılıq doğurur. Sumqayıt iqtisadi-ekoloji rayonunda fəaliyyət göstərən emaledici sənaye sahələrinin ətraf təbii mühitə göstərdiyi mənfi təsirləri aradan qaldırmaq və tarazlı iqtisadi-ekoloji mühit yaratmaq üçün aşağıdakı işlərin görülməsi məsləhətdir; - atmosfer tullantılarının müəyyən mənbələrinin nəzarət avadanlıqlarının müasirləşdirilməsi; emal zavodunda uçucu orqanik hidrokarbonatlan azaldan və udan sistemlərin təşkil edilməsi; sənaye müəssisələrinin axıtdıqları çirkab sularını təmizləmək və təkrar istifadə etmək üçün yeni texnologiyanın tətbiq edilməsi iqtisadi cəhətdən çox sərfəlidir. 128 3. Balakən-Şəki iqtisadi-ekoloji rayonu gələcəkdə Balakən polimetal filizlərinin hasilatı və Şəkinin ərazisində dağ-mədən metallurgiya kompleksinin inkişaf etdirilməsi əsasında formalaşacaqdır. İqtisadi-ekoloji rayon əlverişli iqtisadi-coğrafi mövqedə yerləşməklə özünəməxsus təbii-iqlim şəraitinə, zəngin mineral-xammal və əmək ehtiyatlanna görə çox fərqlənir. Rayonun dağətəyi və düzənlik relyefi təsərrüfat sahələrinin inkişafı üçün əlverişlidir. İqlimi əsasən mülayim rütubətlidir. Havanın orta illik temperaturu 6- 14°C arasında tərəddüd edir. Yağıntıların illik miqdarı ərazinin relyef quruluşu ilə əlaqədar müxtəlif cür paylanmışdır. Lənkəran zonasından sonra respublikada yağıntının miqdarına görə ikinci yerdə dumr. Unikal təbii şərait, təsərrüfatın digər sahələri ilə yanaşı burada kurort-rekreasiya kompleksinin inkişaf etdirilməsi üçün böyük imkanlar yaradır. Balakən-Şəki iqtisadi-ekoloji rayonu mühüm su ehtiyatlarına malikdir. Su ehtiyatlarını çaylar və yeraltı sular təşkil edir və çox böyük təsərrüfat əhəmiyyəti vardır. Bununla yanaşı, bu çaylar selli çaylardır. Böyük ekoloji problem yaradan bu çaylann törətdiyi fəlakətlərin qarşısını almaq üçün mühüm işlər görmək lazımdır. Balakən-Şəki iqtisadi-ekoloji rayonunun ərazisində Filizçay kolçedan-polimetal yatağı öz ehtiyatlanna görə dünyanın ən zəngin yataqlarından hesab edilir. Ölkədə sink, qurğuşun ehtiyatlarının 97 faizi, misin hamısı, kükürd-kolçedanmm isə 90 faizi bu yataqda cəmlənmişdir. İqtisadi-ekoloji rayonun ərazisi müxtəlif tikinti materialları və meşələrlə zəngindir. Yuxanda qeyd edilən təbii-resurs potensialı rayonda məhsuldar qüvvələrin ərazi təşkilinin daha da təkmilləşdirilməsinə, dağ- mədən metallurgiya kompleksinin yaradılmasına və sənayenin digər sahələrinin ixtisaslaşdırılmasının dərinləşdirilməsinə şərait yaradacaqdır. Balakən-Şəki iqtisadi-ekoloji rayonunun sosial-iqtisadi inkişafını təmin etmək üçün bir çox sahələrin inkişafı nəzərdə tutulmuşdur. Ona müvafiq olaraq aparılan tədqiqat müəyyən etmişdir ki, burada xüsusilə Balakən və Şəki inzibati rayonlarının ərazilərində 129 istehsalın yerləşdirilməsi üçün çox əlverişli təbii-iqtisadi amillər yaranmışdır. Bu rayonların ərazilərində istehsalın ayrı-ayrı sahələrinin inkişafında, əhalinin işlə təmin olunmasında, onun maddi və mədəni həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasında yerli təbii və əmək ehtiyatlanndan, maddi-texniki imkanlardan düzgün istifadə edilməsinin mühüm əhəmiyyəti vardır. Qeyd edilən bütün imkanlar, Balakən və Şəki inzibati rayonla- nnm ərazilərində bir-birini daha çox tamamlayır. Sənaye əhəmiyyətli bir sıra faydalı qazıntılarla yanaşı burada çay konuslarında toplanmış daş, çınqıl, əhəngdaşı, qum, gil ehtiyatları geniş yayılmışdır. Bu tikinti materiallarından yerli əhali fərdi evlərin tikintisində, çayların sahillərində bəndlərin inşasında, yolların çəkilməsində çoxdan bəri istifadə edirdilər. Hələ XIX əsrin sonu XX əsrin əwəllərində Şəkidə bişmiş kərpic, kirəmit, saxsı su boruları istehsalı, çox geniş yayılmışdır. Rayonda sosial-iqtisadi inkişafa tələbatın artdığı müasir dövrdə yerli tikinti materiallarından geniş istifadə edilməsi ən mühüm məsələlərdən biridir. Hazırda Balakən-Şəki iqtisadi-ekoloji rayonunda tikinti sənayesinin inkişafına tələbat artmışdır. Bu tələbatı yerli xammal istehsalı hesabına ödəmək üçün müxtəlif tikinti məmulatları istehsal edən müəssisələrin istehsal gücünü artırmaq və yeni müəssisələr tikmək qarşıda duran mühüm məsələlərdən biri olmalıdır. Çünki bu sahələrin inkişaf etdirilməsi ərazidə mövcud əmək ehtiyatlanndan səmərəli istifadə olunmasına şərait yaradar. Regionda məhsuldar qüvvələrin səmərəli ərazi təşkili ilə əlaqədar iqtisadi-ekoloji rayonun ərazisində yerləşən Filizçay polimetal yatağından gələcəkdə səmərəli istifadə etməklə ölkənin əlvan metallurgiya, kimya sənayesi məhsullarına, xüsusilə mineral gübrəyə olan tələbatının ödənilməsinə də mühüm töhfələr verilə bilər. Sözsüz ki, “təbiəttutumlu” və “təbiət üçün təhlükəli” olan sənayenin bu sahələrinin ölkənin belə unikal ərazisində yerləşdirilməsi ekoloji cəhətdən çox təhlükəlidir. Lakin ölkənin iqtisadi gücünü artırmaq naminə bu sahələrin inkişaf etdirilməsini məqsədəuyğun hesab edirik. Məhz buna görə də Balakən və Şəki inzibati 130 Yüklə 3,16 Kb. Dostları ilə paylaş:
|