Elmi redaktor: Rəyçilər: Qurbanzadə A. A. coğrafiya elmləri doktoru, professor
Yüklə 3,16 Kb. Pdf görüntüsü
|
xüsusi çəkisi çox böyük idi. Bu üç inzibati rayonun bir iqtisadi-ekoloji rayon kimi ayrılmasına onların istehsal quruluşunda olan oxşarlıq imkan verir. Lənkəran-Cəlilabad iqtisadi-ekoloji rayonunun istehsal quruluşu bütövlükdə Lənkəran iqtisadi-coğrafi rayonunun istehsal quruluşunu özündə əks etdirir. Bu iqtisadi-ekoloji rayonda kənd təsərrüfatı xammalına əsaslanan yeyinti sənayesi inkişaf etmişdir. Balıq emalı, meyvə-tərəvəz konservləri, ət, süd və çay sənayesi üzi'ə ixtisaslaşmışdır. Lənkəran iqtisadi - coğrafi rayonunda fəaliyyət göstərən 90-a qədər sənaye müəssisəsinin 75-i, sənayedə işləyən 4120 nəfərdən 3605 nəfəri Lənkəran - Cəlilabad iqtisadi - ekoloji rayonunda cəmlənmişdir. Əldə olunmuş məmulatların təhlili göstərir ki, iqtisadi-ekoloji rayonun təbii şəraiti və təbii ehtiyatları, əlverişli nəqliyyat-coğrafi mövqeyi, xeyli əmək ehtiyatlan onun özünəməxsus təsərrüfat kompleksinin inkişafında və formalaşmasında mühüm rol oynaya bilər. Əlverişli mövqeyə malik olan Lənkəran - Cəlilabad iqtisadi - ekoloji rayonu müasir nəqliyyatın bütün növlərinin inkişafına malikdir. Buradan keçən Bakı-Astara dəmiryolu xətti ona paralel çəkilmiş beynəlxalq avtomobil yolu, İran-Hacıqabul qaz kəməri, dəniz və hava nəqliyyatı onun təsərrüfatının inkişafına çox böyük təsir göstərir. Gələcəkdə Şimal - İran (Rusiyadan) magistral dəmir yolunun çəkilməsi rayonun iqtisadiyyatında mühüm rol oynayacaqdır. İqtisadi - ekoloji rayonun təsərrüfat kompleksinin inkişafında onun rəngarəng təbii şəraiti, rütubətli subtropik iqlimi, meşələri, termal və mineral sulan çox əhəmiyyətlidir. Bunları tamamlayan narın qumlu dəniz çimərlikləri, gözəl mənzərələr bütün il boyu tərəvəz yetişdirmək imkanı kurort-turizm təsərrüfatının inkişafı üçün real imkanlar yaradır. Lənkəran - Cəlilabad iqtisadi - ekoloji rayonunda faydalı qazıntılar azdır. Lakin burada tikinti materiallarından qum, gil, çay daşı, gips və s. rayonun iqtisadi inkişafında mühüm rol oynayır. İqtisadi-ekoloji rayonun sosial - iqtisadi inkişafında əhalinin rolu çox böyükdür. Lənkəran iqtisadi rayommda əhali ən çox məhz bu 152 rayonda yerləşmişdir. Həmçinin Lənkəran - Cəlilabad iqtisadi-ekoloji rayonunda istehsala cəlb olunmamış xeyli əmək ehtiyatlan mövcuddur. Bu əmək ehtiyatlarından səmərəli istifadə etmək üçün yuxarıda qeyd edilən geniş iqtisadi imkanlar vardır. Lənkəran-Cəlilabad iqtisadi-ekoloji rayonunun sosial-iqtisadi inkişafını təmin etmək üçün burada istər qadın, istərsə də kişi əməyindən daha səmərəli istifadə etmək məqsədilə müvafiq sənaye müəssisələrinin istifadəyə verilməsi məqsədəuyğundur. Xüsusilə bu rayonda az metaltutumlu və çox əməktutumlu maşınqayırma və metal emalı müəssisələrinin tikintisi çox əhəmiyyətlidir. Həmçinin rayonun ekoloji mühitinin potensialından istifadə etməklə yeyinti sənayesinin, meşə və ağac emalı sənayesinin müvafiq sahələrinin daha da inkişaf etdirilməsini nəzərə almaq lazımdır. Əlavə olaraq qeyd etmək istərdik ki, olduqca əlverişli ekoloji mühitə malik olan rayonun təbii potensialından sənayenin inkişaf etdirilməsində istifadə edərkən, onun elementlərinə-havasına, torpaq və bitki örtüyünə ziyan dəyməsin. Çünki kompakt əraziyə malik olan rayonda təbii mühitin hər hansı bir elementinə göstərilən mənfi təsir, digər elementin məhv olmasına səbəb ola bilər. Nəticədə rayonda gərgin ekoloji vəziyyət yarana bilər, bu da cəmi>'>'ətə böyük maddi ziyan vurmuş olar. Ona görə də Lənkəran - Cəlilabad iqtisadi-ekoloji rayonunda sənayenin hər hansı bir sahəsini inkişaf etdirərkən ərazinin bütün təbii və iqtisadi imkanları ətraflı tədqiq edilib əsaslandmlmalıdır. Son illərdə Xəzər dənizinin səviyyəsinin qalxması rayonun sosial - iqtisadi həyatına və ekoloji şəraitinə xeyli tələfatlar vennişdir. Ən böyük təsir altında yerləşən əhalinin və infrastrukturun köçürülməsi və burada əhalinin sağlamlığına mənfi təsir göstərən problemlərin həll edilməsi üçün kompleks işlər görmək lazımdır. 153 III FƏSİL REGİONAL İNKİŞAFIN İQTİSADİ-EKOLOJİ PROQNOZLAŞDIRILMASI S.l. Regional inkişafın iqtisadi-ekoloji proqnozlaşdırmanm metodoloji aspektləri 7 qtisadiyyatm planlaşdırılması sistemində, proqnozlaşdırmaya konkret planın hazırlanmasında aparılan tədqiqatın əsası kimi baxılır. Proqnozlaşdırma dedikdə, yaxın, yaxud çox uzaq gələcək üçün hadisə və prosesləri səciyyələndirən göstəricilərin qiymət- ləndirilməsi, bu hadisə və proseslərin qarşıdan gələn inkişafının nəticələri və ehtimal olunan yollarının “səbəb-nəticə” əlaqələrinin qurulmasının elmi cəhətdən meydana gəlməsi başa düşülür. Proqnozlar planlaşdırma prosesində əsas hissədir, onım başlanğıc mərhələsidir, lazım olan fəaliyyətin uzunmüddətli proqramlarını dayanıqlığını onların istiqamətlərinin, ardıcıllığının və aparılma müddətinin meydana gəlməsinə imkan verir [74]. Ümumi dialektik formada proqnozu-gələcəkdə proqnozlaşdırılmış obyektin vəziyyəti haqqında elmi cəhətdən əsaslandırılmış mülahizə kimi müəyyənləşdirmək olar. Planlaşdırmanın metodlarının təkmilləşdirilməsinin zəruriliyi artıq yetişmişdir. Son illərdə uzunmüddətli perspektiv planlarda proqnozlann əhəmiyyəti xüsusilə artmışdır. O, cəmiyyətin tələbatının daha dəqiq öyrənilməsinə, iqtisadi imkanlanmızm elmi proqnozuna, hərtərəfli təhlilinə, onların uzunmüddətli nəticələrinin müxtəhf variantlarda həlimin qiymətləndirilməsinə əsaslanmalıdır [56]. Proqnozlan əhatə edən bir çox məsələlər həddən artıq genişdir. Bunlar elmi-texniki tərəqqi proqnozlaşdırması, sosial, demoqrafik, təsərrüfatın sahəvi və bir çox digər növ proqnozlandır. Proqnozlaşdırma sistemində, ətraf mühitin təşkili, onun resurslarından istifadə edilməsi problemləri ilə əlaqədar uzunmüddətli proqnozlar xüsusi yer tutur. Belə proqnozların hazırlanması inersiya xarakterli sistemlərin fəaliyyətinin inkişafına səbəb olur. 154 Yüklə 3,16 Kb. Dostları ilə paylaş:
|