Filasofiya az: filosofia qxd
Yüklə 4,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Əbu
Yusuf əl-Kindi (800-879) fəlsəfəyə, riyaziyyata, astronomiyaya və təbiət elmlərinə aid bir sıra əsərlərin müəllifi olmuşdur. O, mütazilit ilahiyyatçılar mühitində yetişmiş olsa da, öz tədqiqat- larının metodunu və istiqamətini yunan mənbələrindən əxz etmişdi. Onun bu müəyyənedici maraqları xəlifə əl-Möminin dövründə Bağdadda bir növ akademiya kimi fəaliyyət göstərən “Müdriklik evi”nin elmi tərcüməçilik fəaliyyəti ilə əlaqədar yaranmışdır. Kindi islam dünyasına metafizika və teologiyanı gətirmiş birinci mütəfəkkir idi. Onun müəllimləri Platon və Aristotel olmuşdur. Kindi belə hesab edirdi ki, həqiqət axtarışı onu axtaranı nəcibləşdirir və ucaldır. O yazırdı: “Həqiqətin mən- bəyindən asılı olmayaraq, hətta bizimlə həmhüdud olmayan ölkələrin bizdən uzaq qəbilələrindən və xalqlarından qaynaqlan- mış olsa belə, həqiqəti təqdir etməyə və onu öyrənməyə utanma- malıyıq. Həqiqəti axtaran üçün həqiqətin özündən yaxşı heç nə yoxdur və həqiqətə etinasız yanaşmaq və həqiqəti söyləmiş və ya çatdırmış insanlara yuxarıdan baxmaq lazım deyil: həqiqət ilə heç kəsi alçaltmaq olmaz, əksinə, həqiqət hər kəsi nəcibləşdirir”. Kindi “biliyi” insanın elm və təhsil vasitəsilə təkmilləşmək cəhdi- ni təcəssüm etdirən anlayış hesab edirdi. O, “bəşəri bilikləri” “ilahi biliklərdən” fərqləndirərək yazırdı ki, Allah öz bildiklərini yalnız peyğəmbərlərə öyrədir. İlahi bilik Allah elçilərinin nəsi- bidir, bu bilik onları daxilən təmizləyir, qəlblərinə nur saçır və ali varlıqlara çevirir. İnsanlar öz təbiətinə görə bu cür bilik əldə etməyə qabil deyildir. Onların bilik əldə etməsi üçün araşdır- malar və vaxt lazımdır. Kindi insanın yaradılması, ölənlərin dirilməsi və o dünya haqqın- da dini ehkamları qəbul edir, lakin bu fikrini möhkəmlətmək üçün ellinist təfəkkürə müraciət edir, bu ehkamları zəka ilə inamın 63 F ә l s ә f ә downloaded from KitabYurdu.org mümkün harmoniyası baxımından öyrənməyə çalışır. Kindinin təlimində zəka dini qanunun dəstəyinə arxalanaraq sözün həqiqi mənasında müsəlman fəlsəfəsinin yaranmasını qabaqlayır. Şərq peripatetizminin sonrakı inkişafı Yüklə 4,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|