Fuad Məmmədov

135 
lunda, kollektivin yetkinliyi ilə (bilikləri, təcrübəsi və motivasiyası ilə) şərt-
lənən, onun cəlbetmə səviyyəsi mühüm əhəmiyyətə malikdir.  
Bu yanaşmaların tənqidi təhlili əsasında Con Adair liderin effektiv işinin 
texnoloji  modeli  kimi  “Üç  dairə  modelini”  təşkilf  etdi.  “Üç  dairə  modeli” 
budur: kollektivin ümumi məqsədləri ilə bağlı olan - vəzifə; düzgün forma-
laşdırma, stimullaşdırma və qorunma tələb edən - kollektiv; dinamik inkişaf 
və maddi və mənəvi maraqların təmin edilməsini tələb edən - fərd.  
Vəzifənin və bununla bağlı olan çətinliklərin icrası kollektivin və hər bir ko-
manda üzvünün imkanlarını üzə çıxarır. Burada mövcud mütəxəssislərdən düz-
gün istifadə edilməsi, onların innovativ fəaliyyətə və qərarların qəbul edilməsi 
prosesinə  cəlb  edilməsi  mühüm  əhəmiyyətə  malikdir.  Kollektivin  saxlanması 
zəruriliyi həm xarici qüvvələr tərəfindən təhdidlə, həm də destruktivliyə (dağı-
dıcı davranışa) meyli olan kollektiv üzvləri tərəfindən təhlükə diqtə edilə bilər. 
Bu halda yaxşı münasibətlər, korporativ mədəniyyət, özünüqoruma və öz həya-
ti  vacib  vəzifələrinin  yerinə  yetirilməsi  uğrunda  kollektivin  birləşməsi  sosial 
terapiya  metodu kimi çıxış edir. Fərdiliyin inkişafı onun  maddi  və insanı qiy-
mətləndirilmədə, anlamada, dəstəkdə, dostluq və məhəbbətdə mənəvi tələbatla-
rının təmin edilməsi ilə bağlıdır. O, təlim və karyera yüksəlişi üçün, ətrafdakılar 
tərəfindən  qəbul  edilməyə,  harmoniya,  istənmə,  xoşbəxtlik  hissinə  səbəb  olan 
komfortlu psixoloji şərtlər üçün əlverişli şərait yaratmaqla təmin edilir. 
Üç dairənin hər biri digərləri ilə əlaqədə nəzərdən keçirilməlidir. Bu model-
dən dairələrin birini çıxarsaq, hiss edərik ki, təşkilatda böhran üçün ilkin şərait 
yaradaraq, o biriləri uğursuzluq əmələ gətirirlər. Və əksinə, bu dairələrdən biri-
nin pozitiv enerjisini artırmaqla, biz digər ikisində də pozitiv dəyişikliklərə nail 
olarıq.  
Yüksək rəhbərlər üçün “üç dairə modeli” nəzərdə tutur: vəzifə  sahəsində - 
uzunmüddətli  və  ümumi  məqsədlər;  kollektiv  sahəsində  -  məqsədlər:  a)  yaxın 
köməkçilərin dairəsini formalaşdırmaq və qorumaq; b) təşkilatın müxtəlif böl-
mələrində  birlik  duyğusuna  imkan  yaratmaq;  fərd  sahəsində  -  məqsədlər:  a) 
rəhbərin özü; b) təşkilatın hər bir əməkdaşı. Con Adairin modelinə uyğun ola-
raq,  liderin  vəzifəsi  təşkilatın  yüksək  effektivlik  fəaliyyətinə  nail  olunması 
məqsədilə üç dairənin kəsişmə sahələrinin effektiv idarə edilməsidir.  
 
Liderin idarəetmə metodları 
 
Liderin effektiv idarəetmə fəaliyyəti vəzifənin düzgün qoyuluşunu, plan-
laşdırmanı,  brifinqi  və  təlimatlandırmanı,  nəzarəti,  qiymətləndirməni,  mo-
tivləşdirməni, təşkil etməni və vaxtın idarə edilməsini, həmçinin öz şəxsi nü-
munəsi ilə liderin kollektivə təsirini nəzərdə tutur.  

---

136 
 Vəzifə qoyuluşu 
Liderin  mühüm  başlanğıc  funksiyası  və  idarəetmə  metodu  vəzifənin  ən 
yaxşı tərzdə yerinə yetirilməsi üçün onun kollektiv qarşısında düzgün və ay-
dın şəkildə qoyuluşudur. Bu, ilk növbədə, vəzifənin mahiyyətini və əhəmiy-
yətini  düzgün  görməni,  onun  həllinin  yalnız  təşkilatın,  cəmiyyətin  və  ya 
dövlətin deyil, həm də kollektivin hər bir üzvünün maraqlarına cavab verdi-
yinə  əməkdaşları  inandırmaq  bacarığını  tələb  edir.  Başqa  sözlə,  bu,  liderin 
ümumini xüsusiyə  çevirmək qabiliyyətidir. Lider kollektiv qarşısında duran 
vəzifənin  yerinə  yetirilməsini  təmin  etməlidir.  Bunun  üçün  kollektivin  hər 
bir üzvü bu vəzifəni, bir fərd və kollektiv üzvü kimi, onun maraqlarına ca-
vab  verən  öz  şəxsi  məsələsi  hesab  etməlidir.  Əgər  idarəetmə  texnologiyası 
“üç  dairə  modelinin”  hər  üç  sahəsini  harmonik  şəkildə  əhatə  edərsə,  bu 
mümkündür. İştirakçı vəzifə haqqında yaxşı məlumatlandırılmalı, onun ma-
hiyyətini  və  xüsusiyyətlərini  anlamalı,  onu  daha  yaşxı  tərzdə  yerinə  yetir-
mək istəyinə malik olmalıdır. Lider özü vəzifəni aydın dərk etməli, onun ma-
hiyyətini  kollektivə  aydınlaşdırmağı  bacarmalı  –  nə  etmək  lazımdır?  və  nə 
üçün?  suallarına  cavab  verməli,  məqsədə  necə  nail  olmağı  və  uğuru  necə 
qazanmağı bilməli və izah etməyi bacarmalıdır. Məsələnin həlli üçün konk-
ret  məqsədləri  müəyyən  etmək,  ona  nail  olmanın  effektiv  metodlarını  seç-
mək lazımdır. Məlumdur ki, Aristotel Makedoniyalı İsgəndəri (bütün dünya-
nı fəth edəni) ümumi istiqaməti təyin etməyə və onu konkret məqsədlərə çe-
virməyə öyrədirdi. Vəzifəni məqsədlərə çevirərək, sonra bu məqsədə nail ol-
maq və onları öz aralarında bir-biri ilə uzlaşdırmaq üçün addımları müəyyən 
etmək  lazımdır.  Başqa  sözlə,  konkret  məqsədlər  vəzifə  çərçivəsində  ardıcıl 
düzülməli, məntiqi cəhətdən bir-biri ilə əlaqələndirilməli və onlara nail olma 
üsullarına uyğun sistemləşdirilməlidir. Məlum ifadəni xatırlayaq: “fili yalnız 
tikə-tikə yemək mümkündür”. Bu zaman lider komandaya bu və ya digər iş-
lərin  zərurilik  səbəbini  başa  salmalıdır.  Beləliklə,  hər  bir  vəzifə  konkret 
məqsədlərə,  hər  bir  məqsəd  isə  ardıcıl  empirik  addımlara  ayrılmalıdır. 
Məqsədə  nail  olma  texnologiyası  fəaliyyəti  planlaşdırmaq,  öhdəlikləri  bö-
lüşdürmək və vaxtı  müəyyənləşdirmək  imkanını verir. Bu zaman lider beş 
suala cavab verməlidir: “nə”, “necə”, “nə vaxt”, “nə üçün”, “kim”. Lider 
həmçinin təşkilatın missiyasını elə ifadə etməlidir ki, kollektiv onu qürur du-
ya biləcəyi baza dəyərləri ilə eyniləşdirə bilsin. Kollektiv əməkdaşlarının bi-
likləri və qabiliyyətlərinin inkişafı, keyfiyyətli məhsul yaratmaqla cəmiyyətə 
xidmət  ideyası  ilə  bağlılıqda  həyata  keçirilməlidir.  Beləliklə,  vəzifəni  tələ-
batlar  və  dəyərlər  kontekstində  həll  etməklə  ümumi  məqsəd,  kollektivin  və 
fərdin dəyərləri arasında harmoniya əldə etmək mümkün olur.  
 

---