G abduraxmanova

Calliphora)
va yashil (
Lucilia
) 
oMaknnxu’r 
pashshalar avlodi vakillari keng tarqalgan. Bulardan ba’zi 
bit Kit i in hlq yaralarga tuxumini qo‘yib, fakultativ miazalarni chaqiradi. 
Jihu yo'l bilan uy hayvonlariga katta ziyon yetkazadi.
(hi*slit pashshasi 
(Calliphora erythrocephala
) ning bo‘yi 7-14 
linn, mctallga o'xshash yaltiroq, boshining oxirgi qismi qizg‘ish, 
ku'krak qismi esa qora tusda. Go‘sht pashshasi, ayniqsa, qushxonalarga 
lUKUill qo‘yish uchun uchib kiradi. Kattaligi 1,5 mm keladigan 
•lll|Mllmon slukldagi tuxumlarini 450-600 tadan qilib, go‘sht va boshqa 
bay von inahsulotlariga qo'yadi.
I'lixumdan chiqqan lichinkalar 10-12 kun oziqlanib, g'umbakka 
nylanlih oldidan yerga tushadi. Bu pashshaning lichinkalari har xil 
yaiabir va jarohatlarda soxta parazitlik qiladi.
Pashshaning lichinkalari toza sharoitda o'stirilib, tuzalishi qiyin 
ho'lgan osteomiyelit kasalligini davolashda qoMlaniladi. Buning uchun 
yaraning ichiga lichinkalar yuboriiadi. Lichinkalar kasallangan to‘qi- 
inalarni iste’mol qiladi. Har 5 kunda lichinkalar almashtirilib turiladi. 
Shunday davolash yosh bolalarda 6 -7 hafta, katta yoshdagi kishilarda 
ko'proq davom etadi.
Qon so‘ruvchi pashshalar (Hyppoboscidae) oilasi vakillarining 
tu/.ilishi hayvonlar juni va pat qoplami orasida harakatlanishga 
moslashgan. Tanasi yassi va keng, qanotlari tanasiga tig‘iz tegib turadi, 
oyoq timoqlari o'tkir. Ayrim turlarida qanotlari reduksiyaga uchragan.
363

---

Urg‘ochi zoti g ‘umbakka o‘tuvchi bitta lichinka tug‘adi. U tezda 
g ‘umbakka aylanadi.
Qon so‘ruvchi pashshalar irain xartumi bilan sutemizuvchilar va 
qushlar qonini socradi. Ayniqsa, qo‘y pashshasi 
(Melophagus ovinus),
qanotli ot qon so‘rar pashshasi (
Hippobosca equina
) va it pashshasi 
(Hippobosca longipennis)
ko‘pchilikka ma’lum.
Qo‘y pashshasi hayvonlar qonining kamayib ketishiga, terisining 
yalligManishiga va junlarining to‘kilishiga sabab bo‘ladi. Qo‘y pashshasi 
qanotsiz boMadi.
Pashshalarga qarshi kurashish uchun, aw alo , ular ko'payadigan 
joylardagi lichinkalarni toMiq yo'qotish, kir o ‘ralari, hojatxonalar va 
axlatxonalarni tez-tez tozalab turish lozim. Quruq axlatni yoqib tashlash 
kerak. Chiqindilarni kompostlash yoki dezinfeksiyalovchi moddalar 
bilan zararsizlantirish lozim. Ochiq tipdagi hojatxonalarda axlat ustiga 
so‘ndirilmagan ohak yoki xlorli ohak sepib turish zarur. Voyaga yetgan 
pashshalami qirish uchun binolarga insektitsidlar bilan ishlov berish 
lozim. Pashshalar yopishqoq qog‘oz va pashsha tutqichlar bilan tutiladi. 
Jamoat ovqatlanadigan korxonalarda, oziq-ovqat omborlarida, kasalxona 
va yotoqxonalarda pashshani batamom qirib tashlash zarur. Buning 
uchun ularga qarshi turli insektitsidlar: xlorofos, geksoxloran va boshqa 
dorilar qoMIaniladi. Bino va oziq-ovqat mahsulotlarini pashshadan 
saqlash kerak. Y oz vaqtlarida derazalarga doka, sim to ‘r tutish, 
ovqatlaming va idishlaming ustini yopib qo'yish lozim.
Bo‘k a Ia r h a m k a lta m o ‘ylov d o ira chokli ik k i q a n o tlila r k en ja 
tu rk u m ig a k ira d i. 
Bo‘kalaming quyidagi 3 ta oilasi bor: oshqozon 
bo‘kalari, teri osti bo‘kalari va burun-halqum bo‘kalari.
Bo‘kalar tanasi kalta tuklar bilan qoplangan, qilchalari yo‘q. Li­
chinkalari sut emizuvchilarda parazitlik qiladi. Voyaga yetgan hasha­
rotlaming ogMz organlari reduksiyaga uchragan, oziqlanmaydi. Shuning 
uchun ular uzoq yashamaydi.
T e ri osti bo‘k a la ri (H y p o d erm atid ae) oilasi 
vakillarining 
urg^chilari tuxumlarini hayvonlar junlariga yopishtirib qo6yadi. Li­
chinkalari teri ostida rivojlanib, nafas olishi uchun teshikcha hosil qiladi. 
Bularga qoramol bo‘kasi