İstihdam Yükleri:
İşletmelerin istihdam ettikleri kişiler için ödemesi
gereken vergi, sosyal güvenlik, işsizlik sigortası primleri gibi yasal yüklerin
yüksekliği kayıt dışı istihdamı özendirmektedir.
59
International Institute for Management Development,
IMD World Competitiveness Yearbook 2005
,
2005, s. 5, http://www02.imd.ch/documents/wcc/content/overallgraph.pdf
60
Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği,
Yeni Rekabet Stratejisi ve Türk Sanayisi
, TÜSİAD
Yayınları, İstanbul, Temmuz 2002, s. 77, 80
61
Devlet Planlama Teşkilatı,
KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı
, 2004, s. 36
58
Tablo 2.6 OECD Ülkelerinde İstihdam Yükü, 2004
62
63
Ülkeler
Toplam Yükün
İşveren
Maliyetine Oranı
(%)
Çalışanların
Yükünün İşveren
Maliyetin Oranı
(%)
İşverenlerin
Yükünün İşveren
Maliyetine Oranı
(%)
Çalışanların
Yükünün Brüt
Ücrete Oranı (%)
Türkiye
42,7
25,0
17,7
30,4
Polonya
41,5
24,5
17,0
29,5
İsveç
41,2
16,5
24,6
21,9
Fransa
39,0
10,9
28,2
15,1
Finlandiya
36,8
17,5
19,4
21,7
İtalya
36,2
11,4
24,9
15,2
Belçika
35,6
12,6
23,0
16,4
Yunanistan
34,9
13,0
21,9
16,6
Hollanda
34,3
20,3
14,0
23,6
Almanya
32,2
15,0
17,3
18,1
İspanya
31,5
8,1
23,4
10,6
Macaristan
31,3
4,4
26,9
6,1
Danimarka
29,8
29,3
0,5
29,4
Çek Cumhuriyeti
29,5
3,6
25,9
4,9
Avusturya
28,8
6,2
22,5
8,0
Norveç
27,8
16,3
11,5
18,4
Slovakya
27,2
0,9
26,3
1,2
Japonya
23,8
12,7
11,1
14,3
Kanada
23,0
12,9
10,1
14,4
Portekiz
22,5
3,3
19,2
4,1
Yeni Zelanda
20,7
20,7
0,0
20,7
İngiltere
18,0
8,9
9,0
9,8
Avustralya
17,7
12,1
5,7
12,8
İsviçre
17,2
7,2
9,9
8,0
ABD
16,4
9,3
7,1
10,0
Güney Kore
15,8
7,8
8,1
8,4
Meksika
15,4
4,0
11,4
4,5
İzlanda
11,7
6,3
5,4
6,6
Lüksemburg
9,3
-2,6
11,9
-2,9
İrlanda
5,9
-3,8
9,7
-4,2
OECD Ortalaması
26,6
11,1
15,5
13,1
Kaynak: OECD,
Taxing Wages 2003-2004,
2004
62
Evli, 2 çocuklu ve eşi çalışmayanların ücretleri üzerindeki vergi teşvikleri ile aile ve çocuklara
yönelik yapılan nakit transferleri düşüldükten sonraki vergi ve sosyal güvenlik primi yükleri (işsizlik
sigortası primi dahil)
63
Lüksemburg ve İrlanda’da yukarıdaki dipnotta belirtilen statüde çalışanların vergi ve prim yükünün
işveren maliyetine ve brüt ücrete oranının negatif olması, bu çalışanlara ve ailelerine verilen vergi
teşvikleri ile nakit transferlerinin toplam vergi ve prim yükünden fazla olduğunu göstermektedir.
59
2004 yılında OECD ülkelerindeki istihdam yüklerine bakıldığında
Türkiye’nin en üst sıralarda olduğu, hatta evli, iki çocuklu ve eşi çalışmayanların
istihdam yükü sıralamasında diğer ülkelerdeki vergi indirimlerinin ya da desteklerin
Türkiye’de olmamasından dolayı en üstte yer aldığı görülmektedir.
Tablo 2.6’daki vergi yükü incelendiğinde Türkiye’nin işveren
yükümlülüklerinin toplam işveren maliyeti içindeki payı açısından OECD
ortalamasının biraz üzerinde olduğu görülmektedir. Ancak, çalışanların
yükümlülüklerinin brüt ücret içindeki payına bakıldığında Türkiye’deki
yükümlülüğün OECD ortalamasının iki katından fazla olduğu görülmektedir.
Türkiye’de çalışanların prim yükünün brüt ücret içindeki payı, OECD ortalamasının
1,5 katı olmakla beraber sosyal güvenlik sistemleri farklı olan, vergi ya da diğer
finansman kaynakları ile finanse edilen ve prim oranları düşük olan ülkeler kapsam
dışı bırakıldığında Türkiye ile OECD ülkelerinin ortalaması birbirine yaklaşmaktadır.
Ancak, Türkiye’de çalışanların vergi teşviki ya da destekler düşülmeden gelir
vergisinin brüt ücret içindeki payının OECD ortalamasının 1,7’i katı, vergi teşvikleri
ya da destekler ilave edildiğinde ise 6 katı olduğu görülmektedir.
Türkiye’de birçok OECD ülkesinin aksine çalışanların gelir vergisinin beyan
esası yerine doğrudan ücretlerinden kesilmek suretiyle ödenmesi ve işe alımlarda
brüt ücret yerine genellikle net ücret üzerinden anlaşılması işçilerin vergi ve prim
yükümlülüklerinin doğrudan işveren maliyetine yansımasına neden olabilmektedir.
Toplam vergi ve prim yükünün işveren maliyeti içindeki payının yüksek
olması, yine çalışanlara verilen net ve brüt ücret arasındaki farkın yüksekliği ve
kayıtlı çalışmayı sağlayacak vergisel teşvik ve desteklerin olmaması hem işveren
hem de işçi açısından kayıt dışı istihdamı özendirmektedir.
Ayrıca, istihdam yükünün fazlalığı, denetim yetersizliği, sendikalaşma
oranının düşmesiyle beraber çalışanların kendi haklarını savunmada yetersiz
kalmaları gibi nedenlerle de işletmeler istihdam maliyetlerini düşürebilmek için
çalıştırdığı kişilerin brüt ücretlerini gelir idaresi, SSK gibi kamu kurumlarına eksik
bildirebilmektedir. Özel sektörde yüksek ücretlerle çalışan birçok kişinin kaydının en
60
düşük sınır olan asgari ücret üzerinden yapıldığı bilinen bir gerçektir. Ücretlerin
eksik bildirilmesi vergi ve prim gelirlerinde azalmaya, kişilerin emekli aylık ve
gelirlerinde düşüşe neden olmaktadır.
Dostları ilə paylaş: |
