M I l L i k I t a b X a n a
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 365
yurd-yuvalarından qovulmuşdur. Təəssüf etdiyini bildirdi ki, belə vəziyyət beynəlxalq təşkilatlara da məlumdur, lakin bunun həlli üçün əməli addımlar atılmır. Sonuncu Lissabon zirvə görüşündə Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin sülh yolu ilə həll edilməsi və bu yolda ciddi tədbirlər görülməsi zərurəti qeyd edilməsinə'baxmayaraq, sülh prosesi arzu etdiyimiz nəticəni verməmişdir. 1 Bunun səbəblərindən birini çox cəsarətlə vurğulayırdı: «Minsk qrupunun həmsədrləri Lissabon zirvə görüşündə qəbul edilmiş prinsiplərin həyata keçirilməsi üçün lazımi fəallıq və ardıcıllıq göstərməmişlər. Minsk qrupu passivləşmişdir». Azərbaycan və Ermənistan prezidentləri arasında birbaşa görüşlər, danışıqlar keçirilmişdi. Azərbaycan Respublikası Prezidenti bildirirdi ki, bu görüşlər münaqişənin sülh yolu ilə həll edilməsinə ümid versə də, bunlar Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin aradan qaldırılması üçün heç də bu işdə məsuliyyət daşıyan ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyətini əvəz edə bilməz. Ona görə də Minsk konfransının həmsədri olan ölkələrin dövlət və hökumət başçılarına müraciət edərək Minsk qrupu çərçivəsində danışıqların tezliklə bərpa edilməsinə səy göstərməyə çağırır. ATƏT-in rolunun artırılmasını, onun öz prinsiplərini müdafiə etmək məqsədi ilə qətiyyətlə fəaliyyət göstərməsini və özünün əməliyyat imkanlarını xeyli gücləndirməsini arzulayır. Heydər Əliyev nitqində Ermənistan prezidenti ilə görüşlərində onun həddən artıq qeyri-konstraktiv mövqe tutduğunu açıqlayırdı. Bildirirdi ki, razılığa gəlmək üçün mühüm amillərdən biri də tərəflərin güzəştə getməyə hazır olmasıdır. Bu güzəştlər beynəlxalq hüquq prinsipləri və normalarına uyğun aparılmalıdır. Çünki beynəlxalq qaydalara əsasən güzəştlərin müəyyən edilmiş həddi vardır. Ermənistan buna əməl etmir. Azərbaycan mövqeyini bildirərkən bəyan edir ki, Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ regionunda ermənilər və azərbaycanlılar sülh və təhlükəsizlik şəraitində yaşaya bilər və yaşamalıdırlar. Bunun üçün Azərbaycanın işğal edilmiş
1 Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının İstanbul zirvə görüşündə Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyevin nitqi. - «Azərbaycan» qəzeti, 19 noyabr 1999-cu il
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 366
əraziləri azad edilməli və Azərbaycan Respublikasının tərkibində Dağlıq Qarabağın müvafiq statusu müəyyən edilməlidir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin nitqi gələcək fəaliyyət üçün mühüm bir proqram sənədidir. Azərbaycan Respublikası Prezidenti Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsini həll etməkdə dünyanın böyük dövlət və hökumət başçıları ilə daim görüşlər keçirmiş, bu imkanlardan da istifadə etməyə üstünlük vermişdir. Bu faktı qeyd etmək kifayətdir ki, 1999-cu ilin fevralına qədər Heydər Əliyev 68 ölkənin prezidentləri, dövlət başçıları ilə 485 görüş keçirmişdir. Amerika Birləşmiş Ştatlarının prezidenti, xarici işlər naziri ilə 18 dəfə, Fransanın prezidenti və xarici işlər naziri ilə 16 dəfə, Rusiyanınkı ilə 28 dəfə, Türkiyənin rəhbərlərinin hamısı ilə dəfələrlə, 78 dəfə görüş keçirmişdir. 1 Bu görüşlərdə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi məsələsini ortaya atmış, bu barədə geniş məlumat vermiş və eyni zamanda Azərbaycana kömək etmələrini, Azərbaycana tərəfdar olmalarını xahiş etmişdi. Birləşmiş Millətlər Təşkilatınm rəhbərliyi ilə - keçmiş sədr Butros Butros Qali ilə, ondan sonra sədrlik edən Koffi Annan ilə 10 dəfə görüş keçirmiş, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ məsələsi barədə söhbət aparmışdı. Heydər Əliyev Birləşmiş Millətlər Təşkilatının üç zirvə görüşündə çıxış etmiş, bu çıxışlarda Azərbaycanın vəziyyətini ətraflı təhlil edib, onun işğal edilmiş torpaqlarının azad edilməsi, qaçqın və köçkünlərin öz torpaqlarına qaytarılması üçün köməklik edilməsini xahiş etmişdi. Eyni zamanda BMT- nin qəbul etdiyi qətnamələri, xüsusilə, Azərbaycan haqqında qəbul edilən dörd qətnaməni yerinə yetirmədiyinə görə onu tənqid etmişdi. NATO-da üç zirvə görüşündə iştirak etmiş, buradakı çıxışlarında da Azərbaycanda qaçqınların vəziyyəti, respublikamızın ərazilərinin işğal edilməsi, Dağlıq Qarabağın işğalı və oradakı beynəlxalq hüquq normalarına, qanunlara zidd hərəkətlər haqqında məlumatlar vermiş və Azərbaycana kömək göstərilməsini xahiş etmişdi. İslam Konfransı Təşkilatının iki zirvə görüşündə iştirak etmiş və ətraflı çıxış etmişdi. İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının-EKO-nun dörd zirvə
1
«Azərbaycan» qəzeti, 24 fevral 2001-ci il; «Бакинский рабочий» qəzeti, 24 fevral 2001-ci il
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 367
etmişdi. Müstəqil Dövlətlər Birliyinin üzvü kimi dövlət başçılarının bütün iclaslarında Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi məsələsini qaldırmış, ona münasibət bildirməyi xahiş etmişdi. Amma qəribədir ki, bu birliyin üzvlərinin heç biri Ermənistanın təcavüzkar olmasını etiraf etməmişdir. Lissabon sammitindən sonra Minsk qrupunun həmsədrləri, - bu vaxta qədər iki həmsədr - Rusiya və Finlandiya axırıncı həmsədrlikdən çıxdığına görə, üç həmsədr - Rusiya, ABŞ və Fransa nümayəndələrindən ibarət idi. Bundan sonra məsələnin həlli üçün Minsk qrupunun təklifi gözlənilirdi. 1997-ci ilin iyun ayında birinci təklif - «Paket həll» təklifı verildi. Azərbaycan Respublikası Prezidenti bu təklifı qəbul etdi. Lakin Ermənistan qəbul etmədi. Bundan sonra ikinci təklif, «mərhələli həll» təklifi irəli sürüldü. Heydər Əliyev onu da qəbul etdi. Ermənistan bunu da qəbul etmədi. Bu iki təklifin qəbul edilməsi heç də о demək deyildi ki, o, Azərbaycan üçün əlverişli idi. О yalnız taktiki mülahizələrlə, danışıqlar prosesinə başlamaq və Ermənistanın mövqeyini ümumi şəkildə də olsa müəyyənləşdirmək məqsədilə əsas olaraq qəbul edilmişdi. Bu Heydər Əliyevin diplomatik gücü idi. О göstərirdi ki, biz bu təklifləri qəbul etməkdə istəyirdik ki, «görək irəliyə gedə bilərik, yoxsa yox». 1998-ci ilin sonunda üçüncü təklif, «ümumi dövlət» təklifı verilmişdi. Azərbaycan Respublikası Prezidenti bu təklifı eşidən kimi açıq şəkildə bildirmişdi ki, biz heç bunu müzakirə də etmək istəmirik. Çünki bu təklifi qəbul etmək о deməkdir ki, Azərbaycan ərazisində iki dövlət olur - Azərbaycan, bir də Dağlıq Qarabağ. «Azərbaycan təcrid edilirdi. Dedim, siz nə düşünürsünüz, biz о qədər dəli olmuşuq ki, bunun nə demək olduğunu anlamırıq? Biz bundan imtina etdik. Ancaq Ermənistan qəbul etdi». 1
nitqində demişdi:
1 Heydər Əliyev. Milli Məclisin 23 fevral 2001-ci il tarixli iclasında nitqi. - «Azərbaycan» qəzeti, 24 fevral 2001-ci il, səh. 2
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|