M I l L i k I t a b X a n a
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 374
yüksək ixtisaslı mütəxəssislər, xüsusən, milli hərbi kadrlar hazırlanmasaydı, elmi-tədqiqat institutlarında fundamental elmin inkişafı təmin olunmasaydı, şübhəsiz, Azərbaycanın bu gün müasir sivilizasiyaya cavab verən böyük elmi, milli təhsil sistemi və zəngin mədəniyyəti də ola bilməzdi. Müqayisə üçün deyək ki, təkcə Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərliyinin birinci mərhələsində, yəni 1969-1982-ci illərdə Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində, şəhər və kəndlərində 350 mindən çox şagird yeri olan 849 ümumtəhsil məktəbi tikilib istifadəyə verilmişdi. 1
məktəblərin sayı isə 12-dən 17-yə çatdırılmışdı. Respublikadan kənarda Azərbaycan üçün təhsil almağa göndərilənlərin sayı 1969-cu ildəki 47 nəfərdən, 1975-ci ildə 14 dəfədən çox artaraq 700 nəfərə yaxın, sonrakı illərdə hər il 1000-1400 nəfərə yüksəlmiş, nəticədə о illərdə Azərbaycan üçün ən zəruri ixtisaslar üzrə 15 mindən artıq mütəxəssis hazırlanmışdı. 2 Bu illərdə Azərbaycanda Elmlər Akademiyası böyük inkişaf yolu keçmiş, fundamental elmi araşdırmalar sahəsində 2280 elmi, elmi-texniki və xalq təsərrüfatı əhəmiyyətli nəticələr alınmış, xeyli yeni tədqiqat institutları yaranmış, Azərbaycan elmi keçmiş SSRİ-də öncül yerlərdən birinə yüksəlmişdi. 3
Təhsil sahəsində о illərdə qazanılmış bütün bu böyük tarixi nailiyyətlər Heydər Əliyevin adı, ideyaları və titanik fəaliyyəti ilə bağlıdır. Bu mənada tam əsasla və böyük iftixar hissilə deyə bilərik ki, bu gün müstəqil Azərbaycanda təhsilin, elmin, bütövlükdə mədəniyyətin əsasları məhz о illərdə yaradılmış təməl üzərində yüksəlmişdir. Lakin təəssüflə bildiririk ki, Heydər Əliyevin müvəqqəti olaraq siyasi hakimiyyətdən uzaqlaşdırıldığı illərdə onun başladığı və uzun illər böyük uğurla həyata keçirdiyi mədəni quruculuq işlərində, о cümlədən, Azərbaycan təhsilində, Azərbaycan elmində sözün həqiqi mənasında tənəzzül, geriləmə prosesləri başlandı. Azərbaycan elmi və təhsili sahəsində formalaşmış mütərəqqi ənənələr unuduldu, Azərbaycandan kənarda Vətən üçün kadr hazır-
1
Əsrlərə bərabər 30 il. Bakı, 1999, səh. 17 2
Heydər Əliyev. Təhsil millətin gələcəyidir. Bakı, 2002, səh. 33-37,43
3 F.Maqsudov. Heydər Əliyev və Azərbaycan elmi. Bakı, 1998, səh.128
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 375
heçə endirildi, elmi müəssisələrin, təhsil ocaqlarının binaları hərraca qoyuldu. Elm, təhsil, mədəniyyət sahəsində uzun illər ərzində böyük zəhmətlər bahasına yaradılmış milli-mənəvi dəyərləri düzgün qiymətləndirməyən о zamankı respublika rəhbərlərinin səriştəsizliyi üzündən elm, təhsil, mədəniyyət kimi milli dəyərlərə böyük zərbə vuraldu, təhsilə, elmə maraq azaldı, ölkədən xaricə beyin axını gücləndi. Müstəqil dövlət quruculuğunun mühüm atributlarından və təsisatlarından olan təhsil, elm, mədəniyyət sahəsində Azərbaycan gənclərini milli vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə etmək kimi tarixi missiyanı reallaşdırmaq üçün düşünülmüş tədbirlər təmin edilə bilmədi, aparılan «inqilabi» yeniləşmələr nəticəsində elmin, təhsilin inkişafına böyük zərbələr vuruldu. Ölkədə müstəqilliyin əldə olunması sayəsində geniş xalq kütlələrini bürümüş böyük rah yüksəkliyi milli hərəkatın hərəkətverici qüvvəsinə çevrilmədi. Respublikada hələ təhsil konsepsiyası hazırlanmadan 1992-ci ildə 2-3 ay ərzində yaranıb qəbul edilən və tələsik icrasına başlanan «Təhsil Qanunu» təhsil sahəsində əsaslı islahatlar aparmaq üçün stimuldan daha çox əngələ çevrildi, bir sıra həlli müşkül olan yeni problemlər yaratdı. Belə ki, həmin qanunda normativ xarakterli müddəaların olmaması, bir çox maddələrin bir-birinə zidd olması, real inkişaf prosesinin nəzərə alınmaması nəticəsində müəllimlərin sosial vəziyyətini daha da ağırlaşdırdı, eyni zamanda sosial bəlaya çevrilmiş çoxsaylı qeyri-qanuni özəl təhsil müəssisələri açıldı. Həyat tezliklə bu Qanunun dəyişdirilməsi zərurətini ortaya qoydu. Müstəqilliyin ilk illərində elm və təhsil sahəsini bürümüş böhran təhlükəli həddə - tənəzzül, dağılma, depressiya səviyyəsinə çatdı. Hələ 1970-80-ci illərdə həyata keçirilən və özünü doğruldan ümumi orta icbari təhsilin ölkənin iqtisadi durumunu nəzərə almadan «Təhsil Qanunu»nda 8 illik icbari təhsillə əvəz edilməsi orta təhsilə zərbə kimi və geriyə doğru addım kimi qiymətləndirilməlidir. Çünki ümumtəhsilin strukturunun dəyişdirilməsi və təhsilin məcmusunun zorla həmin struktura uyğunlaşdırılması heç bir qanunauyğunluğa əsaslanmırdı. Ona görə də bu struktur, hər şeydən əvvəl, təhsil islahatlarının aparılmasını ləngidirdi. Nəticədə ümumi təhsil depressiyaya, geriləməyə başlamışdı.
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 376
olunmuş «Təhsil Qanunu» haqqında Prezident Heydər Əliyev deyirdi: «Heç vaxt yol vermək olmaz ki, on illərlə yaranmış şeyi bir gündə vurub dağıdasan, ondan sonra heç bilmədiyin yeni bir şey yaradasan. 1992-ci ildə qəbul olunmuş «Təhsil Qanunu» belə bir xarakter daşıyır. Ona görə mən deyiram ki, bu «Təhsil Qanunu» Azərbaycan təhsilinə böyük bir zərbə vurabdur». 1
müavini işlədiyi vaxtda təhsil işinə rəhbərlik edən görkəmli, səriştəli bir şəxsiyyət kimi tanınırdı. 1983-cü ildən 1988-ci ilədək SSRİ-də təhsil sisteminə rəhbərlik etmişdir. О vaxt Sovetlər İttifaqında təhsil sistemi üç nazirlikdən -Maarif Nazirliyi, АН və Orta İxtisas Təhsili Nazirliyi, Dövlət Texniki-Peşə Təhsili Komitəsindən ibarət idi. Keçmiş SSRİ-də «Yenidənqurma» adlanan bir proses gedirdi. Özünəməxsus islahatlar aparılırdı. Məktəb islahatı da hazırlanırdı. Məktəb islahatı hazırlayan komissiyanın sədri Heydər Əliyev idi. Onun rəhbərliyi ilə komissiya il yarım iş apardı. Layihə hazırlanandan sonra SSRİ Ali Sovetinin müzakirəsinə verilməzdən iki ay əvvəl ümumxalq müzakirəsi keçirildi. Rəylər öyrənildikdən sonra ümumiləşdirilir. Komissiyanın sədri Heydər Əliyev SSRİ Ali Sovetinin sessiyasında bu məsələ haqda məruzə ilə çıxış etdi, geniş müzakirədən sonra təhsil islahatı üzrə müvafiq qərar verilmişdi... Buna görə də təhsil sahəsində böyük təcrübəyə malik olan Heydər Əliyev təəccüblənirdi ki, necə ola bilər ki, iki-üç ay içərisində «Təhsil Qanunu» kimi məsuliyyətli və dəqiqlik tələb edən bir qanun hazırlansın və qəbul edilsin. «Ona görə də, - mən bunu bizim təhsil işçiləri və cəmiyyətimiz üçün deyirəm, -- 1992-ci ildə iki-üç ayın içərisində «Təhsil Qanunu» qəbul edib və onu icra edərək Azərbaycanın təhsilinə zərbələr vurmaq - bu Azərbaycan xalqına qarşı cinayət etmək deməkdir». 2
Dövlət Komissiyasının 19 aprel 1999-cu il tarixli iclasındakı nitqində 1992- ci ildə təhsil sahəsində baş vermiş məsuliyyətsiz işlərə görə təəssüfləndiyini bildirirdi. Acı təcrübədən nəticə çıxarmağı məsləhət görür, təhsil sahəsində qəbul ediləcək qanunda və islahatlar proqramında da məsələyə çox dəqiq, həssas münasibət göstərilməsini tələb edirdi.
1
«Azərbaycan» qəzeti, 20 aprel 1999-cu il
2 Heydər Əliyev. Təhsil milletin gələcəyidir. Bakı, 2002, səh. 442
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|