M ü n d ə r I c a t
Yüklə 5,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Parametrik
- Sosial - destrusion çirklənmə
- 2.2.3. Texnogenezin nəticələri
83
F.Ramad (1981) qeyd edir ki, çoxsaylı kriteriyalarına görə çirkləndiri- cilərin hər bir təsnifatı qənaətbəxş ola bilməz. Müasir təsəvvürlər dünyasın- dada ekoloji sistemlərin çirklənmə təsnifatı daha dolğundur (Stadnitskiy, Radiona, 1988. şəkil 2. 1.).
(Stadnitskiy, Radiona, 1988).
maddələrin miqdar və keyfiyyətcə cəmi başa düşülür.
dəyişməsidir. Biosenotik çirklənmə canlı orqanizmlərin populyasiyasının tərkibi və strukturuna təsiri ilə bağlıdır. Sosial - destrusion çirklənmə təbiətdən istifadə proseslərində land- şaftın və ekoloji sistemlərin dəyişməsidir (özünü göstərir) və təbii sistem- lərin transformasiyasının intensivliyi ilə təyin olunur. Çirklənmə problemlərinə baxdıqda onların təbii mühitdə yayılmasını nəzərdən qaçırmaq olmaz (şəkil 2.2.).
84
ġəkil 2.2. Təbii mühitdə çirklənmənin yayılması
Çirkləndirici maddələrin müxtəlif formalarda keçməsini bildikdə təbii ətraf mühitin texnogen təsirlərin həqiqi paylanmasını qiymətləndirmək olar. bu zaman çirkləndiricilərin əsas növlərini və onların mənbələrini bilmək lazımdır: Çirklənmənin növü Göstərilən çirklənmə növü üçün xarakterik olan sənaye sahəsi Hava Halogen tərkibli birləşmələr Metallik hissəciklər Karbohidratlar CO 2
2 , NO, NO
2
Kimyəvi, soyuducu, Metallurgiya, dağ-mədən işi İstilik energetikası, nəqliyyat CO 2 , SO 2 , NO, NO 2
Torpaq Aktiv lil Kül, şlak Metallar Zibil Plastmas, üzvi maddələr Radionuklidlər Sellüloza və kağız
Bioloji təmizlənmənin şəhər stansiya Energetik, metallurgiya Metallurgiya, kimyəvi Kommunal məişət təsərrüfatı, şəhər təsərrüfatı Kimyəvi AES, hərbi Sellüloz, kağız, kommunla- məişət təsərrüfatı
Su
Ağır metal ionları Boyaq maddələri, fenollar Asan mənimsənilən və biogen maddələr Liqninlər Kommunla- məişət təsərrüfatı Dağ-mədən, maşınqayırma Toxuculuq Kənd təsərrüfatı, şəhər təsərrüfatı Sellüloza və kağız 85
Mineral duzlar Neft məhsulları Üzvi həlledicilər Pestisidlər Radioaktiv Sintetik səthi aktiv maddələr İstilik Kimyəvi Neft çıxarma, neft emalı Kimyəvi Kənd təsərrüfatı AES, hərbi Şəhər axınları Energetik (AES, İES, SES)
Müxtəlif xoşagəlməz təsirlərin xarakteristikası üçün çirkləndirici mad- dələrin stress-indeksi istifadə olunur. çirkləndirici faktorlar Stress-indeksi
Pestisidlər Ağır metallar Daşına AES tullantıları Ağır zəhərli tullantılar Metallurgiyada metallar Təmizlənməmiş çirkab sular SO2 Neft axınları (gölməçələri) Kimyəvi gübrələr Üzvi məişət tullantıları NO Radioaktiv tullantılar saxlanması Şəhər zibilləri Fotokimyəvi oksidantlar Havada uçan karbohidratlar Şəhər səs-küyü CO 140 135 120 120 90 85 72 72 63
48 42
40 40
18 18
15 12
2.2.3. Texnogenezin nəticələri Müasir biotexnosferanın ayrılmaz hissəsi olan aqroekoloji sistemlər təbii senozlar kimi daimi texnogen təsirlərə məruz qalır, lokal, regional və qlobal xarakterli müxtəlif çirklənməyə məruz qalırlar. Qeyd olunduğu kimi, çirklənmə maddə və enerji mübadiləsində pozucu rol oynayır. bu aqroekoloji sistemləri təşkil edən təbii komponentlərin kəmiyyət və keyfiyyət dəyişkən- liklərində, (üzə çıxır) becərilən bitkinin dözümlülüyünün və məhsuldarlığının azalmasında üzə çıxır. Nəticədə əsas məqsədə çatmaq çətinləşir kənd təsərrü fatı məhsullarının sabit istehsalı.
Yüklə 5,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|