Microsoft Word 017 esas sayi doc
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, №4, 2017
411 план. Своим появлением электронная журналистика, породила своеоб- разные понятия. Наравне с широким использованием интернета, поя- вились новые интернет порталы. В настоящее время, с помощью виртуального мира, имеющего много миллионных подписчиков, можно получить любую информацию в считанные секунды. В сравнении с тради- ционной журналистикой, онлайн журналистика обладает 4 особенностями: скорость, возможность вернуться обратно, детальность и свобода. Как известно, даже самые последние новости размещаются в интернет порталах раньше, чем в телевизионных бюллетенях. В газетах можно часто встретить интервью-анализ, ссылаемые на интернет порталы. Несмотря на некоторые недостатки, следует признать, что жанр интервью, как традиционный, так и новый остается приоритетным жанром журналистики.
Guney Fridunbeyova Analytical interview in the internet portals
Summary
At the end of the 20th century the internet which appeared as communication means, started to gain popularity all over the world, penetrating to every part of our lives. In the last decade online journalism also developed in Azerbaijan, like in other world countries. By the development of the internet the traditional journalism lost its popularity. Although online journalism is not hailed by everyone, this type of journalism which is founded at the end of the 20 th century and called “online reporting” has some specific features. It created some new ideas. Due to the usage of the internet widely, the new internet portals are developed. Nowadays, millions of people who use the internet can get information easily and promptly. If to compare the traditional journalism with new media, we can find 4 specific characteristics: being fast, exact, free and having “comeback” or “feedback” feature. We all know that breaking news appears in the internet faster than on TV. We also can read analytical interviews on the newspapers which are taken from the internet. Although these materials have some mistakes and minuses, statements and examples given in this article prove that the genre of interview is foreground both in traditional and new media.
filologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, professor Filologiya məsələləri, №4, 2017
412 NİGAR İSMAYILZADƏ Bakı Dövlət Universiteti, İlahiyyat fakültəsi f.f.d.dos. Email: nigarismailzadeh@gmail.com
XI-XIII ƏSR TÜRK ƏDƏBİYYATININ İNKİŞAFINDA İLAHİ EŞQİN YERİ
“Tədqiqat BDU üzrə Universitetdaxili “50+50” qrant layihəsinin dəstəyi ilə aparılmışdır”.
Açar sözlər: İslam, İslam mədəniyyəti, Türk ədəbiyyatı, sufizm, dini- təsəvvüfi türk ədəbiyyatı, təsəvvüf şeiri Ключевые слова: Ислам, Исламская культура, Турецкая литература, суфизм, религиозно-суфийская литература, суфийская поезия Key words: Islam, Islam culture, Turkish literature, sufism, religious sufi Turkish literature, sufi poetry
Ərəb xilafətinin türklərin yaşadığı ərazilərdə 150 ildən bir qədər artıq sürən hökmranlığı, türklərin İslam dinini yavaş-yavaş qəbul etməsi ilə başa çatdı. Türklər VIII əsrdən etibarən İslam dinini qəbul etməyə başladılar. IX əsrdə Qaraxanilər islamı rəsmi dövlət dini kimi qəbul etdilər. Qaraxanlı hökmdarı Satuk Buğra Xanın islam dinini rəsmi olaraq qəbul etməsi ilə türklərin böyük bir qismi də bu dini qəbul edərək 920 –ci illərdə “İlk Türk İslam Dövləti”ni qurdular. Beləliklə də, tək Tanrı inancına sahib olan türklər islam dinini mənimsəməyə başladılar (1,190). XI əsrdən etibarən Anadolu türk yurdu kimi tarixə daxil oldu. XI əsrdən etibarən İslam dünyasının yeganə şəriksiz hegemon milləti türklər idi. İslam dünyası, İslam mədəniyyəti türklərin hakimiyyəti altında özünün yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoydu (4,89). Həmin dövrlərdə türklərin kütlə halında müsəlman olmaları, hətta onların yeni dinlə birlikdə təsəvvüfi düşüncə və inanışın xüsusi rol oynadığı da nəzərə çarpmağa başladı. Türklər insanı üstün bir varlıq olaraq gördükləri üçün İslam təsəvvüfünün gətirdiyi üstün insanı “insan-ı kamil” olaraq qəbul edirdilər. Türklərin anladığı islamiyyət Qurani Kərimin dini və elmi yolla ifadə etdiyi islamiyyətdir. İslam dini Ərəbistanda ortaya çıxsa da, onu qorumaq və yaymaq missiyası türklərin də üzərinə düşdü. Buna görə də, təkkələrin sayı və nüfuzu daha da artmağa başladı. Bir tərəfdən iqtisadi- mədəni əlaqələr, digər tərəfdən də “təriqət”lərin təşəkkülü ilə İslam sufilərinin köçəri türklər arasında İslamiyyəti yaymağa başlamaları, Türk boylarının IX əsrdən etibarən yeni bir mədəniyyət dairəsinə daxil olmasına zəmin yaratmışdı. Sufi məktəbinə mənsub olan türk dərviş və şeyxlərinin
Filologiya məsələləri, №4, 2017
413 artıq IX əsrdən başlayaraq adının çəkilməsi sübut edir ki, türklər İslamı qəbul edəndən sonra haqq yolunu axtarmağa başlamış, sufi təliminə yiyələn- mişdilər. Orta əsrdə dünya quru ticarət yollarının ən mühüm nöqtələrindən birini təşkil edən Xorasan, eyni zamanda təsəvvüf hərəkatının də beşiyi olmuşdur. Bunun səbəbi isə şairlərin, dərvişlərin, filosofların iqtisadi həyatın canlı olduğu yerlərdə, yəni “rifah”ın olduğu yerlərdə toplanmasıdır (11,14). Türklər İslam dinini qəbul etdikdən sonra onların din, düşüncə tərzi, dil, incəsənət və ədəbiyyatında da mühüm dəyişikliklər baş vermişdi. Həmin dövr ədəbiyyatı “islami türk ədəbiyyatı “adı altında inkişaf etmişdir. Xüsusilə də İslam mədəniyyətinin təsiri ilə inkişaf etməyə başlayan türk ədəbiyyatı və onun bir qolu olan dini-təsəvvüfi türk ədəbiyyatı həmin dövrə aiddir. Çünki məhz həmin dövrlərdə Qurani Kərimin bəzi surələrinin türk dilinə tərcümə edilməsi və təfsirlərinin verilməsi, eyni zamanda Qurani Kərim və hədislərə əsaslanan təsəvvüfi əsərlərin türk dilində yazıldığı da bilinməkdədir (1, 229). IX-X əsrlərdə İslamiyyət Orta Asiyaya daxil olduğu zaman müxtəlif bölgələrdə türk zümrələri tərəfindən qəbul edilərək sosial-mədəni mühitə uyğun olaraq iki istiqamətdə yer aldı. Şəhər xalqı kitab-ı İslamı, qonar köçər türklər isə mistik müsəlmanlıq anlayışını mənimsədilər. Həmin mistik müsəlmanlıq XI əsrdən etibarən Anadoluda yayıldı və kök saldı. Anadoluya köçən türkmənlər qadın-kişi toplu bir şəkildə icra edilən musiqi və rəqslə dini ayinləri yerinə yetirirdilər (6, 25-26). Türklərin İslam mədəniyyətini mənimsəmələri sosial və siyasi həyatda mühüm dəyişikliklərə səbəb oldu. Yaxın və Orta Şərq xalqları üçün din, elm və mədəniyyət dili olan ərəb dili və islami elmlərin, poeziya və nəsr dili sayılan fars dili və fars ədəbiyyatının təsiri X əsrdən etibarən nəzərə çarpmağa başladı. Ədəbiyyatda fars ədəbiyyatını nümunə alan türklər bu ədəbiyyatın nəzm şəkillərini, ədəbiyyat növlərini və əruz ölçüsünü mə- nimsədilər. Yeni nəzm anlayışı və əruz vəzni ilə yeni və klassik bir ədəbiy- yat meydana gətirməyə çalışan şairlər ilə bərabər, xüsusilə dördlük və heca ölçüsünə uyğun milli ədəbiyyat ənənəsini də aşıqlar davam etdirirdilər. Türk ədəbiyyatı iki ayrı qrup və anlayış çərçivəsində inkişaf edərək sosial və mədəni həyata həmahəng olaraq fəaliyyətini davam etdirirdi. İslamı qəbul etdikdən sonra yaranan ədəbiyyatda İslam mədəniy- yətinin hökmran olduğuna baxmayaraq, ədəbiyyat öz əvvəlki köklərindən tamamilə ayrılmamışdı. İslamiyyətdən əvvəlki şeirlər əsasən yerini dini mövzulu şeirlərə tərk etmiş və islami düşüncələrə bürünmüşdü. Bir tərəfdən Ərəb və İran ədəbiyyatına uyğun olan yeni ədəbiyyat anlayışı meydana gələrkən, digər tərəfdən ərəb və islam ədəbiyyatının qəhrəmanlıq hekayələri ilə dini-dastan ədəbiyyatı və geniş xalq kütlələrinə səslənən türk şeir ənənəsi Yüklə 1,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|